Hindistan’ın federal idaresinden üst seviye bir yetkili, Pazartesi günü gazetecilere başşehir Delhi ya da ülkenin rastgele bir yerinde oksijen badiresinin yaşanmadığını söylüyordu.
Yetkili konuştuğu sırada, açıklamayı yaptığı yerin birkaç kilometre uzağındaki birkaç küçük hastane oksijenlerinin bittiğine dair çaresiz iletiler yolluyor, hastalarının hayatlarının risk altında olduğunu bildiriyordu.
Hastanelerden birinin, bir çocuk hastanesinin başhekimi BBC’ye yaptığı açıklamada, “Çocukların mevt riski nedeniyle yüreğimiz ağzımıza geldi” dedi. Bir mahallî siyasetçinin müdahalesiyle, tam vaktinde oksijen bulabildiklerini belirtti.
Lakin bütün bunlara rağmen, federal hükümet tekrar tekrar oksijen meşakkati olmadığında ısrar etti. İçişleri Bakanlığı’ndan üst seviye yetkili Piyush Goyal, “Sadece ulaştırmakta problemlerle karşılaşıyoruz” dedi ve hastanelere “oksijenin kurallara nazaran makul bir halde kullanımı” tavsiyesinde bulundu.
Lakin BBC’ye konuşan tabipler, yalnızca gereksinimi olanlara oksijen verdiklerini ancak kâfi seviyede oksijen bulunmadığını belirtti.
Uzmanlar, oksijen kahrının, ikinci dalganın yol açtığı hasarı durdurmak ya da minimize etmek için gerekenleri yapmayan federal ve mahallî idarelerin hazırlıksız olduğunu gösterdiğini söylüyor.
Meğer daha evvel hükümete sık sık ihtarlar da yapılmıştı. Bu ihtarlar ortasında şunlar vardı:
Buna rağmen, 8 Mart’ta Hindistan Sıhhat Bakanı, ülkenin “pandeminin sonunda” olduğunu söyledi.
Pekala işler nasıl ve nerede bu kadar makûs gitti?
Covid güvenlik protokollerine uyulmadı
Ocak ve Şubat ayında, ülke genelinde olay sayısı geçen yılın Eylül ayındaki 90 bin civarındaki tepeden 20 binlerin altına düştü. Başbakan Narendra Mori, Covid’in mağlubiyete uğratıldığını ilan etti ve tüm kamusal toplanma yerleri açıldı.
Ve kısa mühlet sonra beşerler artık Covid güvenlik protokollerine uymuyordu. Bunda kısmen en üst seviyeden gelen karışık iletilerin da tesiri vardı.
Modi halka iletilerinde halka maske takmaları ve toplumsal aralık kuralına uymalarını söylerken, 5 eyaletteki seçim kampanyalarında maskesiz kalabalıkların önünde seçim mitingi yaptı. Kimi bakanları da maske takılmayan etkinliklerde konuştu. Milyonlarca kişinin bir ortaya geldiği Kumbh Mela Hindu Şenliği’nin yapılmasına da müsaade verildi.
Viroloji uzmanı Dr. Shahid Jameel de, “hükümet ikinci dalganın gelişini göremedi ve çok erken kutlama yapmaya başladılar” diye konuşuyor.
Fakat dahası var: Covid’in yarattığı yıkım birebir vakitte Hindistan’daki kamu sıhhati sistemine yatırım yapılmadığını ve ihmal edildiğini gözler önüne serdi.
İnsanların hastanelerin önünde tedavi göremeden öldüğü üzücü manzaralar Hindistan’ın sıhhat altyapısının gerçek durumunu gösterdi.
Bir uzman, “Hindistan’ın kamu sıhhati sistemi daima bozuktu, yalnızca artık zenginler ve orta sınıflar da bunu görüyor” diyor.
Parası olanlar daima özel hastanelerden sıhhat hizmeti aldılar, fakirler ise bir tabip randevusu bile alamıyordu.
