Cinsiyet; bireyin bayan ya da erkek cinsel organı ile ikincil cinsiyet karakterinden
(cinsiyetine ilişkin beden sınırları, erkekte sakal-bıyık, bayanda göğüs gelişimi vb) oluşan fizyolojik
özellikleridir.
Cinsel kimlik; bireyin cinsiyetini fark etmesi ve cinsiyetine uygun sosyolojik roller
üstlenmesi sürecini tanımlamaktadır. Diğer bir deyişle kişinin vücudu ve benliğini bayan ya da
erkek olarak algılaması, kabullenmesi; buna uygun his ve davranışlar sergilemesi
yönelişidir. Bir insanın bayan ya da erkek cinsiyete yönelmesi; yapısal, işleyişsel, hormonal ve
ikincil cinsiyet karakteri üzere faktörlere bağlıdır.
Cinsel yönelim: Bireyin bayan ya da erkeğe cinsel istek duymasıdır.
Homoseksüelite : Kendi cinsiyetinde birine cinsel istek duyma
Heteroseksüelite : Karşı cinsiyete cinsel istek duyma
Biseksüelite: Her iki cinsiyete de cinsel istek duyma
Cinsel rol; bireyin kendi cinsiyetinin gerektirdiği ve üstlenip sergilediği toplumsal
rollerdir. Cinsel kimlik ve cinsel rol farklı kavramlardır. Cinsel roller toplumlarda farklılık
göstermektedir. Kimi toplumlarda bir erkeğin mutfak işlerini yapması uygunsuz bulunurken
kimi toplumlarda bu durum gelişmişlikle ölçeklendirilmektedir. Bizim kültürümüze yakın
toplumlarda kız çocuklarına daha uysal, duygusal ve hizmet edici roller yakıştırılırken erkek
çocuklarına daha sert ve saldırgan roller yakıştırılmaktadır. Bu bağlamda tahminen de yaşanan
bayan cinayetlerinin temelden tahlilinde, cinsiyet rollerine dair öğrettiklerimizin değişmesi
gerekmektedir.
Birtakım kuramlar cinsel kimlik kazanımını “öğrenme” ile açıklamakta ve çocuğun rol
model aldığı, özdeşim kurduğu ebeveyni ile duygusal münasebeti, ailenin çocuktan beklediği
cinsiyetine uygun davranışlar çerçevesinde cinsel kimliğinin oluştuğunu bildirmektedirler.
Cinsel kimlik erken çocukluk devrinde (2 yaşa kadar) oluşmaya, oturmaya
başlamakta ve ergenlik periyodunda tamamlanmaktadır. 5-6 yaş civarında ise çocuk, saç ve
giysi formu ile ya da mesken işleri yapıp yapmamakla cinsiyetinin değişmeyeceğini kavramaktadır.
Kişinin, cinsiyeti dışında öbür cinsiyete kendini ilişkin hissetmesinin toplumda oranı %2
civarında olup, erkeklerde biraz daha yüksek bir oran vardır. Kelam konusu durumun belirtileri
okul öncesi periyotta kendini göstermeye başlamaktadır. Vakit zaman ebeveynler
çocuklarının karşı cinse özenir davranışlarına endişelenebilirler fakat hafif derecede
gözlemlenen bu “özenti” birçok sefer çocuğun yaşı ilerledikçe kaybolmaktadır.
Bu süreç içerisinde kimi yanlış anne baba tavırlarının cinsel kimlik gelişimine zarar
verebileceği bilinmektedir:
Çok gözetici, denetimci, baskıcı, katı disiplin tavırları, cinsiyetine dair çocuğa
suçlayıcı, aşağılayıcı kelam ve davranışlar, mahremiyet hudutlarının olmayışı, anne baba
ortasındaki çatışmalar, partner cinsiyetinin değersizleştirildiği durumlar, cinsel hususlarda aşırı
uyarıcı-kontrolcü yaklaşımlar, yanlış ebeveyn tavırlarına örnek gösterilebilir. Sıralanan bu
tavırlar yetişkin hayattaki cinsel fonksiyon bozukluklarının da temelini atmaktadır.
3 yaş civarında çocuk kendi cinsel organına merak duymaya başlamaktadır. Yetişkin
cinsel hazzından farklı olarak mastürbasyon yapmaya başlayabilmekte ve bu durum 6-7 yaşa
kadar olağan gelişimsel bir durum olarak bedellendirilmektedir.
Anne baba için hayli kaygı verici olan çocuk mastürbasyonu, suçlanan,
baskılanan, şiddet uygulanan ailelerde ise çocukta kalıcı ruhsal sıkıntılara ve cinsel kimlik
oluşumunda ziyanlara neden olmaktadır.
Burada temel tavır anne babanın durumu fark ettiği anda kızıp bağırıp dövmek asla
olmamalıdır. Uygun bir zaman-zemin ve dozda anne baba birlikte çocuklarının yaşına uygun
bir biçimde mahremiyetten kelam etmelidir. Yaptığı davranışı somutlaştırarak “canı bunu
yapmak istediğinde yalnızca odasındayken yapabileceğini” söyleyebilirler. “Bizim cinsel
bölgelerimiz var ve bu bölgeler; burası ve burası (ebeveyn kendi vücudunda dokunarak
gösterebilir). Onlar bizim özel bölgelerimiz ve bu bölgelere gerektiğinde (örneğin hijyenik
paklığına yardım gerektiğinde ya da hastalandığında hekim muayenesinde gibi…) sadece
anne-baba ya da tabip bakabilir.” Halinde açıklanabilir. Ebeveynler, bu kuvvetli süreçte
gerektiğinde ve gecikmeden bir ruh sıhhati çalışanından yardım almalıdır.
Cinsel yönelimi ergenlik periyodu sonrası, hatta 24 yaş sonrası değiştirmek için aileler
psikoterapi ve birtakım tıbbi tedavilere başvurabilmektedirler. Yapılacak psikoterapi
çoğunlukla bireyin yönelimini değiştirmek hedefinde değil, yaşayabileceği birtakım ruhsal ve
sosyolojik sorunlarına yönelik müdahalelerdir. Araştırmalar bu bireylerin sıklıkla akran
zorbalığına maruz kalabildiğini de göstermektedir. Kelam konusu süreçte ailelerin de
psikoeğitim almaları kuraldır.
