Bağımlı davranışlar çoklukla anne ve baba tavırlarından kaynaklandığı için, ailelerin kendi tavırlarını gözden geçirmeleri gerekmektedir. Çok gözetici olunmamalı ve çocuğa bağımsız iş yapabilme yeteneği kazandırılmalıdır. Anne babalar bağımlı olmak ile bağlı olmak ortasındaki farkı bilmelidir.
HER şeyin aşırısı ziyanlı. Sevginin de fazlası ve karşı tarafa yansıtılma formu bazen ziyanlı olabiliyor.
“Bağımlılık” deyince akla birinci olarak alkol, tütün, uyuşturucu ve teknoloji bağımlılığı gelse de çocuklarına çok derecede bağımlı, müdafaacı, her şeyi onlar ismine evvelden düşünen, plânlayan ve yapan anneler var. Natürel ki niyetleri düzgün, evlâdı için en uygunu olsun istiyorlar lakin bunun dozu düzgün ayarlanamadığı vakit iki taraf için de problem başlıyor.
Bağımlı olmak ile bağlı olmak ortasındaki fark nedir? Bağımlı olmak “Seni seviyorum ve sensiz yaşayamam” bildirisi verirken, bağlı olmaksa “Seni seviyorum, lakin sen olmadan da yaşayabilirim” bildirisini verir. Yaratılış gereği anne-çocuk ortasında çok güçlü ve özel bir bağ vardır. Çocuğun gelişimi ve ileride sağlıklı bir birey olabilmesi için bu bağ çok değerlidir. Bu bağın eksikliği ileri derecede ruhsal sıkıntılara yol açarken (kişilik bozuklukları gibi), aşırılığı da bağımlılığa dönüşebiliyor. Annenin çocuğa abartılı halde bağımlı olması, çocuğun hayatında kimi aksiliklere yol açabiliyor.
Aşırı kollayıcı ebeveyn hali, çocuğa faydadan çok ziyan verir. Bırakın kendi kanatları ile uçmayı öğrensin. Her düştüğünde yanında siz olmayacaksınız. Hayat tozpembe değil. Hayatın tüm renklerini görmesine müsaade verin. Yoksa ileride sizi suçlayacaktır. Hisleri tanımasına müsaade verin. Hayatta yalnızca memnunluk yok; ıstırap, öfke, kızgınlık da var ve bunları yok sayamayız.
Hayata hazırlanmasına müsaade verilmeyen çocuk, diğerlerine bağımlı bir hayat sürdürmek durumunda kalacaktır. Anne-babalar çocuklarını kendi uzantısı yahut devamı üzere görüp onları olağandan daha fazla muhafaza durumuna girebiliyorlar. Bunu yaparken çocuğun kendi başına yapabileceği şeyleri bile yalnızca çocuğuna ziyan gelebilir dehşetiyle kendileri yapmak istiyorlar.
Onlar için her vakit en doğrusunu bildiğimizi sanırız; hayat içinde her istediği öbürleri tarafından yapılan ve adeta etrafına bir duvar örülüp toplumsal etraf ile bağı koparılan, cam fanus içinde büyütülmeye çalışılan çocuk, vakti gelip de dünya ve hayatla tanışmak zorunda kaldığında anne-baba yoksunluğu hissedecek ve büyük bir bocalama yaşayarak anne-babayı suçlayacaktır.
Bağımlı annenin çocuğu okulda hangi sıkıntılar ile karşılaşabilir?
Anneye bağımlı olan çocuklarda özgüven eksikliği ve bunun sonucunda okul fobisi başlayabilir. Çocuk çeşitli mazeretler ile okula gitmek istemediğini lisana getirebilir (karın ağrısı, mide bulantısı gibi). Okulda ahenk problemleri, arkadaş ilgilerinde sorunlar, çekingenlik, utangaçlık ve hırçın davranışlar görülebilir.