Sıhhat sigortası ve fakirler için sübvanse edilmiş ilaçlar da durumu düzeltemedi zira onlarca yıldır sıhhat çalışanları ve hastane sayısını artırmak için çok az şey yapıldı.
haberler.com/haber/2021/05/05/covid-hindistan-da-ikinci-dalga-nasil-kaosa-4-14112998_o.jpg”/>
Hindistan’ın hem özel hem de kamusal sıhhat harcamaları son 6 yıldır Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’nın yüzde 3,6’sı dolayında ve BRICS ülkeleri (Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin) ortasında en düşük seviyede. 2018 bilgilerine nazaran bu ülkeler ortasında Brezilya yüzde 9,2’yle başı çekerken, Güney Afrika yüzde 8,1, Rusya 5,3, Çin ise yüzde 5’lik bir oranda sıhhat harcaması yapıyor.
Gelişmiş ülkelerin sıhhat harcamalarının GSYİH’ye oranı çok daha yüksek. Örneğin ABD 2018’de GSYİH’sinin yüzde 16,9’unu, Almanya ise yüzde 11,2’sini sıhhat harcamalarına ayırdı. Sri Lanka (yüzde 3,76) ve Tayland (yüzde 3,79) üzere küçük ülkeler bile ulusal gelirlerine oranla Hindistan’dan fazla harcama yaptı.
Ve Hindistan’da 10 bin bireye 10’dan az tabip düşüyor, birtakım eyaletlerde ise bu sayı beşten az.
Oksijen sorunu
Geçen yıl birkaç “güçlendirilmiş komite” bir sonraki koronavirüs dalgasıyla başa çıkmak için gereken hazırlıklara bakıyordu ve uzmanlar oksijen, yatak sayısı ve ilaç azlığı karşısında dehşete düştü.
Maharasthra eyaletinin eski Sıhhat Bakanı Mahesh Zagade BBC’ye yaptığı açıklamada, “İlk dalga gerilemeye başladığında ikinci dalgaya hazırlanmalı ve bunu en makus senaryoya nazaran yapmalıydılar. Oksijen ve remdesivir (antiviral ilaç) envanterini almalı ve daha sonra üretim kapasitesini artırmalıydılar” dedi.
Hükümet şu anda bir eyaletten başkasına oksijen taşıyan özel trenleri dolanıma soktu ve endüstride oksijen kullanımını durdurdu. Lakin birçok hasta oksijen kahrından öldükten sonra…
Dr. Lahariya, “Sonuç, çaresiz ailelerin karaborsada bir tük oksijen bulabilmek için binlerce rupi harcaması ya da doldurabilmek için saatlerce sıra beklemesi oldu” diyor.
Bu ortada parası yetenler de, remdesivir ve tocilizumab üzere ilaçları bulabilmek için fahiş paralar ödedi.
Remdevisir üreten ilaç şirketinin bir yöneticisi Ocak ve Şubat ayında “talebin kuruduğunu” söylemişti. Yönetici, “Hükümet sipariş vermiş olsaydı, stok yapardık ve rastgele bir kahır yaşanmazdı. Üretimi artırdık fakat talep çok arttı” dedi.
Bunların tam bilakis ülkenin güneyindeki Kerala eyaleti, hadise sayılarındaki artış için evvelden planlama yaptı. Eyaletin Covid vazife gücünden Dr. A Fathahudeen, eyalet gerekli adımları geçen Ekim ayında attığından oksijen kahrı yaşanmadığını söylüyor.
Dr. Fathahudeen, “Yeterli seviyede remdesivir ve tocilizumab ve öbür ilaçları çok evvelden alıp, stokladık. Gelecek haftalarda hadiselerin katlanarak artması ihtimaliyle başa çıkabilmek için de bir planımız var” diyor.
Zagade, “acı çekilmesini önlemek” için başka eyaletlerin de benzeri adımlar atması gerektiğini vurguluyor ve “Öğrenmek, birinin bunu yaptığı ve artık senin de yapabileceğin manasına gelir ancak bu ayrıyeten bunun vakit alacağı manasına da gelir” diyor.
Lakin vakit azalıyor ve ikinci dalga, ikinci dalga sıhhat sisteminin hadise sayılarındaki artışla başa çıkamayacağı köylere de yayılıyor.
