Aşağıda olağan lisan ve konuşma gelişimi gösteren çocuklarda gözlenen gelişim basamakları verilmiştir. Gelişim basamakları tüm çocuklarda benzeri olmakla birlikte o basamaklara ulaşma suratı çocuktan çocuğa değişkenlik göstermektedir. Ebeveynler, bu bilgileri göz önünde bulundurarak çocuklarının lisan ve konuşma gelişiminin ne durumda olduğunu anlayabilir ve muhtaçlık bir uzmana başvurabilirler.
0-12 Ay
Yeni doğmuş bir bebek için ağlamak tek irtibat yoludur. 1-5 aylık bebeklerde hislerini gösteren farklı ağlama tonları vardır. Bebekler de bu basamakta gülmeye başlar. 6-7 aylıkken bebekler kendi isimlerine yanıt vermeye, bağırmaya, ciyaklamaya ve anne ile babanın ses tonuna nazaran hisleri ayırt etmeye başlar. Bu aylarda bebekler irtibat kurmak için çoğunlukla kelamlı olmayan irtibatı (çoğunlukla jest) kullanır.
7 ila 10 ay ortasında bebek sözleri bir ortaya getirmeye başlar, örneğin “anne” ve “dada”, lakin bu sözlerin manası ve değeri yoktur. Kelamlı bağlantı yaklaşık 10-12 aylıkken başlar ve çocuk duyduğu her sesi, örneğin hayvan seslerini taklit etmeye başlar. Bebeklerin kelamlı olmayan bağlantısı, bakış kullanımını, baş yönelimini ve beden durumunu içerir. Hareketler ayrıyeten bir irtibat aksiyonu olarak yaygın formda kullanılır. Ebeveynler bebekleriyle günlük olarak irtibat kurmazlarsa tüm bu kademeler ertelenebilir.
12-24 Ay
1 yaş civarı tek sözcük periyodu olarak nitelendirdiğimiz periyot, çocukların çoğunlukla yakın etrafındaki eşyalarından başlayarak alakada bulundukları şahısların isimlerini söylem etmeye çalıştığı 12-18 ortası devri kapsamaktadır.
12 aylıkken çocuklar duydukları sözleri tekrar etmeye başlarlar. Yetişkinler, bilhassa ebeveynler, sözlerin sesi ve konuşma bağlamında ne manaya geldiği açısından çocuklar için bir referans noktası olarak kullanılır. Çocuklar 1 -2 yaş aralığındaki bir çocuğun söz dağarcığı 50 sözden oluşmalıdır ve 500’e kadar çıkabilir. Daha evvel geliştirme etabında kullanılan hareketler sözlere geçmeye başlar ve sonunda sırf gereksinim duyulduğunda kullanılır. Gelişim ilerledikçe kelamlı irtibat kelamsız irtibat yerine tercih edilir.
Sözcükleri birleştirme uğraşları da bu devirde görülür. 18-24 ay ortasını kapsayan iki sözcük devrinde çocuklar, sözcüklerin birbirleriyle olan bağını kavramaya başlarlar. Çocukların bu devirde kullandığı sözcüklerin birçoklarını isimler oluşturur.
24-36 Ay
Çocuktan çocuğa lisan gelişimi ve lisanın kullanılması açılarından büyük farklılıkların gözlemlendiği devir, cümleler periyodudur. Bu devir 2-3 yaş ortasını kapsamaktadır. Lisan yanlışlarının sıklıkla görüldüğü ve tek cümlede anlatılabilecek bir işi iki cümle aracılığıyla anlatabildikleri devirdir. 2-3 yaşta ortalama 50-100 sözcük kullanır. 1-2 adımlı yönergeleri anlayabilir(örn.: ağzını aç, lisanını çıkar) Çoğul eki ve olumsuzluk eki üzere birtakım kolay ekleri, zamirleri kullanabilir. Karşılıklı kısa sohbet eder. Büyüklük küçüklük, öncelik sonralık, azlık çokluk ve zıtlık durumlarını karşılaştırmak ve kavramakta zorluk çekerler.
36-48 Ay
Ortalama 800-1500 sözcük kullanır.Basit hikaye anlatabilir,4-5 sözcükten oluşan cümleler kurabilirler. Benmerkezli konuşmaların ağır olarak gözlemlendiği vakit dilimi 3- 4 yaş periyodudur. Bu devirde çocuklara her zamankinden daha fazla ilgi gösterilmelidir. Çocuklarda kekemelik meselesinin ağır olarak ortaya çıktığı bu yaşlarda çocuğun, lisan gelişimi dikkatle izlenmeli, ayrıyeten lisan gelişimi açısından olumsuzluk yaratacak tutumlardan uzak durulmalıdır. Çocukların konuşma hünerlerinde besbelli bir düzelmenin gözlemlendiği vakit dilimi 4-5 yaş periyodudur. Bu devirde tekerleme tipi sözlere çok ilgi gösterirler. Bu devirdeki çocuklar konuşma lisanının yanı sıra yazı lisanına de ilgi duymaya başlamışlardır. 5- 6 yaşlarında benmerkezli lisan kullanımından yavaş yavaş kurtulmaya başlarlar. Taklit, yerini öğrenme maksatlı sorulara bırakır. Cinsiyet özelliklerinin de farkına varıldığı bu periyot, merak kaynaklı sebep-sonuç alakalarını kavramaya yönelik, arkası gerisi kesilmeyen sorularla baş gösterir.
