Bugün bilhassa Obsesyon (Takıntı) sorunlarında gördüğümüz zihinsel işleyiş olan DÜŞÜNCE-EYLEM kaynaşmasından bahsedeceğim.
Öncelikle en kolay tarifiyle Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), kişinin sorun çekmesine neden olan tekrarlayıcı fikir ve/veya aksiyonlardan oluşur. İki çeşidi vardır:
1.Tür: Çok rahatsız edici içerikte olan ve yalnızca varlığı bile tehdit edici görülen niyet, istek ve hayaller.. Örneğin, Öbür birine ziyan verdiğine ait bir fikir yahut imaj.. İkinci örnek, ibadet esnasında günah olan bir imaj yahut aksiyonun akla gelmesi..
2. Cins: Akla gelen olumsuz bir fikrin olumsuz sonuçlarından korkma.. Örneğin, kapı kolunun kirli olduğu hissi ve dokunursa hastalanıp öleceği sonucundan korkmak..
Bu iki cins takıntıların çalışma düzenekleri birbirinden farklı tarafları vardır lakin mevzumuz bu değil. Hususumuz FİKİR AKSİYON KAYNAŞMASI (DEK). Bilhassa 1. cinste daha sık görülmektedir.
Düşünce Aksiyon kaynaşması örnek inançlarla açıklayayım:
“Eğer aklıma ibadette günah olan bir fikir geldiyse, bu onu yapmak gibidir”
“Eğer aklımdan birine ziyan vermek geçtiyse bu onu yapacağım manasına gelir” (Unutmayın, birine ziyan verme niyeti kişiyi çok rahatsız etmektedir ve aklına istemsizce gelmektedir. Örneğin çocuğunu balkondan aşağı atma niyeti bir anda aklına gelmiştir)
“Eğer aklımdan birine ziyan vermek geçtiyse bu onu yapmak istediğim manasına gelir”
“Eğer annemin hastalanacağı aklıma geldiyse bu onun hasta olma mümkünlüğünü arttırır”
“Eğer otomobille kaza yapacağım aklıma geldiyse kesin kaza olacaktır”
Kısacası DEK, fikir ile eylemi/olayları muadil tutmaktır. Bilhassa son yıllarda yapılan araştırmalar DEK bilhassa OKB’de sık görülüyor lakin Yaygın Anksiyete, Toplumsal Fobi, Sıhhat Telaşı, Depresyon ile bağlantılı olduğuna dair çalışmalar var. Nihayetinde hangi problemle bağlantılı olursa olsun, bu bilişsel süreç bireyde külfet yaratır. Sonucunda ise kişi ezasından kurtulmak için namaz kılmayacak, ziyan vereceğini düşündüğü şahıstan kaçınacak, otomobile binmeyecek, bu kanıdan kurtulmak için 3 kez tahtaya vuracak.. Bu kaçınmalarını yapamazsa sorun şiddeti artacaktır.
O vakit bu fikirleri biraz inceleyelim.
“Bir şeyi düşünmek onu yapmak gibidir”: Birine çok kızdınız ve bir anlığına onu öldürme niyeti aklınıza geldi. Sonra mahkemeye çıktınız. Hakime dediniz ki: “Ey hakim! Onu öldürmek aklıma geldi. Bu nedenle bana müebbet cezası verin” Hakimin size cevabı ne olurdu? Yalnızca bu niyetten ötürü ceza alır mıydınız?
“Birşeyi çok düşünmek onun olma mümkünlüğünü arttırır”: Her gün başınıza göktaşı düşeceğini düşünün. Ne kadarlık bir mühlet gerekiyor? Bu ne vakit olacaktır? Bu birebir şey değil mi? O vakit her gün sarsıntı olacağını düşünün. Varsayalım ki oldu. Zelzelenin olması sizin niyetlerinizle ne kadar ilişkili olur? Farklı bir yol deneyelim. Her gün 8 şiddetinde zelzele olacağını düşünün. Bunun olabilmesi için sizin düşünmeniz kâfi midir?
Bakın, çok yıllık deneyimime dayanarak gördüm ki fikir ile aksiyonu eş tutan şahıslar çocukken davranışlarından ötürü CEZALANDIRILMIŞ oluyorlar. Münasebetiyle olumsuz davranışlar ile olumsuz olaylar, olayı kişiselleştirmesi şartlandırılmış oluyor. Bu nedenle kişi en ufak olumsuz olaya tahammül gösteremiyor: “Eğer otomobil kaza yapacaksa bunu yapan ben olmamalıyım yoksa kendimi affedemem, bu riski göze alamam”
İkincisi ise ÇOK VİCDANLI beşerler oluyorlar. Çok Vicdan’ın oluşumu ise komplike bir süreç. Tahminen diğer bir yazıda buna değinirim.
Kendinizi ve diğerlerini affedebileceğiniz bir hayat dilerim