8 milyara yaklaşan Dünya nüfusunun yarısından fazlası interneti kullanmakta, dijital ortamda var olmaktadır. 4 milyara yakın bireyin taşınabilir telefonu var ve 3 milyar yakını taşınabilir telefon üzerinden internette etkin. Düşünebiliyor musunuz? 3 milyar insan tıpkı anda tıpkı ağ içerisinde var olabiliyor!
Twitter’da 1 dakikada ortalama 400 bin civarında twit atılıyor. Bütün bu bilgiler bize 2000’li yıllardan itibaren dijital dönüşümün süratle gerçekleştiğini gösteriyor. İrtibat artık dijital ortamda gerçekleşiyor. Bireyler böylelikle dijital ortamda ayak izi bırakıyor. Bu ayak izlerinin tahliliyle tek elde hangi bilgilere ulaşılabileceğini ve bu bilgilerle neler yapılabileceğini hayal edin.
Pekala dijital ortamın, toplumsal medyanın bu kadar kullanılmasının nedeni ne?
Dijital ortamlarda ; iştirakin çok olması, açıklık, karşılıklı canlı irtibatın bulunması ve bağlantısallık özellikleri kullanımın artmasını sağlıyor.
Birey toplum içindeki huzursuzluğundan taşınabilir telefonunda bulunan toplumsal medya aplikasyonlarıyla kaçabiliyor.
Toplumsal maharetleri konusunda kendini yetersiz hisseden, yüzyüze bağlantı kurmada zahmet yaşayan, olumsuz vücut algısı bulunan, kişilerarası bağlarda özgüvensiz beşerler, kurdukları dijital irtibatlarla kendilerini daha rahat hissedebiliyor, bu cinsteki ilgileri konfor alanı olarak belirleyip, gerçek bağlantı ve bağlantıya tercih edebiliyorlar.
Alanyazın ve araştırmalar incelendiğinde daha ayrıntılı tespitler bulunabilir.
Pekala Dijital Bağımlılık nedir? Bir hastalık mıdır? Alışkanlık mıdır?
Biliyoruz ki bağımlılık, alışkanlığın bir sonraki düzeyidir. Bağımlılığın tam olarak oluşması, bağımlılık davranışının rutin ve çok ölçüde yapılmasıyla ilgilidir. Noyan’a nazaran bağımlılık; bir objeye, bireye ya da bir varlığa duyulan önlenemez istek, bir öteki iradenin güdümü altına girme durumudur.
Dijital bağımlılığının standart bir tarifi yoktur. Psikiyatrinin teşhis ölçütleri kitabında (DSM 5) Teknoloji bağımlılığı davranışsal bağımlılıkların altında yer alıyor.(patolojik kumar oynama üzere.)
Dijital bağımlı olma durumu, eksik hissetme hissiyle körüklenen bağımlılıktır. İnternet dışında toplumsal bir ömrü olmayan, taşınabilir aygıtlardan uzak kalındığında kendisini yalnız, farklılaşmış yahut asosyal hisseden, telefonda oluşan ya da gelişen her türlü uygulamayı yakından takibe alan ve her türlü taşınabilir yenilikten haberdar olmak isteyen, arkadaşlarıyla toplumsal medyadan görüşme sağlayan ve kendisine toplumsal medyada yeni bir kimlik oluşturan bağımlı bir jenerasyon ortaya çıkmıştır.
Teknoloji Bağımlılığının literatürde kabul edilen belirtilerin özeti şunlardır:
1-Tolerans geliştirme: Belirli müddetlerde kullanımın artık tıpkı etkiyi göstermemesi ve kullanım mühletinin giderek uzaması.
2- Mahrumluk: Kullanım bırakıldığında badire, huzursuzluk, mutsuzluk, hiçbir şeyden zevk almama.
3-Başarısız kullanımı azaltma teşebbüsleri
4-Zarar görmeye karşın kullanmaya devam etme
5-Tasarlandığından fazla kullanma
6-Kullanım yüzünden sorumluluklarını ve yükümlülüklerini yerine getirememe
7-Psikososyal fonksiyonlarda bozulma
Dijital Bağımlılığının ayrıyeten oluşturduğu özgün rahatsızlıklardan da kelam edilebilir.
Netlessfobi: İnternetsiz kalma korkusu, FOMO(Fear of Missing Out): Gündemi kaçırma korkusu, Plagomani: Şarzsız kalma anksiyetesi üzere.
Teknoloji bağımlılığı da öbür bağımlılıklar üzere tutulmayan kelamlar ön plandadır. Bugün bırakacağım, bir daha elime almayacağım, yalnızca iş için kullanacağım… vs. .Bağımlılar, müddetin farkına varmazlar.
Hastalarda ‘’Bir dakika daha’’ sendromu ortaya çıkar. Bir dakika daha süregelen bir istektir ve zincirleme devam eder. Bu sefer bırakacağım, tamam ziyanlarını anladım, istersem bırakırım üzere telaffuzlar bağımlıların klasik sözleridir. Bu kelamlara inanmamak gerekir. Bağımlılık niyet ve isteklerden daha üstün gelir ve sonuçta bağımlılığın dediği olur.
İnternet ve bilgisayar günümüzde kullanımı mecburî araçlardır. Fakat bir insanın sigarayı kullanması zarurî değildir. İnsan hiç sigara kullanmadan ömrünü sürdürebilir. Fakat dijital araçlar olmadan günümüzde ömrü sürdürmek zorlaşmıştır. İş, okul, aile ömründe bilhassa irtibat boyutuyla kullanımı yaygındır.
Bağımlı olunan objeden uzak kalmak, bağımlılık tedavilerinin en değerli şartlarından birisidir. Dijital bağımlılıkta ise bağımlı olunan dijital aygıtlardan kişiyi uzak tutabilmek mümkün değildir. Bu alkol bağımlısının meyhanede çalışmasına benzetilebilir.
Dijital dünya toplumsal bağlantısı artırır ancak tıpkı vakitte toplumsal izolasyona neden olur. Bu nedenle dijital bağımlılığın tedavisi sıkıntı ve karmaşıktır. Günümüz kuralları göz önüne alındığında ‘’Kontrollü dijital kullanım’’ en uygun sistem olarak görülmektedir. Bizler de hastaya bilişsel davranışçı terapi formülleri ile tedavi planı oluşturmaktayız.
Bu yazıya sığmayan sebep, belirti bilgisi ve tedavi formülleri için uzmanlara müracaatınız.
Kaynakça:
Özyirmidokuz, E. K., & Karakaş, B. A. (2019). Dijital Bağımlılık ile Mücadelede Toplumsal Bilişimin Rolü.
YENGİN, D. TEKNOLOJİ BAĞIMLILIĞI OLARAK DİJİTAL BAĞIMLILIK. The Turkish Online Journal of Design Arka and Communication, 9(2), 130-144.
Kültegin Ögel/İnternet Bağımlılığı/Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları/2014/İstanbul
Noyan Onur/NP İstanbul