Merhabalar pahalı okurlarım ve sitemizin bedelli takipçileri. Bugün sizlere çocuğa vefat nasıl anlatılır diye bir yazı dizisi hazırladım. Yazı dizisi olsun dedim zira husus hem biraz ağır hem biraz yorucu hem de biraz uzun bir mevzu. Siz kıymetli okurlarımı yormayım diye bu türlü bir tekniğe başvurdum. Umarım yeterli bir strateji izlemişimdir. Neyse bakalım bu türlü bir giriş yaptıktan sonra hususa geçelim isterseniz. Yazı dizisinin bu birinci kısmında bir alt yapı hazırlayım dedim. Düzgün okumalar diliyorum. Şayet beğenirseniz toplumsal medyada paylaşırsanız çok sevinirim. Zira bu yazıyı birilerinin okumasını sağlarsanız aslında birçok çocuğun önemli travmalar yaşamasının önüne geçmiş olacaksınız. Sizce de bu çok değerli çok kıymetli bir efor değil mi? Yapacağınız bu katkı kim bilir ne hayatlar kurtaracak, ne ömürler değiştirecek.
O denli sanıyorum ki birinin vefatını anlatmak, onun haberini vermek hatta tahminen de vefatla ilgili konuşmak bile güç bir husus. Nitekim de bu işi yani bir diğerinin vefat haberini bir başkasına aktarma işini üstlenen kişi istese de istemese de önemli manada zorlanacaktır. Zira dediğim üzere bu iş sahiden de sıkıntı bir iş. Daha çocuk mevt kavramının ne olduğunu bile bilmezken, tahminen de birinci kere sizden duyacak bu kavramın aslında ne demek olduğunu. Münasebetiyle kabul etmek gerek hakikaten de önemli bir sorumluluk. Her ne kadar güç da olsa vefatın aslında ömrün kaçınılmaz bir modülü olduğu gerçeğini ortadan kaldırmıyor. Evet vefat hayat macerasının nitekim de çok ancak çok doğal bir kesimi, bir evresi. İşte tüm problem bu doğal evreyi çocuğa hoş bir halde aktarmak.
Biz insanların da içinde bulunduğu canlıların tamamı hayat için hayat için bir start verir. Bir müddetliğine ömrünü sürdürür. Yani doğar, büyür, gelişir, serpilir. Pekala bu türlü kalır mı hiç? Elbette ki hayır. Sonrasında ise bu hayat serüveni son bulur. Yani doğar, büyür ve ölür. Çocuklar da aslında bu döngünün farkındadırlar. Yani çocuklar da aslında vefatın olduğunu, bunun ömür serüveninin bir evresi, kaçınılmaz bir modülü olduğunu biliyorlar ve de tahminen de bütün o masumiyetleri sayesinde hissediyorlar. Bu farkındalık yahut hissetme elbette ki şuurlu bir farkındalık şuurlu bir hissetme değildir. Münasebetiyle evet bir yerlerde tahminen de bir aşinalığı oluşmuştur. Pekala biz bu aşinalığın üstüne neler katabiliriz. Mevtle ilgili oluşturduğu o tuğlanın üstüne neler söylersek bir tuğla da bizler katmış oluruz.
Mevt bazen uzunca süren bir hastalığın sonunda doğal olarak beklenen bir olguyken, bazen de apansız hiçbir halde beklenmeyen bir vakitte meydana gelebiliyor. Çocuk kimi vakit bu sürece şahitlik yapabiliyor, kimi vakit ise çok lakin çok uzak kalabiliyor. Bu türlü bir vaziyette çocuğu hakikaten de hakikat bir formda yönlendirmeliyiz ki; mevt korkusu üzere farklı kaygılara yahut değişik travmalara sebebiyet vermeyelim. O denli gerçek bilgiler vermeliyiz ki; çocuk sevdiği kişinin yokluğuyla sağlıklı bir formda başa çıkabilsin. O denli uygun anlatmalıyız ki karşımızdaki çocuğa, etrafındaki birilerinin hastalanması yahut yaşlanması karşısında çabucak önemli dehşetler sergilemesin. Çok çok derecede reaksiyonlar vermesin. Zihninde türlü türlü senaryolar kurmasın.
