Çocuklarda Kaka Tutma Davranışı

Çocuklar ekseriyetle bezden tuvalete geçiş devirlerinde yahut duygusal olarak zorlandıkları rastgele bir ömür evresinde kaka tutma davranışı gösterebilirler. Bu çocuklar kakaları geldiğinde onu tuvalete yapmak yerine, bedenlerindeki boşaltımdan misyonlu kas sistemlerini kullanarak kakalarını geri itmeye çalışırlar. Fakat çeşitli nedenlerle kakasını tutan çocukların ebeveynleri, çocuklarının gösterdikleri inatçı ve ajite durum karşısında hayli zorlanırlar.

Çocuklarda Kaka Tutma Davranışı Ne Vakit Görülür?

Kaka tutma davranışı, çocuğun şuurlu yahut bilinçsiz bir biçimde kaslarını denetim ederek kakanın dışa atımını engellemesi olarak tanımlanır. Bu nedenle çocuklarda inatçı bir halde kaka tutma davranışının görülebilmesi için öncelikle, çocuğun boşaltım sistemindeki kas gelişiminin kâfi seviyede gelişmiş olması gerekir. Boşaltım sisteminde kâfi seviyede gelişimi sağlanan kasların çocuk tarafından yavaş yavaş denetim edilebilir hale gelmesi de bu durumun başlamasında başka bir ölçüttür.

Bu sebeple çocuklarda kaka tutma davranışı çoklukla çocukların kas denetiminin gelişmeye başladığı 1-3 yaş aralığında meydana gelir. Lakin bazen bu durum, gelişimsel sürecin dışında seyreden ve farklı sebeplere dayanan bir kaka tutma sorunu olarak daha sonraki yaş devirlerinde de görülebilir.

Kaka Tutma Sorunu Yalnızca Yaş Devriyle mi Alakalıdır?

Çocukların gelişimsel periyotları içerisinde 1-3 yaş ortasını kapsayan periyot, anal periyot olarak tanımlanır. Kaka tutma davranışı da öncelikle çocukta kas denetiminin oluştuğu 1-3 yaş aralığında yani anal periyotta meydana gelir.

Anal devirde çocuklar kasları, vücutları ve davranışları üzerindeki denetimlerini fark ederler. Bu denetimi sağlıyor olmak çocuklara haz verir. Denetimi ellerinde tutmak ise çocukların kendilerini daha uygun hissetmelerini sağlar. Bu yüzden gelişimsel olarak bu yaş devrinde çocuklara istediği oyuncağı kendi seçmesi, uygun seçenekler ortasından giymek istediği kıyafete kendi karar vermesi üzere denetimin onlarda olabileceği alanlar yaratmak gerekir. Lakin yaş seviyesine uygun biçimde gerekli şahsî denetimi kendilerinde hissedemeyen çocuklar, kaka tutma hareketiyle kaybettikleri denetimi sağlamaya çalışabilirler. Bu yüzden kaka tutma sorunu yalnızca yaş periyoduyla bağlı olmasa bile 1-3 yaş aralığını kapsayan gelişimsel periyot özelliklerinin, kaka tutma davranışında tetikleyici rol oynadığı söylenebilir.

Erken Tuvalet Eğitimi Vermek Çocuklarda Kaka Tutma Sorununa Neden Olur mu?

Çocuklara tuvalet eğitimi vermek için çocuğun gelişimsel alanda bu eğitime hazır olduğunu gösteren pek çok ön şartı sağlıyor olması gerekir. Bu şartların başlıcaları çocuğun kas denetimini sağlayabileceğini gösteren fizikî şartlar; tuvaletle kontaklı kavramları bildiğini ve anladığını gösteren bilişsel şartlar; tuvalet eğitimi almaya yönelik istek, merak, motivasyon içeren ve hazırbulunuşluğunu gösteren duygusal şartlardır. Çocuk tarafından tüm bu ön şartlar sağlandığında, fakat o vakit, çocuğun sağlıklı ve inançlı tuvalet eğitimi almaya hazır olduğu söylenebilir. Bu ön şartlar kâfi seviyede sağlanmadan çocuğa tuvalet eğitimi verilmeye çalışılırsa, çocukta tuvaletle ilgili negatif hisler oluşabilmektedir. Bu negatif hisler ise kaka tutma davranışının ortaya çıkmasında epeyce sık gözlemlenmektedir.

