Bilgisayar oyunları, internet kullanımı ve televizyon, çocuk ve gençlerde, şiddete eğilim yaratır mı?
Çocukluk periyodu özdeşimlerle, kıymetlerin öğrenildiği bir dönemken, ergenlik devri bu özdeşimlerin, pahaların gözden geçirildiği yeni bedeller kazanıldığı, kimliğin formlandığı bir periyottur. Bu periyotlardaki şiddet içerikli sinemalar ve oyunlar gencin paha yargılarını münasebet biçimlerini derinden etkileyecektir. Medyanın şiddet davranışlarını hayatlarının bir kesimi olarak sunduğu kahramanlar, çocuklar ve gençler için özdeşim objesi olabilecektir. Bu tesirlere maruz kalan çocuk ve gençlerde şiddet içerikli davranışlar artacaktır. Birden fazla vakit dünyayı tehlikeli bir yer, kurallarını kendilerinin koyduğu, bu şiddet içerikli kurallara uyulduğunda başlarına bir şey gelmeyeceği yada başlarına gelecek cezai sorumlulukların değersizliği, yada karşılarında şiddet uyguladıkları şahıslarla ilgi empati eksikliği kelam hususudur. Televizyon maruziyetine bağlı şiddet eğilimi bu maruziyete uğramayan çocuklara nazaran şiddet eğilimini yaklaşık 10 kat kadar arttırmaktadır. Etkilenme her yaş için kelam hususudur.
Son yıllarda çocuklar ve gençler ortasında şiddet eğiliminin arttığını, medyada yer alan haberlerle birlikte görüyoruz. Bu hem değişen dünya ve aile yapısından, medyadaki şiddet içerikli programlardan, hem de yakın vakitte önemli bir sorun haline gelen internette şiddet içerikli oyunlardan kaynaklanmaktadır. Şiddete maruz kalma, televizyondaki şiddet içerikli sahneler ve bilgisayardaki şiddet içerikli oyunlar, ailenin ve bilhassa çocuk ve gençlerin şiddete yönelik algısını değiştirmektedir. Şiddeti televizyon yahut internette görmek ve şahit olmak, şiddeti olağanlaştırmayı beraberinde getirir. Bu programlardaki şiddet uygulayıcılarının kahramanlaştırılması, ceza almamaları, şiddet uyguladıkları şahıslara karşı empati eksiklikleri, şiddet uygulanan bireylerin yaşadıkları acının yansıtılmaması ya da olağanlaştırılması, şiddet uygulanan şahısların bunları hak ettiği formunda algının yaratılması, şiddetin ceza aracı olarak kullanılmasının olağanlaştırılması, adalet sisteminin hiç mevzu edilmemesi, çocuk ve gençlerin dünyaya, adalete ve vicdana yönelik algılarının-değerlerinin değişmesine neden olmaktadır. İdealize ettikleri kahramanların davranışlarını model alan çocuk ve gençler televizyonda seyrettikleri çizgi sinema, dizi sinemalardaki kahramanları yada internette oynadıkları oyunları gerçek dünyada sahnelemektedirler.
İnternet kullanımı çocuğun ve gencin şiddete eğilimini arttırır. Birebir vakitte yaygın internet kullanan çocukların toplumsal gelişimleri aksayabilir, daha dertli ve daha düşük özgüvenli olmalarına, akademik muvaffakiyetlerinin düşük olmasına, okula devam zahmetleri yaşamalarına da neden olabilir. Gençlerin kendi davranışlarını denetim etmekte zorlanmaları, sorun durumlarda başa çıkma yollarını bilmemeleri, öfke denetimi ve tesirli irtibat sağlayamamaları üzere durumlar da şiddet eğilimlerini artırabilir. İnternet kullanımı birebir vakitte öfke denetimi ve tesirli bağlantı hünerleri, sorun çözme maharetlerini olumsuz etkileyerek de şiddet eğiliminde rol oynar.
Çocukların ve gençlerin yaptıkları toplumsal faaliyetlerin kısıtlı olması şiddete eğilimi tesirler mi?
Bazen toplumsal olarak daha utangaç çocuk ve gençler daha az toplumsal faaliyetlere ortamlara katıldığı üzere bazen de daha fazla internette kullanmak gencin toplumsallaşmasını azaltır. Her iki durumda sıkıntıdır ve çözülmesi gerekir. Çocuk ve gençler hem güçlerini atabilecekleri, toplumsal etkileşimde bulanabilecekleri hem de yaratıcılıklarını ve ilgi alanlarını geliştirebilecekleri toplumsal faaliyetlerde bulunmaları değerlidir. Toplumsal dayanakları daha yeterli olan, toplumsal ortamlarda daha fazla vakit geçiren çocuk ve gençler kendilerini daha inançlı hissedeceklerdir. Tıpkı vakitte ruhsal olarak sağlıklı gelişeceklerdir, daha yaratıcı ve daha başarılı bireyler olacaklardır.