Bağımlılığın geliştiği durumlarda çocuğun okula adaptasyon meselelerinin uzun sürdüğü görülür. Bu durumda çocuklar okula gitmek istemez, annelerine sarılıp ağlar, öğretmene ve okuldaki herkese karşı utangaç ve yer yer hırçın tavırlar stantlar. Okuldaki etkinliklere katılmaz, reaksiyon verir. Annesi daima yanında dursun, gitmesin ister.
Çocuğunuz bağımlı mı?
Tek başına yapabileceği şeyler için bile sizden takviye bekliyorsa, siz yanında yokken uyumsuz davranışları oluyorsa, toplumsallaşmada sorun yaşıyorsa, okula gitmek istemiyorsa, bağımsız olarak bir şey yapamıyorsa, toplum içinde zorluk çekiyorsa, her karar verme sürecinde dayanak bekliyorsa, ödevlerini tek başına yapamıyorsa, küme içinde ahenk sağlayamıyorsa, çocuğunuz size bağımlı olabilir.
Bağımlı çocukların özellikleri
Bağımlı çocuk, meskende olsun, okulda olsun, yaşından daha çocuksu davranır. Girişken değildir ve kendine inancı yoktur. Kolay işlerde bile kendi başına davranmaktan, sorumluluk almaktan korkar. Yanında onu kollayacak biri olmadan edemez, konutta anneye sokulur. Daima sevilmek ve okşanmak ister. Okulda sorun yaratmadığı için öğretmeninin koruyuculuğu altına girer. Usluluğu ve ürkekliği nedeniyle daima kollanır. Etrafın bu tavrı, onu daha utangaç yapar. Bağımlı çocuk, vakitle bu zayıflığını ve güvensizliğini bir savunma aracı olarak kullanmayı öğrenir. Meskende yedirip içirilen, bir dediği iki edilmeyen, okulda öğretmeninin sevgilisi olup çıkan çocuk, bağımlılık çemberini kolay kıramaz. (Yörükoğlu,1998)
İleriki hayatında yaşayabileceği aksilikleri da şöyle sıralayabiliriz: Karşı cinsle sağlıklı ilgi kuramama yahut kurmakta zorlanmak, iş ve özel ömründe sorumluluk almakta zorlanmak ve kararsızlık, gerilimle başa çıkamamak, gerilim durumunda nasıl davranacağını bilememek…
Ülkemizde yapılan araştırmalara nazaran, her 10 annenin 1’i çocuklarına hastalık derecesinde bağımlı. Annelere sorulduğu vakit her şeylerinin çocukları olduğunu, eşleri ve işlerinin daha sonra geldiğini ve kendilerini büsbütün yok saydıklarını tabir ediyorlar. Tek bir dünya var ve o dünya da çocukları ile çocuklarının istekleri. Kendilerini ve öteki insanları yok sayarak hayatlarına devam ediyorlar.
Kendisine kıymet vermemek, çocuk dünyaya geldikten sonra hobi edinememek, daha evvel yapmayı sevdiği şeyleri çocuk dünyaya geldikten sonra rafa kaldırmak, çocuğun her hareketini takip etmek ve öteki hareketlerle anne, kendisini büsbütün çocuğuna adıyor. Çocuğu ve onun istekleri üzerine, muhatap çalışan bir anne ise işten soğuma ve tahammül eksikliği başlıyor. Zira çocuğunu düşünmekten işine odaklanamaz hâle geliyor.
Aşırı fedakârlık, düzgün annelik göstergesi değildir. Bunun sonuçlarına baktığımızda görülür ki bu çocuklar bireyselleşemezler. Yetişkin oldukları vakit tek başlarına karar vermekte, sorumluluk üstlenmekte zorlanırlar. Zorluklar karşısında sorumluluğu bir diğerine atarlar. Gerilimli durumlarda ne yapacaklarını bilemedikleri için (çünkü onların yerine her şeyi düşünen bir anneleri vardı) bocalama yaşarlar. Bunun sonucunda korkulu bireyler, kendine inançsız şahıslar hâline gelirler. Sonrasında bu yüzden evli ise evliliğinin sorumluluğunu alamayan/kaldıramayan şahıslar karşımıza çıkıyor. Ağır korku, panik atak üzere sorunlar yaşıyorlar.