Kaka Tutma İsteği Bilinçdışından mı Gelir?

İnsan; her yaş devrinde ilişkisel, toplumsal, içsel ya da dışsal faktörlere bağlı olarak his, niyet ve davranışlarını her vakit şuurlu yahut istemli olarak denetim edemeyebilir. Denetim edilemeyen bu süreç çocuklukta daha fazla gözlemlenir. Bu durumda çocukların vermiş olduğu reaksiyonlar net ve somut bir sebebe dayandırılamadığında ya da mantıklı olarak açıklanamadığında, yansıyı kapsayan tüm duygusal, düşüncesel, dürtüsel ve davranışsal sürecin şuur seviyesinde değil, bilinçdışı seviyede incelenmesi gerekir. Bu durum, çocuklarda rastgele bir somut nedene dayandırılamayan ya da tüm destekleyici çalışmaların yapılmasına karşın devam eden kaka tutma davranışı için de geçerlidir. Yani çocuk, kaka tutmayı isteyerek ve şuurlu bir hareket olarak yerine getirmiyor olabilir.

Bilinç dışı ortaya çıkan davranışlar, çocuğun genetik transferi üzerinden bugüne ulaşan ve şimdiye kadar bastırılmış hislerin tetiklenmesi ile ortaya çıkan otomatikleşmiş yansılar olarak açıklanmaktadır.

Örneğin 1-3 yaş aralığını kapsayan anal devir içerisinde çocuklar vücutlarındaki her uzvu kendilerinin bir kesimi olarak görürler ve doğal olarak bu modülden kopmak istemezler. Bu algı her çocuk için geçerli olan şuur dışı süreçlerde gelişir. Bu nedenle, kaka da çocuk tarafından bedenin bir kesimi olarak algılandığından, bedenden ayrılarak atılması çocukta keder ve yas hislerini yaratabilir. Bu durumdan ötürü çocuklar bu modüllerinden kopmak istemezler. Böylelikle bilinçdışı bir davranış olarak kaka yapma gerçeğini inkar etme ya da kaka yapmaktan kaçınma halinde kaka tutma sorunu yaşayabilirler.

Kaka Tutma Sorunu Duyusal Hassasiyetlerle Oluşur mu?

Kimi çocuklar görme, duyma, koklama, dokunma ve tatma üzere duyular karşısında başkalarına nazaran daha hassas olabilirler. Yani bu çocuklar koku, ses, ışık üzere duyusal uyaranlar karşısında daha çabuk rahatsız olabilmekte ve bu rahatsızlıktan doğal olarak kaçınmak istemektedirler.

Kaka da yapısı gereği bedenin oluşturduğu; ağır bir koku, farklı bir görsel ve dokunsal hissiyat içeren bir modüldür. Lakin duyusal olarak hassas olan çocuklar bu hassasiyetleri sonucu oluşan rahatsızlıktan kaçınmak ismine kaka tutma davranışı sergileyebilirler.

Olumsuz Hayat Olayları Çocuklarda Kaka Tutma Davranışına Neden Olur mu?

Çocuk kakasını tertipli olarak tuvalete yapma alışkanlığını geliştirdiği periyotta rastgele bir sebepten ötürü tuvaletle ilgili dehşet ve acı dolu bir tecrübe yaşarsa, yaşadığı olumsuz hislerden kaçınmak ismine kakasını tutma davranışı sergileyebilir. Bilhassa çocuğun tuvalet yapma süreciyle ilgili edindiği başarısız ve olumsuz deneyimler ağır kaygı, keder, çaresizlik üzere hisleri tetikleyerek çocukta tuvalete karşı olumsuz hislerin kodlanmasına neden olabilmektedir. Örneğin tuvalet eğitimi alırken oturduğu klozetten düşüp korkmak, ebeveynlerin cezalandırıcı ve sert tavırlarına maruz kalmak yahut kabız olma sonucu kaka yaparken canının acıması çocukta kaka tutma davranışını en çok tetikleyen olumsuz yaşantılardan bazılarıdır.