Günümüzde toplumsal faaliyetlere az katılan, internette daha fazla vakit geçiren bilhassa şiddet içerikli oyunlarla fazla vakit geçiren gençlerde şiddete eğilimin olduğunu üst da da belirttim. Şiddet; öğrenme yoluyla edinilen bir davranıştır. Çocukların şiddeti öğrendikleri alanlar ortadan kaldırılır, tam aksine sıkıntılarla baş etme, tahlil üretme biçimleri değiştirilirse şiddet davranışına başvurmaları da azalacaktır. Gençleri internetten uzaklaştırmanın bir yolu onun yerine koyabilecekleri, eğlenceli bulabilecekleri (gencin de katılmayı kabul ettiği, yapmak istediği) yeni aktiviteler koymaktır. Bu nedenle gencin kendisinin de ilgi duyduğu, sanat, spor, bilim üzere faaliyetler, gencin toplumsallaşmasına, internet ortamı dışında gerçek arkadaşlıklar ve irtibatlar kurmasına yol açacaktır. Bu faaliyetler içerisinde çocuk birebir vakitte “sorun çözme becerisini” geliştirmeyi öğrenecektir. Böylelikle bu faaliyetlere iştirakle, hem şiddet eğiliminin azalmasına hem de ruhsal olarak daha sağlıklı, başarılı ve yaratıcılık tarafları gelişkin bireyler ortaya çıkacaktır.
Çocuk ve gençlerin şiddete eğilimleri artıyor mu?
Dünyanın ekonomik ve toplumsal yapısının değişmesi, savaşlar, çevresel maruziyetler, olumsuz ömür olayları ruhsal hastalıkları da etkilemektedir. Birtakım ruhsal hastalıklarda yaygınlığın daha artmasına neden olmaktadır. Tekrar şiddetin evvel ekranlarda, sonra hayatın içinde olağanlaştırılması, eğilimin artması, şiddet içeren davranışlar halinde ya da kimi hastalık belirtilerine de yansıyarak-eklenerek müracaatların artmasına neden olabilir. Çocuk ve ergen ruh sıhhati ve hastalıkları polikliniklerinde şiddet içerikli davranışlarla müracaat olduğunda, ekseriyetle altta yatan ruhsal bozukluklar kelam hususudur. Bilhassa davranım bozukluğunda diğerine yöneltilen şiddet kelam konusuyken, depresyon ve iki uçlu bozukluklarda kişinin kendine ve diğerine yönelttiği şiddet kelam hususudur. Şiddete eğilim ruhsal yakınmaların nedenlerinden biri olsun ya da olmasın çocuğun ömrüne, okul hayatına ziyan verecek geri dönüşümsüz (kendine ya da diğerine ziyan verme, isimli olarak başının kedere girmesi, okuldan atılma gibi) sonuçlara neden olabilecektir. Aileler evvelden şiddet içerikli davranışları olmayan çocuklardaki artmış şiddet davranışları için çocuk psikiyatristlerine başvurmalı, bunun altında yatan nedenlere yönelik tedavi takviyesi almalıdırlar.
Bir çocuğun şiddete eğilimi olup olmadığı nasıl anlaşılır? Bu noktada aileler ve öğretmenleri nelere dikkat etmeli?
Bir sorunu başlamadan çözmenin yolu ona neden olan riskli durumları bilip, makûs sonuç oluşmadan müdahale etmektir. O nedenle şiddeti doğuran nedenleri, biz öğretmen ve anne-babalar öğretirsek şiddet davranışları ortaya çıkmadan önlenebilir. Üstte en çok tartıştığımız husus internetti. Yani çocuğun izlemesi, oyunlarda oynaması yoluyla öğrenerek şiddet davranışını göstermeye başlaması kıymetlidir. Öteki nedenleri şahit olma yani anne babanın kendi ortasındaki şiddete şahit olması, ya da şahsen kendisinin maruz kalması olarak sayılabilir. Tekrar akran kümeleri, engellenmeye dayanamama, öfkesini denetim edememe, sorun çözme maharetinin gelişmemesi, sıkıntılara başa çıkamaması ve birtakım ruhsal hastalıklar şiddet davranışı için risk oluşturan durumlardır. Bu durumların varlığında çocuğun şiddet davranışı göstermesini engellemek için erken tedbirler alınabilir. Ailede şiddetin önlenmesi, internetin denetimli, kısıtlanması, düzgün bir toplumsal etkileşim ve toplumsal takviye, üstte sayılan faaliyetler, okul ve öğretmen takviyesi sağlanarak şiddet davranışının ortaya çıkması engellenebilir. Şiddet davranışı gösteren çocuk ve gençlerde ise bir çocuk psikiyatristi tarafından bu davranışın nedenlerine ve önlenmesine yönelik kapsamlı bir değerlendirmeye muhtaçlık vardır.
Aileler bilmelidirler ki şiddet içeren programlara maruziyet çocuklarını etkileyebilir, artık yada gelecekte şiddet, saldırganlık içeren davranış göstermelerini neden olabilir, artırabilir. Anne babalar bazen çok dikkat etse de bu maruziyeti engellemek mümkün olmayabilir. Aileler, internet ve televizyonda şiddet içeren programlardan çocuklarını korumalıdırlar. Çocuklarının davranışları, çocuğun kendisine ya da diğerlerine ziyan veriyorsa çocuk psikiyatristlerinden dayanak almalıdırlar.
Yeniden kimi ruhsal hastalıklarda çocuğun kendine ya da diğerlerine yönelik şiddet içeren davranışları olabilir. Aileler bunların olağan olmadığının, ruhsal problemlerin bir belirtisi olabileceğini bilmeli, farkına varmalıdırlar. Çocuk psikiyatristlerinden bunların nedenlerini anlamaya ve tahliline yönelik yardım almalıdırlar.
