Salgın nedeniyle gerilim açısından gençler risk altında mıdır?
Gençler bilhassa koronavirüs hakkında toplumsal medya platformunda ve ya internette daima bilgiye maruz kalmaları, bu bilgilerin bir kısmının bile gerçek olmadığı durumlar nedeniyle telaş yaşayabilirler. Haber sitelerinin yanı sıra Twitter, whatsupp ve Instagram’daki coronavirüs ile ilgili sık sık yapılan bilgi paylaşımları, bilhassa bilgilerin daha abartılı olması, kıyamet varsayımları formundaki haberler virüsü olduğundan daha tehdit edici hissetmesini sağlayabilir. İnternetteki bilgiler, haberler abartı yahut en makus senaryoları yazma eğilimindedir. .Dünya Sıhhat Örgütü ve Sıhhat Bakanlığı, TTB (Türk Tabipleri Birliği), KLİMİK (Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği), TPD (Türkiye Psikiyatri Derneği) , COGEPDER (Türkiye Çocuk ve Genç Psikiyatrisi Derneği) üzere yüksek uzmanlığa sahip muteber bilgi kaynakları, gençlerin ekseriyetle bilgi almak için başvurdukları yerler değildir. Anne babalar gençlerin bilgi aldıkları kaynakların farkında olmalı ve onlara hakikat kaynaklar sunmalıdırlar.
Aynı anda ortaya çıkan bilgi ölçüsü ve bilgilerin karmaşıklığı gençlerin de başını karıştıracaktır. Gençlerin neyin gerçek neyin uydurma olduğunu anlamaları zordur ve bu nedenle telaş, kaygı ve telaş yaşayabilirler. Her ne kadar virüse yakalanma riskinin düşük olsa da ya da hafif klinik belirtilerle hastalığı geçirme oranları yüksek olsa bile gençler ortasında dehşetin giderek arttığı belirtilmektedir.
Gençlik periyodu; çocuklukla erişkinlik ortasında yer alır, bedensel ruhsal ve cinsel olgunlaşma ile sona erer. Aslında çocuklukla yetişkinlik ortasında bir “ara durak ya da köprü’dür”. Bu periyotta ergen kendine nazaran ne olduğu ve ne olacağı ile diğerlerine nazaran kendisinin ne olduğu ve ne olacağı sorularına cevap arar. Her şeyi merak eder. Her şeyi sorgular. Dürtüseldir. Ebeveynler ile daha evvelki yıllarda geliştirdiği duygusal bağlara alışılmamış davranışlar stantlar. Daha az uzlaşmacı, daha az itaatkâr, daha güç denetim edilebilir, bağımlılık bağımsızlık ikilemi ortasında gidip gelen özellikler gösterir. Bazen çocuktur, bazen her şeyi bilen yetişkindir. Çocukluk devri ile ergenlik devri ortasında gidip gelir. Anne baba ile bağımsızlık hakları için savaşır. Bilhassa bakım ve denetim bahislerinde çatışma yaşanır. Kâfi bir etraf, uygun yaklaşım, rekabet ve muvaffakiyet için fırsatlar tanınan ergen agresif davranışlarını sindirerek daha uzlaşmacı olacaktır. Uygunsuz tavırlar ise denetimsiz saldırganlıklara, çekingenliğe, başarısız yetersiz birey olma hislerine, azınlık, kendine benzemeyen kümelere yönelmelerine neden olabilir ki bunlar sıklıkla süreksiz olacaktır. Anne babanın toleranslı ve hassas olması kıymetlidir. Ergenle didişmek yerine onu dinleyen, onunla tartışan, fikirlerine bedel veren, ona kendini tanımlayabileceği alan bırakan, kendisi ile rekabet etmesine ve girişimciliğine fırsat tanıyan, akranları ile ilgisinde dayanak olan yaklaşımlar gencin bu devri sorun yaşamadan atlatmasında kıymetli olacaktır.
Stres belirtilerini tanıyın
İnsan sıhhatini günlük hayatını bu kadar etkileyen bir salgınla karşı karşıya kalanlarda gerilim belirtilerinin ortaya çıkması beklenen bir durumdur. Zira dünyanın çeşitli yerlerinde, sevdiği bireylerin ya da kendilerinin salgından etkilenmesi ya da etkilenme mümkünlüğünün olması başlı başına gerilim kaynağıdır. Lakin günlük yaşantımızı bozmayan ve bizi salgın konusunda önlemler almamızı sağlayarak korunmamıza katkısı olan gerilimi olağan karşılayabiliriz
Çocukluk devrinden çıkan ve yetişkinliğe yanlışsız seyahate başlayan bir gencin salgın periyodunda konutta kalması, ebeveynlerinden uzaklaşması gereken devirde tüm gün ebeveynleri ile birebir ortamda kalması çatışmalar ve gerilim için riskli olacaktır. Her genç bu güçlü sürece farklı cevap verecektir. Salgın yokmuş üzere davranıp riskli davranışlar sergilemekten, çok korkulu olmaya kadar farklı baş etme yollarını kendilerince seçeceklerdir.
Bulaşıcı hastalık salgını sırasında ve sonrasında ebeveynlerin, kendilerinin ve çocuklarının fizikî ve zihinsel sıhhatine dikkat etmesi değerlidir. Ebeveynler kendi ve çocuklarındaki gerilim belirtilerini bilmeleri, gerilimi nasıl baş edeceklerini ve ne vakit yardım alacaklarını öğrenmeleri gereklidir.