Çocukların Kaka Tutma Sorunu Yaşadıkları Nasıl Anlaşılır?

Kaka Sorunu Yaşayan Çocuklar;

• Kakası geldiğinde görülmeyeceğini düşündüğü yerlere gidip saklanabilirler.

• Tuvalete dair konuşmalar içerisinde bulunmak istemeyebilirler.

• Kakası geldiğinde vücudunu sıkmaya ve kasmaya başlayabilirler.

• Kakası geldiğinde bacak bacak üstüne atarak kıvranır üzere davranışlar sergileyebilirler.

• Hareket etmekten kaçınarak daima uzanma, yatma hatta kakanın geldiğini unutmak için daima uyumak isteyebilirler.

• Tuvalete yaklaşmak istemeyebilirler.

• Kakasını altına kaçırdığında bunu belirtmeyerek kakayı yok sayıcı halde davranabilirler.

• Çamaşırlarını kendi değiştirmek, onları saklamak yahut atmak isteyebilirler.

• Yemeklerde hayli seçici davranabilirler.

• Daha çok sıvı besinleri tüketmek isteyebilirler.

• Az yemek yiyebilirler.

• Sık sık karın ağrıları yaşayabilirler.

• Makatında yaralar oluşabilir.

Kaka Tutma Davranışı Çocuğun İlgi Çekme Gereksiniminden mı Doğar?

Çocuk birtakım nedenlere bağlı olarak kaka tutma davranışını gerçekleştirdiğinde ebeveynlerin bu duruma verdiği reaksiyonlar çocukla günlük hayatın öbür vakitlerinde verilen reaksiyonlara nazaran daha anlayışlı, daha sabırlı, daha oyuncu ve daha şefkatli ise o vakit çocuk da ebeveynlerinden bu olumlu yansıları almak için kaka tutma davranışını dirençli olarak sürdürebilmektedir.

Elbette ki çocuk bunu planlı ve organize bir formda yapmaz. Çocuk maruz kaldığı yansılar üzerinde neden-sonuç bağlantısı kurarken, onun deneyimleyerek öğrenmeye açık olan çocuk beyni bu durum üzerinden genel yargılara varır. Yani demek istediğimiz, bu durum bir çocuk beyni için artık yalnızca kaka tutma sorunu demek değildir. Çocuk için bu durum; kaka tutma sorununun çözümsüzlüğe gerçek gitmesi sonucunda çocuğun korku, kaygı, huzursuzluk üzere rahatsızlıkları arttıkça kendisine karşı ilgi, anlayış ve şefkatin de artacağını düşünmesi, hatta bunu deneyimlemesi ve öğrenmesi manasına gelmektedir. Olumsuz bir davranışın sonucunda varılan olumlu çıkarsamalar ikincil yararlar olarak da isimlendirilir ve çocuk bilinçsizce gereksinimi olan ilgiyi görmek için ikincil karlar edinerek mağdur olmayı normalleştirebilir.

Hangi Ebeveyn Tavırları Çocuklarda Kaka Tutma Davranışına Neden Olur?

Çocukların gelişimsel evrelerinin sağlıklı biçimde tamamlanması ismine yanlışsız ebeveyn tavırları hayli kıymetlidir. Ebeveynler, çocuklarının duygusal ve davranışsal olarak olumsuz etkilendikleri davranış kalıplarını fark edemez ve olumsuz davranış kalıplarını sürdürmeye devam ederlerse bunun sonucunda çocuklar ağır biçimde negatif hisler yaşayabilirler. Negatif hisler ise çocuğun iç dünyasında çözümlenemediğinde bu çözümsüzlük çocuğun bir davranış kalıbı üzerine yansır. Kaka tutma sorunu de tahlilsiz hislerin davranışa yansıdığı örneklerden biri olarak görülür. Bu durumda; mükemmelliyetçi, telaşlı, cezalandırıcı, denetimci, ilgisiz ebeveyn tavırları çoklukla çocuklarda negatif hisleri tetikleyerek çocukların bilhassa 1-3 yaş aralığını kapsayan anal periyotta, kaka tutma davranışı geliştirmesinde tesirli rol oynayabilir.

