Depresyon bir his durum bozukluğudur. Duygudurum içsel olarak yaşantılanan, kişinin davranışları ve dünyayı algılamasını değiştiren hâkim ve daima his tonudur. Duygulanım ise his durumunun dışa söz edilmesidir. His durum olağan, yükselmiş ya da çökkün olabilir. Depresyonda his durumunun çökkün hali görülür. Anksiyete herkes tarafından yaşanılabilen bir durumdur. Anksiyete yaygın, beğenilen olmayan ve meçhul bir olumsuzluk önsezisidir. Otonom belirtiler eşlik eder. Anksiyete esnasında var olan belirtiler şahıslara nazaran değişiklik gösterir ve farklı olabilir.
Depresyon ve anksiyete bozuklukları tıbbi hastalıkların en sık görülenlerindendir. Birçok klinisyen depresyonun bilinir formlarından haberdar olmasına karşın, depresyon sinsi ve karmaşık formlarda görülebildiği için teşhis koymakta zahmet çeker; anksiyete tanısı ise daha kolay koyulabilmektedir.
Depresyon ve anksiyete sıklıkla birlikte görülür. Depresyon ve anksiyete bozuklukları öbür tıbbi hastalıklarla da çok sık birliktelik gösterirler ve birliktelik gösterdikleri hastalıkların seyrini ve tedavi cevabını olumsuz olarak etkilerler. Mutsuzluk, olumsuz gelişmelere karşı insanların verdiği olağan reaksiyonların bir modülüdür. Mutsuzluk beklenenden uzun sürerse, şartların zorluğuyla orantısızsa ya da kişinin denetiminin ötesindeyse, çökkün his duruma ait bir semptom olabilir. Çeşitli vücut hastalıklarında ve farklı psikiyatrik sendromların seyri esnasında çökkün his durum ve duygulanım ortaya çıkabilir. Depresyonda çökkün duygulanım, güç azlığı ve ilginin ya da alınan zevkin kaybı çekirdek özelliklerdir. Konsantrasyon azlığı, özgüven azalması, suçluluk hisleri, karamsarlık, kendine ziyan verme ya da özkıyım niyetleri, uyku tertibinde bozulma, iştah değişiklikleri ve libido azalması öteki sık görülen belirtilerdir. Toplumsal ve mesleksel fonksiyon bozulur. Depresyon tanısı koyulması için tablo en az iki hafta sürmelidir. Her depresyon atağı farklı şiddette olabilir. Semptomların sayısı, tipi ve yoğunluğu, depresyonun şiddetini belirler. DSM-IV-TR depresyonun şiddetini hafif, orta ve şiddetli olarak üç kümeye ayırmıştır.
TEDAVİ
Depresyonu ele almak için yanlışsız teşhis koyulmalı, tedavi için delile dayalı prensipler doğrultusunda emele yönelik müdahaleler yapılmalıdır. Eşlik eden tıbbi durumu saptamak ve tedavi etmek, hastayla terapötik uzlaşma sağlamak, uygun tedaviyi belirlemek, tedaviye karşılığı sağlamak ve nüksü engellemek üzere izlem yapmak temel prensiplerdir.
Akut periyot tedavisi genelde 6-8 haftadır. Gaye hastanın remisyona ulaşmasını (düzelmesini) sağlamaktır. İdame tedavisi remisyona ulaştıktan (düzeldikten) sonra çoklukla 6 aydır. Bu devirde hastalık belirtilerinin ortaya çıkması relaps (nüks) olarak isimlendirilir. Relaps (nüks) yeni bir depresyon atağı değil tedavi edilen atağın yine belirmesidir. 6 aylık idame tedavisinin akabinde hasta düzelmiş halini semptomatik ve fonksiyonel olarak sürdürüyorsa düzgünleşme oluşur. Artık depresyon atağı sona ermiştir. Bundan sonra yeni bir depresyon atağı çıkarsa yineleme (rekürrense) olarak isimlendirilir.
Tüm depresyon tedavisi sürecinde intihar riski kesinlikle sistemli olarak değerlendirilmelidir. Ümitsizlik en değerli kıymetli klinik ön belirleyicilerdendir. Her türlü intihar fikrinin anamnezi kesinlikle dikkate alınmalı ve psikiyatri ile konsülte edilmelidir. Depresyon tedavisinde sonucun yeterli izlenmesi için belirtileri derecelendiren ölçekler kullanılması psikiyatrinin laboratuvar testleri üzeredir. Kıymetlendirme ölçekleri semptomların kapsamlı değerlendirilmesinde ve tedavinin tesirlerini ölçmede büyük yarar sağlar. Depresyon tedavisinde birinci sırada kullanılacak ilaçlar, daha gelişmiş güvenlik ve tolerabilite özellikleri sebebiyle, seçici serotonin gerialım inhibitörleri (SSRI), serotonin noradrenalin gerialım inhibitörleri (SNRI) ve dopamin ve öbür serotonin reseptörleri üzerinden tesir eden ilaçlardır. Monoamin oksidaz inhibitörleri ve trisiklik antidepresanlar artık çok daha az kullanılmaktadır. Dirençli olaylar için antidepresan özellikleri neredeyse antipsikotik ve antiepileptik özellikleri kadar gelişmiş birkaç ilaç daha (ketiyapin, ziprasidon, lamotrijin) mevcuttur; lakin bunların kullanımları uzmanlık gerektirir. SSRI ve SNRI’ların kendi sınıfları içinde birinin tesir, yan tesir ve ilaç etkileşim profilleri başkalarıyla benzerlik göstermekle birlikte, birbirinden çeşitli derecelerde farklıdır.
Psikolog Yağmur Beste Efe