Stresin belirtilerini bilin
Aşağıda gerilimle ilgili davranışsal, fizikî, duygusal ve bilişsel reaksiyonlar olabildiğince detaylı verilmiştir. Bu salgın sırasında ya da sonrasında ortaya çıkan gerilimle ilgili belirtileri fark etmeniz değerlidir. Daha evvel var olan ruhsal bir sorun varlığında ise ruhsal belirti şiddetinde artma ya da yeni belirtiler ortaya çıkma biçiminde kendini gösterebilir.
Huzursuzluk, gerginlik ve ya çok ağlama
Öfke patlamaları ve sık sık tartışmayla sinirlilikte bir artış
Günlük hayatta makus bir şey olacağına dair korkulu olma
İletişim kurma yahut dinleme güçlüğü
Diğer insanları her şey için suçlamak
Dikkat sürdürme ve konsantre olma zorluğu
Bazı şeyleri hatırlamada sorun yaşamak
Karar vermekte zorluk çekmek
Uykuya dalmakta zahmet çekme, geçe uyanmaları
Kolay yorulma
Enerji ve aktivite düzeyinde bir artış yahut azalma
Rahatlamak yahut uyumakta zorluk çekmek
Sık ağlamak
Aşırı endişe
Çoğu vakit yalnız kalmak istemek
İsteksizlik, zevk alamama yahut eğlenememe
Yardım vermek yahut kabul etmekte zorluk çekmek
Kendine inançta artma, çok sevinçli olma ya da dokunulmaz hissetmek
Hiçbir şey umursamamak
Alkol, tütün kullanımı yahut yasadışı uyuşturucu kullanımınızdaki artış
Karın yahut ishal olması
Baş ağrısı ve başka ağrıları olmak
İştah değişiklikleri, iştahsızlık yahut çok yemek
Terleme yahut titreme yahut kas seğirmesi
Stresle başa çıkmada öneriler
Ebeveynler kendileri için vakit ayırmalı, kendi ruh sıhhatlerini düzgün olmasına ihtimam göstermelidirler. Kendileri sorun yaşayan ebeveynler çocuklarına gereğince yardım edemezler. Tekrar ruhsal sorun yaşayan ebeveynlerin çocuklarında da ruhsal sorun ortaya çıkma riski yüksektir.
Salgın hakkında okumak ya da haber izlemek için harcanılan vakti kısıtlayın. Hudutlar belirleyin. Çocuğunuzun hayatında âlâ giden şeylere odaklanmak için haberlerden uzaklaşıp uzaklaşamadığını denetim edin. Düzgün şeylere vakit ayırdığından emin olun.
Kendinizi ve çocuğunuzu hastalıklara karşı nasıl koruyabileceğiniz hakkında bilgi edinin. Salgın hakkındaki hisleriniz hakkında konuşun, muteber sıhhat bilgilerini paylaşın. Çocuğunuz için gerçek bilgileri için güvenebileceğiniz bireyleri ve kaynakları bulun. Onlarla konuşun. Yanlış bilgilerin düzeltilmesi için yol gösterin.
Kendinizi ve çocuğunuzu sağlıklı tutmak için yiyecek ve fizikî egzersizlerinize dikkat edin, gevşeme antrenmanlarını öğrenin, uygulayın.
Çocuklar ve gençlerde belirsizlik değerli bir gerilim kaynağıdır. Günlük rutinleriniz ve ritüellerinizi mümkün olduğu kadar muhafazaya çalışın. Gün uzunluğu yaşanacak “nasıl geçeceği belgisiz bir gün” yaşamaktansa gün içerisinde belirli vakitler için programlar yapın (çerçevesi belirli olan vakit dilimleri oluşturun).
Stresle ilgili belirtileri öğrenin. Belirtiler görüldüğünde atlamayın, fark edin.
Ne vakit yardım aramalısınız?
Bulaşıcı hastalık nedeniyle hastalanma riskiniz çok az olsa yahut hiç olmasanız bile önemli zahmet yaşayabilirsiniz. Bilhassa, farklı, tutarsız, yanlış bilgi kaynaklarından daima beslenen, tüm vakitlerini konutta geçiren, gelişimsel olarak ebeveynlerinden bağımsızlığını kazanma devrinde olan gençler için şiddetli süreçler yaşanabilir. Salgın nedeniyle sokağa çıkma yasakları, uzaktan eğitim üzere önlemlerle günlük yaşantınızın içine girdiğinde ise, gelişimin değerli ve çalkantılı bir periyodunda olan gençler ruhsal etkilenme açısından daha riskli olacaktır. Gençlerin etkilenmesinde, edinilen yanlış bilgiler, günlük omurdaki kısıtlamalar, ebeveynleri ile tüm gün birlikte olma, onların ihtar ve kısıtlamalarına maruz kalma, etraflarında salgın nedeniyle hastalanma ve kayıp yaşantıları, eski psikiyatrik hastalıklarının sürmesi, alevlenmesi üzere pek çok nedenle ruhsal etkilenme yaşanabilir.
Stresli, hüzünlü yahut öfkeli hissetmenin, bulaşıcı bir hastalık salgını üzere bir olaydan sonra sizi ve çocuğunuzu direkt tehdit etmediğinde bile yaygın olduğunu bilin.
Eğer çocuğunuz birkaç gün yahut hafta boyunca gerilim belirtileri gösteriyor, daha hudutlu, düşünceli mutsuz, telaşlı ise yardım almalısınız. Gençler ömrün anlamsızlığı, kendisine ya da bir diğerine ziyan verme, ya da mevt, ölmek ya da intihar hakkında konuşur ya da yazarsa derhal süratli bir formda psikiyatrik takviye almalısınız.