Kaka Tutma Davranışı Çocukların Ebeveynlerini Cezalandırma Biçimi Olabilir Mi?

Eğer çocuk yaptığı olumsuz bir davranışın karşılığında ebeveynleri tarafından cezalandırılıyor, hayli fazla denetim ediliyor, gereğince anlaşılmadığını düşünüyor, yargılanıyor, fizikî müdahalelerle karşılaşıyorsa; bu durum çocuğun mutsuzluk, dert ve öfke süreçleriyle hakikat formda baş etmesini neredeyse imkansız hale getirecek kadar zorlayıcı olmaktadır. Zira çocuk; yaşı ve gelişimi gereği fizikî, duygusal ve bilişsel manada yetişkinlere nazaran hayli güçsüzdür. Bu yüzden de çocuk karşılaştığı kuvvetli durumlarla baş edebilecek sorun çözme maharetlerine sahip değildir. Bu becerilerden mahrum olan çocuk inatçı, kaygılı ve kaçınmacı davranışlar göstererek gücünün yetmediği ve denetim edemediği ebeveyn tavırlarının yerine gücünün yettiği ve denetim edebildiği kaka tutmayı elindeki güç kaynağı görerek kendini yatıştırmaya çalışabilir. Bu durumda kaka tutma davranışı ebeveynleri cezalandırma davranışından daha büyük bir manaya gelir. Çocuk, ebeveyn tavırlarından ötürü kendini mağdur hissettiğini ve içe dönük öfkesini kaka tutarak dışa yansıtmaya çalıştığı bildirisini bu formda ebeveynlerine vermektedir.

Kaka Tutmanın Fizyolojik ve Ruhsal Tesirleri Nelerdir?

Kaka yapmak epey doğal ve mecburî bir gereksinimdir. Bu boşaltım gereksinimi uygun vakit ve ortamlarda giderilemediğinde, uygun olmayacak bir yerde ve vakitte vücut tarafından otomatik biçimde karşılanmaya çalışılır. Yani kakanın istemli bir formda uzun müddetli olarak çocuk tarafından tutulması, sonunda kakanın sızıntı olarak istemsiz biçimde bedenden akması yahut alta kaçırma olarak nitelendirdiğimiz durumların yaşanmasına sebebiyet verir. İstemsiz ve uygunsuz biçimde kaçırılan kaka da toplumsal ortamlarda hem çocuğu hem de ebeveynini güç bir duruma sokar. Kaka kaçırma toplumsal manada uygunsuz durumlar meydana getirebileceği üzere hijyen ve sıhhat manasında da bir grup sorunları doğurur. Örneğin kaka tutma davranışı ile çocuğun daima olarak zorladığı boşaltım sistemi kasları ziyan görebilir. Daima tutulan kaka, sonunda hayli sertleşip katılaşarak dışarı atılması epeyce acılı bir hale gelebilir. Bu da çocukta karın ağrılarına sebebiyet vermektedir.

Gevşeyen boşaltım sistemi kasları sonucunda dışarı kaçırılan kakalar ise genital enfeksiyonlara yahut boşaltım sistemiyle ilgili bağırsak, makat vb. organlarda rahatsızlıklara neden olabilir.Yaşanan şiddetli durumlar sonucunda ise çocuklarda kaka yapma korkusu, kakanın gelmesini engellemek için hareket etmekten, yemek yemekten, su içmekten kaçınma üzere davranışlar gelişebilmektedir. Bu üzere davranışlar karşısında çocuğu nasıl sakinleştireceğini ve çocuğuna tertipli kaka yapma alışkanlığını nasıl kazandıracağını bilemeyen ebeveynlerin de korku düzeylerinin yükseldiği gözlemlenir. Tüm bunlar sonucunda hem ebeveynler için hem de çocuk için ağır seviyede duygusal zorlanmalar başlamış olur.

