Bacak Damar Tıkanıklığı

BACAK DAMAR TIKANIKLIĞI NEDİR?

Bacak damar tıkanıklığı damar duvarında yağ birikim (ateroskleroz: kireçlenme) sonucunda oluşan darlık yahut tıkayıcı kireçlenmelere sebep olan bir hastalıktır.

Bu yazımızda genel sınırlarını inceleyeceğiz. Gerekli yerlerde temaslar verilecektir. Onlara tıklayarak da ilerleyebilirsiniz.

‘’ Periferik’’ demek bedenin uçlarında yani kol ve bacaklar için kullanılan bir sözdür. Bacak damar tıkanıklığı için bu tabirde kullanılır.

Var olan damar tıkanıklığının üzerine pıhtı eklenmesi, kalpten gelen bir pıhtı ya da kirecin damarı tıkaması ile ACİL müdahale gerektirebilecek AKUT BACAK DAMAR TIKANIKLIĞI tablosu da ortaya çıkabilir.

Atardamar olan her yerde görülebilir. Sıklıkla kalp damarlarında darlık yapan bu hastalık kalp ile ya da tek başına bilhassa bacak damarları ile şah damarlarında da darlık yapar. Şah damarı tıkanıklığını öbür bir yazıda değerlendireceğiz.

ŞAH DAMARI TIKANIKLIĞI İRTİBAT

Damar tıkanıklıklarında aklımıza gelen iki kıymetli bahis şeker ve sigara olmalıdır.

Periferik damar hastalığı yaş ile yerde başta şeker hastalığı ve/veya kolesterol yüksekliği ya da sigaraya bağlı görülür. Sigaraya bağlı olan bacak damar tıkanıklığı ‘’nikotin alerjisi’ olarak Buerger Hastalığı diye isimlendirilir. Bu hastalığa Buerger Hastalığı ya da Nikotin İlleti isimli yazılar yahut görüntülerden ulaşabilirsiniz.

Periferik Damar Hastalığını sebeplerinden biri de şeker Hastalığıdır. Şeker bağlı ayaklarda yara ile sonuçlanan ve vakit zaman uzuv kaybına kadar giden sonuçlar görülür. Şeker hastalarında ayaklarda görülen damar ve hudut tutulumuna ‘’diyabetik ayak’’ denir.

BAĞLANTI KAYNAK DAMAR VE ŞEKER HASTALIĞI

BACAK DAMAR TIKANIKLIĞI BELİRTİLERİ

Ani bacak damarı tıkanıklığında ‘’6P’’ olarak bilinen belirti ortaya çıkar. Bunlar sırası ile AĞRI (PAIN), SOLUKLUK(PALLOR), UYUŞUKLUK (PARESTHESIA), SOĞUKLUK (POIKILOTHERMIA) , NABIZSIZLIK(PULSELESSNES) VE GÜÇ KAYBI (PARALYSIA) formunda sıralanır. Ani durumun haricinde uzun periyodik (kronik) gelişen bacak damar tıkanıklığında bu belirtile vakit içinde ortaya çıkarlar.

1. Baldır ağrısı: Ağrı yürümekle artar ve kişi durmak muhtaçlığı hisseder. Dinlenmek ile de geçer. Bu yüzden sık sık durmak zorunda kaldığından ‘’vitrin hastalığı’’ olarak tanımlanmıştır.

Ağrı baldırın yanında kalça ve belde de olabilir. Bu tıp ağrılar ihmal edildiği ve tedavi edilmediği durumlarda yürümeden istirahat halinde ayaklarda ağrılar olabilir. Bazen bu ağrılar şiddetlenerek hastaları gece uyutmayacak hale getirir. Hastalar bu periyotta lakin ayaklarını sarkıtarak rahat ederler ve lakin o denli uyuyabilirler. Bu çeşit ağrılar lakin çok güçlü ağrı kesiciler ile azalır. Aşağıdaki fotoğrafta tipik baldır ağrısını görmektesiniz.

Yürüme aralığı:Ağrı olup dinlenmeye kadar yürünen ara tedavi için metodun belirlenmesinde stratejiktir. Genelde 500 metreye kadar ilaç tedavisi uygulanabilir. 500 metre altına inmiş şahıslarda darlığın önemli bacak beslenmesinin ‘’kritik’’ olduğu düşünülür.

1. Soğukluk: kâfi kan deveranı olmadığından üşüme ve sonrasında soğukluk hissi ayak parmaklarından başlayarak üst seviyelere gerçek çıkar. El ile dokunulduğunda damar tıkanıklığın olduğu seviyenin altında öteki bacağa nazaran soğuk olduğu görülür.

1. Solukluk: Kan deveranın azalması ile etkilenen bacakta renk değişikliği görülür. Öbür bacağa nazaran daha açık soluk renktedir.

1. Uyuşukluk: Sirkülasyonun bozulması ile KILLARDA DÖKÜLME ve devamında hudut işlevlerinin bozulması ile ayaklarda uyuşma ve uyuşukluk görülür. Şeker hastalarında ayaklarda karıncalanma, iğne batması ve zonklama şeklinde görülen bu şikayetler vakit içinde farkında olmadan sağa sola ayağınız çarptığınızda oluşacak ağrı hissini da maniler. Böylelikle küçük yaralar büyüyerek makus yaralara dönüşür.