Günümüzde hayatımızda, ömür usullerimizde o kadar süratli değişiklikler yaşadık ki; sahiden insan şaşkınlığını gizleyemiyor. Evvelden anne babalar çocuğu resmen meskenden kovarlardı. Çıksın, arkadaşlarıyla buluşsun, oynasın, yorulsun vs. Artık ise o kadar fazla müdafaacı bir ebeveyn stili oluştu ki çocuk meskenden yanlışsız dürüst çıkamıyor. Tabi ki bunun anlaşılır tarafları mevcut. Fakat çocuğu koruyayım diye çocuğu toplumsal yaşantının o doğal, natürel akışından yoksun ediyoruz. Hasebiyle çocuklar hayatı, ömrü deneyimlemeden yaşıyorlar. Pekala bu durumun mevtle ilgili ne çeşit dezavantajlar sağlıyor? Birincisi çocuğu koruyayım diye maalesef çocuk taziyelerden uzak tutulabiliyor. Çocuk mezarlıklara götürülmüyor. Hastanelere hasta ziyaretlerine yahut hasta evdeyse bile çocuk maalesef ki götürülmüyor. İşte bu ve buna benzeri uygulamalar çocuğun vefat, hastalık üzere süreçlerin aslında hayatın doğal ve kaçınılmaz bir kesimi olduğunu anlamasını biraz zorlaştırıyor.
Pekala ya yetişkinlerin durumu nedir? Kendimizi kimi vakit vefat hakkında konuşan, kimi vakit da vefatla ilgili yapılan konuşmaları dinleyen bir kişi olarak gözlemleyebiliyoruz. Bazen de yalnız kaldığımızda zihnimizin bir ucunda vefatla ilgili niyetlere dalıyoruz. Sevgili okurum seninle bir şey paylaşayım. Yetişkinlerin kıymetli bir bölümünde vefatla ilgili konuşmayı, düşünmeyi, baş yormayı gözlemleyebiliyoruz lakin tekrar yetişkinlerin azımsanmayacak derecedeki bir kısmında ise bu şekil düşünsel aksiyonları hiç fakat hiç yapmayanlarını da gözlemleyebiliyoruz değil mi? Evet dediğinizi duyar üzereyim. İşte çocuklar da yetişkinler üzere tavır sergiliyor aslında. Yani bir kısmında daha okul öncesi periyot itibariyle bile vefatla ilgili sorgulamalar başlarken, öte yandan da yeniden çocukların azımsanmayacak bir kısmında ise rastgele bir sorunun dahi sorulmadığını, üzerinde hiç konuşulmadığını gözlemleyebiliriz. Zira çocuk anne-babanın yaklaşımına nazaran bu bahsin aile içerisinde konuşulup konuşulamayacağını bir formda sezer. Münasebetiyle öncelikle anne-babanın bu mevzuda konuşmaya hazır hissetmesi ve “bu husus hakkında konuşmakta bir sorun yok” iletisini vermesi kıymetlidir. Bunu takiben de çocuk bir soru sorduğunda dikkat edilecek en değerli ayrıntı “varsaymamak”, ne sorduğunu, neyi öğrenmeye çalıştığını ve bu bahiste ne bildiğini düzgün anlamak ve o sırada neyi soruyorsa ona yönelik az ve öz bilgiyi vermek olmalıdır. Böylelikle ebeveynlerin çocuğun muhtemel yanlış anlamalarını, endişe ve tasalarını da keşfetme fırsatı olur.
Çocukların vefatı tanımaya başlaması aslında çok erken yaşlarda başlıyor. Örneğin okul öncesi periyot. Bu periyot 3-6 yaş ortasını kapsar. Bu periyodun çocukları ebeveynlerinden ekseriyetle ve sıklıkla vefatla ilgili bilgi almaya çalışırlar. Neden biliyor musunuz? Zira bu yaştaki çocuklar kesinlikle bir kez bile olsa sokakta ölmüş bir hayvan görmüştür. Sokakta karşılaşmayan bir çocuk varsa bile o çocuk illa ki televizyonda bir vefat haberi ile karşılaşmıştır. Diyelim ki çocuk bunu da pas geçti. Tahminen de bir kitapta okumuştur. Tahminen de bir kıssada yahut masalda duymuştur. Yani sandığımız kadar da aslında çok da gizemli bir mevzu değil.
Şayet ki ebeveyn ile çocuk ortasında mevtle ilgili bir bilgi akışı oluyorsa, çocuğun soru sormasına müsaade veriliyorsa bu hakikaten de şahane bir şey. Zira çocuk zihninde mevtle ilgi bir şema yahut bir klasör oluşturuyor. Hasebiyle yapılan her bir konuşma bu klasöre ekstra bir sayfa ekstra bir evrak eklemesi manasına gelir. Bu da çocuğa birçok avantaj sağlayacaktır. Örneğin çocuk bir vefatla karşılaştığında tahminen de afallamayacak. Yeniden mesela çocuk kendisini mümkün rastgele bir kriz durumuna karşı hazırlayabilir. Muhtaçlık duyacağı vakit çocuğumuza gereken her türlü bilgiyi aktarabiliriz. Üzüldüğünde daha rahat bir halde onun yanında durabilir ve bu kederini daha kolay paylaşabiliriz.o