Tedbire
Virüsün gen dizilimi, daha ölümcül ya da bulaşıcı olabilecek yeni varyantların tespit edilmesinde kıymetli bir adım. Hint SARS-CoV-2 Genetik Konsorsiyumu (INSACOG) geçen yıl kuruldu ve ülkedeki 10 laboratuvarı bir ortaya getirdi.
Lakin kümenin başta fon bulmakta zorlandığı kaydediliyor. Viroloji uzmanı Dr. Jameel Hindistan’ın mutasyonlara önemli bir halde bakmakta geç kaldığını ve gen dizilimini tespit çalışmalarının Şubat 2021 ortalarında “düzgün bir şekilde” başladığını söylüyor.
Hindistan’da şu an alınan örneklerin yalnızca yüzde 1’inden biraz fazlasının gen dizilimine bakabiliyor. İngiltere’de ise bu oran salgının tepe yaptığı devirde yüzde 5-6 ortasındaydı.
Lakin Hindistan’ın en önemli umudu daima aşı oldu.
Ailesi Delhi’de büyük bir özel hastane işleten bir kişi BBC’ye yaptığı açıklamada “Her kamu sıhhati uzmanı, bozuk bir kamu sıhhati sistemini aylar içinde güçlendirmenin bir yolu olmadığını söyleyecektir. Covid’le savaşmak için en yeterli ve en tesirli metot, nüfusu mümkün olduğu kadar kısa müddette aşılamaktır. Böylelikle çoğunluğun hastaneye gitmesine gerek kalmaz ve sıhhat sistemine kaldırabileceğinden büyük bir yük binmez” dedi.
Hindistan başta Temmuz prestijiyle 300 milyon kişiyi aşılamış olmak istiyordu. Lakin Dr. Lahariya, “Ama hükümet bu programı yürütebilmek için gereken aşı tedarikini bulma manasında pek plan yapmamış görünüyor. Bunun üzerine gereğince tedak olmadan aşılamayı tüm yetişkinlere açık hale geçirdiler” diyor.
1,4 milyar nüfusa sahip ülkede şu ana dek 26 milyon kişi büsbütün aşılanabildi ve 124 milyon kişi de birinci dozu aldı. Hindistan milyonlarca doz aşı siparişi de verdi, lakin tekrar de muhtaçlık duyulanın çok gerisinde kalıyor.
Federal hükümetin 45 yaşın üzerindeki herkesi, yani 440 milyon kişiyi aşılayabilmesi için 615 milyon doza muhtaçlığı var. 18-44 yaşları ortasında ise 622 milyon kişi bulunuyor ve bunun için de 1,2 milyar doz aşı gerek.
Hükümet ayrıyeten aşı ihracını da iptal etti ve memleketler arası taahhütlerine uymadı.
Biological E ve devlete ilişkin Haffkine Enstitüsü üzere şirketler de aşı üretimine kaydırıldı. Oxford-AstraZeneca aşısını Covishield ismiyle üreten Hindistan Serüm Enstitüsü’ne de üretimi artırabilmesi için 609 milyon dolarlık kredi verildi.
Lakin Dr. Lahariya bu paranın daha evvel verilip, omurların kurtarılması grektiğini söylüyor ve “Programı hızlandırabilmek için kâfi aşıya sahip olmamız aylar sürecek. Bu ortada milyonlarca kişi Covid’e yakalanma riski altında olacak” diye de ekliyor.
Uzmanlar, “dünyanın eczanesi” diye bilinen Hindistan’da aşı ve ilaç kasveti yaşanmasının ironik olduğunu söylüyor.
Dr. Lahariya tüm bunların sıhhate çok fazla yatırım yapması gereken hem federal hem de eyalet idaresine bir ihtar olması gerektiğini söylüyor, “Bu katiyetle çaba etmemiz gereken son pandemi olmayacak” diyor ve ekliyor:
“Gelecekteki pandemi rastgele bir modellemenin iddia edebileceğinden daha evvel gelebilir.”