Anneler evlat yetiştirirken onlara bağımlı değil, “bağlı” olmalı. Çocuklarına bağımlı olan anneler, çocuklarının evlendiklerini kabullenmekte zahmet çekiyor ve onların evliliklerini etkileyebiliyorlar. Bu bireylerin evliliklerine baktığımız vakit gördüğümüzse tek kişilik bir dünyalarının olduğu. Kendileri ve kendi ihtiyaçları… Anneleri tekrar onların etrafında pervane… Oğlu yahut kızı üzülmesin diye onun tüm isteklerini yerine getirmeye çalışan bir karakter… Hatta ve hatta, evli olan çocuğunun konut içindeki sorumluluğunu bile anne üstleniyor kimi yerlerde. Faturaların ödenmesi, mutfak gereksiniminin alınması, varsa torununu doktora dahi ötürmek… Kâfi ki bağımlı annenin çocuğu gerilime girmesin, üzülmesin! Bu yüzden tüm yükü anne tek başına sırtına alıyor. Uygunluk yaptığını, fedakârlıkta bulunduğunu düşünse de yanlış!
Böyle yapmakla kendi çocuğunu memnun değil, mutsuz ettiğinin farkında değil. Etrafın ısrarı ile bu cins bir anne, ruhsal takviye almaya geldiğinde şöyle diyor: “Ben çok fedakâr bir anneyim, her şeyi fazlası ile verdim, yaptım, lakin çocuğum çok mutsuz!” Ve bu mutsuzluğun sebebi olarak kendi davranışlarındaki yanlışlığı görmemekte ısrarcı.
Bağımlı annenin bağımlı çocuğu, karşı cinsle sağlıklı bir bağ kuramaz. Zira o tek değil, yanında daima annesi var. Bu tip, iki kişilik bir hayat plânlayamaz. Plânlarına annesini de dâhil etmek zorunda hisseder. Eşi yahut arkadaşı ile bir seyahat düşünüyorsa annesini de yanında ister. Yemeğe gidilecekse anne de olmak zorundadır. Yahut her attığı adımı arayıp anlatma, onay alma gereksinimi hisseder.
Ailelere öneriler
Çocuğu küçük yaşlardan itibaren yapabileceği işler konusunda cesaretlendirmek değerlidir. Bağımlı davranışlar ekseriyetle anne ve baba tavırlarından kaynaklandığı için, ailelerin kendi tavırlarını gözden geçirmeleri gerekmektedir. Çok esirgeyici olunmamalı ve çocuğa bağımsız iş yapabilme yeteneği kazandırılmalıdır. Anne babalar bağımlı olmak ile bağlı olmak ortasındaki farkı bilmelidir.
Araştırmalara nazaran hoşgörülü ve demokratik ortamda büyüyen çocuklar fikirlerini serbestçe söyleme eğilimindeler. Ayrıyeten bu çocuklarda kendini denetleme isteği daha erken yaşlarda başlamaktadır. Anne babaların çocuklarını desteklemeleri ve sıkıntı durumda kaldıklarında onlara yardımcı olmaları, çocuklarda bağımsızlık hissinin gelişimini kolaylaştırmaktadır.
Bağımlı anne güzelleşirse, içinde bulunduğu durumun yanlış olduğunu kabul ederse, çocuğu da güzelleşir. Bağımlılık ruhsal bir problemdir ve takviye alınması kuraldır. Anne değişmedikçe çocuk değişemez. Birinci adımı atan anne olmalıdır. Öncelikle kendisine vakit ayırmalı, kendisi için bir şeyler yapmalıdır. Bu noktada hobiler edinebilir.
Ruh sıhhati da vücut sıhhati kadar kıymetlidir. Dayanak almak ile hayatınıza yeni bir pencere açmış olacaksınız. O pencereden daima hoşlukları görmeniz dileğiyle…