1. Nabızsızlık: Muayene ya da el doppleri ile etkilenen bacakta nabız alınamaz.

1. Motor Kayıp=Hareket bozukluğu: Damar tıkanıklığını ileri evresinde ya da damar tıkanıklığının üzerine gelen pıhtı ya da kireç ile kan akımı büsbütün kesilirse bacakta hem kaslarına çalışması hem de hudutların iletisi bozulduğundan istemli yada istemsiz biçimde hareket görülmez. Bu hareket bozukluğu motor işlevlerin kaybını gösterir.

• Geri döndürülemez. Bu noktaya gelemden sorun çözülmelidir. Bu çok önemli bir durumdur. Müdahale edilmezse kangren ve uzuv kaybı ile sonuçlanır

1. Ayak yaraları: damar tıkanıklığı doku beslenmesini bozduğundan bir çarpma ya da yaralanma ile hasarlı bölgede oluşan yaralar güç güzelleşir. Bazen de güzelleşme kâfi olmaz ve açık yaraya dönüşür, enfeksiyonun da iştiraki ile kangren oluşur.

BACAK DAMAR TIKANIKLIĞI KİMLERDE OLUR?

Risk faktörleri ortasında şeker ve sigara kullanımı birinci sırada gelir.

Ardından damar tıkanıklığı için genel risk faktörleri ortasında sayılan kolesterol yüksekliği, hipertansiyon ve aile hikayesi gelir. Obezite ve alkol kullanımı da bu listeye dahil edilir.

Bacak damar tıkanıklığı olanların bir kısmında şimdi belirti vermeyen koroner damarlarda tıkanıklık olabilir. Birtakım hastalarda bu tıkanıklıklar bypass gerektirecek seviyede olabilir. Bunu sebebi hastanın baldır ağrısı nedeni ile yürüyememesi ve göğüs ağrısı ile karşılaşmamasıdır.

Tersi durumda da koroner damarlarında darlık olan hastaların %10-15’inde bacak damarlarında da tıkanıklık olabilir.

Hastalar doktora başvurduklarında muayenede:

• SOĞUKLUK: bacaklarda deveran bozukluğuna bağlı kıl dökülmesi ve ciltte incelme ve soğukluk görülür.

• Nabızlar denetim edilir. NABIZ YOKLUĞU: el ile ya da el doppleri denilen aygıt ile ayaklarda nabzın zayıf olması ya da alınamaması sıklıkla saptanır. Kasık, diz ardı, ayak üstü ve ayak yanındaki atardamarlarda nabızlar muayene edilir.

• Ayak ve kol tansiyonu ölçülür ve oranlanır. Buna Ankle Brakial indeks (ABI) ismi verilir. Bu pahanın 1,0 altında olması kıymetlidir.

BAĞLANTI: ABI

• Bir sonraki basamak tetkik etabıdır.

BACAK DAMAR TIKANIKLIĞINDA TETKİKLER:

• ULTRASONOGRAFİ: Muayene sonrasında damar tıkanıklığı için birinci ultrasonografi istenir. Bu tetkik ile bacak atardamarlarında darlıklar ve akım suratları görülür. Ağrısız ve süratli muteber bir tetkiktir.

Yukarıdaki fotoğrafta damarda daralma ve kırmızı ile gösterilen kanın darlık bölgesinden geçişi görülmektedir.

BACAK DAMAR TIKANIKLIĞINDA ANJİYO

• ANJİYOGRAFİ: Ultrasonografi de darlık saptanmışsa buna dayanılarak anjiyografi istenir. Anjiyografi öncesinde hastalar kalp açısından da incelenir ve sıklıkla bacak anjiyografisi ile koroner anjiyografi de istenir. Klasik anjiyografinin yanında gibisi Digital Subtraction Anjiyografi (DSA) teşhis için kullanılabilir. Günümüzde Bilgisayarlı Tomografik Anjiyografi ve MR anjiyografi de kullanılmaktadır.

Aşağıda anjiyografide beyaz ile görülen yerler atardamarlardır. Sol taraftaki damarda hafif damar duvarında plaklar ve daralmalar (beyaz ok) görülürken karşı bacakta (diğer ok) birebir bölgede damarın büsbütün tıkalı olduğu görülmektedir.

BACAK DAMAR TIKANIKLIĞINDA TEDAVİ NEDİR?

Tedavi için karar vermede yürüme arası, darlıkların yeri, şiddeti ve ayakta yara olup olmadığı birlikte kıymetlendirilir.

1. İLAÇ TEDAVİSİ: Kan sulandırıcı ve damar genişletici ilaçlar ile yapılır.

2. ENDOVASKÜLER TEDAVİ: Ameliyata gerek duyulmayan darlıklarda balon ve stent süreçleri uygulanabilir. Diz altı bölgelerde ise çapların düşmesi ile birlikte problemler yaşanabilir. Bu mevzuyu başka bir yazıda değerlendireceğiz.

3. CERRAHİ TEDAVİ: Bypass tekniği ile tıkalı damarın aşağısına kan gönderilir. Bunun için ülkü olarak hastanın kendi bacak toplardamarı ya da yapay damarlar kullanılır.