Kaka Tutma Sorunu Yaşayan Çocuklar ve Ebeveynlerinin Baş Etmede Zorlandığı Hisler Nelerdir?

Kaka tutma sorunu yaşayan çocuklar ve ebeveynleriyle yapılan çalışmalar sonucunda çocukların bilhassa kakayla ilgili utanma, tiksinme, gerilim ve öfke hissettikleri görülürken, ebeveynlerin ise daha çok çaresizlik, hüzün ve telaş üzere hisleri baskın olarak hissettikleri görülmektedir. Fakat bu sürecin değişik olan tarafı, bu hisler kimi çocuk ve ebeveynler için kaka tutmanın nedeni olarak görülürken, kimi çocuk ve ebeveynler için ise kaka tutmanın bir sonucudur. Bu noktada kaka tutma davranışının ebeveynler tarafından nasıl gözlemlenmesi gerektiği, çocukta kaka tutmanın ne vakit başladığı, hangi sebeplerden kaynaklandığı ve nasıl çözülebileceği hakkında uzman takviyesi alması hem ebeveyn hem de çocuk için bu şiddetli duygusal sürecin yönetilmesinde yardımcı olmaktadır. Ayrıyeten kaka tutma sorunu yaşayan çocukların takviye aldığı süreçte, bu süreci onlarla birlikte atlatan ebeveynlerin his durum halleri ve davranış biçimleri üzerinden kıymetlendirme yaparak çocuk ve ebeveynlerin birbirine karşı etkileşim süreçlerini gözlemlemek , kaka tutma sorununun çözümlenmesinde kıymetli rol oynamaktadır.

Kaka Tutma Meselesine Tahlil Olabilecek Teklifler Nelerdir?

• Öncelikle çocuğun yaşadığı durumun tıbbi bir sebepten kaynaklanmadığına emin olmak ismine bir hekim tarafından ayrıntılı sıhhat muayenesinin yapılması önerilir.

• Ebeveynin kakasını yapma konusunda çocuğa ısrarcı ve daima hatırlatıcı olması yerine çocuğun bedensel sinyallerinin ebeveyn tarafından gerçek biçimde gözlemlenmesi gerekir.

• Kaka yapma sürecini anlatan eğlenceli öykülerden yahut oyunlardan dayanak alınabilir.

• Tuvalete kaka yapma davranışını çocuğun gözünde bir zorlama aracı olmaktan çıkarmak için eğlenceli yollarla çocuğu cesaretlendirip kakanın yapılabilir olağan bir bedensel muhtaçlık olduğu algısı güçlendirilmelidir.

• Duyusal hassasiyetleri olan çocuklarda kokuyu azaltıcı tedbirler alınabilir. Örneğin klozetin yakınında bulunan ve çocuğun güzeline gidebilecek şeker kokulu bir oda parfümü makûs kokuları bastırmada tesirli rol oynayabilir.

• Bazı çocuklar yaptıkları kakanın büyüklüğü, küçüklüğü, rengi, kalınlığı ve görünüşünden olumsuz manada etkilenebilmektedir. Bu durumda çocuğun kakayı görmesini engellemek için ortamda çocuğun dikkatini çekebilecek farklı görsel nesneler bulundurulabilir.

• Eğer çocuk kakasının sert olmasından korkuyorsa, gün içerisinde kakanın kıvamını yumuşatacak besinleri yemesine dikkat edilmelidir. Lakin şayet kakasını tutmaması için çocuğa verilen şurup ya da besinler çocuğun kakasını çok sıvılaştırdıysa o vakitte çocuğun kakasını olağan kıvamda katılaştıracak besinler tercih edilmelidir. Yani kaka tutmanın çözümlenmesi için çocuklarda hakikat ve sağlıklı beslenme alışkanlığı çok değerlidir. Aksi taktirde hem katı kaka hem de sulu kaka çocuğa tuvalete gitmeyle ilgili olumsuz tecrübeler yaşatacağından kaka tutma davranışında daha da pekiştirici rol oynayabilir.

• Eğer çocuğun kronik bir kabızlık sorunu varsa, bir hekim denetiminde bunu ortadan kaldırmaya dair tedavi yahut beslenme biçimleri denenmelidir.

• Çocuğun kaka yapma hakkındaki olumsuz his ve fikirleri dinlenerek, yargılamadan çekinceleri anlaşılmaya çalışılmalıdır.

• Çocuğa kaka tutmanın neden yanlış olduğunu anlatırken, onunla kesinlikle yaş seviyesine uygun biçimde ve anlayabileceği hakikat somut sözlerle konuşmak gerekir.

• Çocuk kaka kaçırdığında, onu cezalandırıcı ve utandırıcı tavırlardan kaçınılmalıdır.

• Kaka kaçırma durumunda paklığı çocuğun koku, manzara, dokunma üzere hassasiyetlerini göz önünde bulundurarak çocuğu korkutmadan ve tiksindirmeden bir arada yapmak gerekir.

Kaka Tutma Sorunu Yaşayan Çocuklar Neden Ruhsal Takviye Almalıdırlar?

Çocuğun sağlıklı kaka yapma alışkanlığı kazanması için üstte bahsedilen teklifler denenmesine karşın çeşitli faktörlerle kaka tutma sorunu çözümlenemez bir hal aldıysa, bu durumda katiyetle süreçle ilgili ruhsal danışmanlık dayanağı alınması önerilir.

Mutlu Hayat Ruhsal Danışmanlık Merkezi’nde uzman psikologlarımız kaka tutma meselesinde aile ve çocukla birlikte bilgilendirici psiko-eğitim çalışmalarını ve oyun terapisi çalışmalarını gerçekleştirmektedirler.

Merkezimizde ruhsal danışmanlık takviyesi evvel ebeveynlerden hem çocukla ilgili hem de ebeveyn-çocuk alakasıyla ilgili ayrıntılı bilgi alımının yapılmasıyla başlamaktadır. Daha sonrasında ise uzman psikolog çocukla görüşerek çocuğun yaş seviyesine ve içinde bulunduğu duygusal duruma uygun olan oyun terapisi çalışmalarıyla görüşmelere devam etmektedir. Devam eden görüşmelerde uzman psikoloğun yaptığı müşahede ve tahliller sonucunda kaka tutma meselesini oluşturan ve sürdüren faktörler ele alınır. Ebeveyn geri bildirim seanslarında ebeveynler de bu süreç hakkında yanlışsız ve ayrıntılı biçimde bilgilendirilir.

Genellikle bu süreçte ebeveynlere, kaka tutma sorununun çözümlenmesinde yardımcı olacak formda çocuklarıyla oynayabilecekleri oyun çalışmaları ve destekleyici ebeveyn tavırları psiko-eğitim seansları içerisinde öğretilir. Uzman psikolog eşliğiyle ebeveynlerde geliştirilen bu hünerlerin çocukların kaka tutma sorununu çözmesinde tesirli rol oynadığı söylenebilir. Böylelikle geri bildirim seansları ile aile tavırları çalışılırken, çocuk da oyun terapisi seanslarında bilinçdışı hislerini açığa çıkaracak fırsatı bulmaktadır. Açığa çıkarılan ve süreci olumsuz etkileyen bu hislerin oyun terapisi teknikleriyle uygunlaştırılması amaçlanmaktadır. Bu sayede oyun terapisi çalışmalarında gündemdeki mevcut kaka tutma sorunu çözümlenirken, çocuğun daha derin içsel çatışmaları da işleneceğinden, çocuğun his, fikir ve davranışlarını yansıtan pek çok alanda güzelleşmeler gözlemlenebilir.