Çocuklarda idrar kaçırma durumunu kaç yaşından itibaren ve hangi kaidelerde üzerinde durulması gerekir?
İdrar kaçırma çocukluk devrinin en yaygın kronik sıkıntısıdır. Çocukların günlük ömürlerini, özgüvenlerini olumsuz tesirler Bilhassa yaşla bildikte bu olumsuz etkilenme daha da artar. Bu nedenle idrar kaçırma ortaya çıktığında bunun uygun yaklaşımlarla tedavisi kıymetlidir.
Çocuklar birinci 1-2 yaşlarından itibaren idrar kesesinin doluluğu hissedilebilirler ve işemelerini yavaş yavaş şuurlu ya da bilinçsiz olarak ertelenebilmeye başlayabilirler. Yeniden de beş yaşına kadar vakit zaman altını ıslatma görülebilir. Beş yaşın altında görülen idrar kaçırmalar “tuvalet eğitiminin gecikmesi” olarak kıymetlendirilir. Çocuğun uygun tuvalet eğitimi alması için anne babanın uygun tavırları ve takviyesi sağlamaları açısından yönlendirilir.
Enürezis ya da idrar kaçırma, çocuklarda sık görülür. İdrar kaçırma 5-7 yaş ortası her 10 çocuktan birinde görülürken ergenlik periyodunda bu oran azalır (%1-2’ye düşer).
Enürezis, 5 yaşından büyük çocukların, tekrarlayıcı formda, istemsiz olarak ya da isteyerek gece yatağına, gündüz elbiselerine idrar kaçırması olarak tanımlanır. İdrar kaçırma bazen gece, bazen gündüz bazen de hem gece hem gündüz görülür. Uygun yaklaşımlar ve tedavi ile idrar kaçırma düzelir.
İdrar kaçırmanın nedenleri nelerdir?
İdrar kaçırmanın en kıymetli nedeni genetik yatkınlıktır. İdrar kaçırması olan çocukların yarısının ebeveynlerinde ya da akrabalarında idrar kaçırma vardır. Tekrar mesane ile ilgili meseleler, gece idrar üretiminin bu çocuklarda fazla olması, uyku sıkıntılarının olması, mesaneleri dolduğunda uyanamamaları kıymetli nedenlerindendir. Daha az sıklıkla diyabet, idrar yolu enfeksiyonu üzere tıbbi sıkıntılar idrar kaçırmaya neden olabilir.
Genetik yatkınlıkla birlikte çocukların yaşadıkları gerilimli hayat olayları, idrar kaçırmanın başlamasına ve sürmesine neden olabilir. En sık nedenlerden biri kardeş doğumudur. Tuvalet eğitimini tamamlamış bir çocuk, konuta gelen yeni bebeğe gösterilen ilgi ile bir arada kardeş kıskançlığı nedeniyle idrar kaçırmaya başlayabilir. Ekseriyetle süreksiz olan bu durum, çocuk nitekim kâfi ilgi görmediği ihmal edildiği durumlarda ise devam eder. Yeniden anne babanın çatışması, boşanması, okula başlama, hastane yatışları, yeni bir etrafa taşınma, fizikî ve cinsel istismar, kayıplar çocuklarda idrar kaçırmanın nedeni olabilir.
Başlangıçta yapılan tuvalet eğitiminde yapılan yanlışlar ileride idrar kaçırma konusunda ektili oluyor mu?
Çocuklar yaşla bir arada farklı devir özellikleri gösterirler. Tuvalet eğitimi için en uygun vakit çocuğun idrar yapmayı erteleyebilme marifetinin gelişmeye başladığı 1,5 yaş civarıdır. Bu periyot tıpkı vakitte çocuğun yürümeye, konuşmaya başladığı, çok meraklı olduğu, etrafı kurcaladığı bir devirdir. Bu devir birebir vakitte çocuğun inatçılık, bağımsızlık özelliklerinin de geliştiği de bir periyottur. Tuvalet eğitimi ile ilgili tavırlar değerlidir. Bu devirde ebeveynlerin çocuğun tuvalet eğitimine ve öbür davranışlarına yönelik eleştirel, uyarıcı, denetim edici yaklaşımları çocukla ortalarında bir çalışmaya ve inatlaşmaya yol açar. Çocuk, ebeveynin tuvalet eğitimindeki baskıcı, uyarıcı tavırlarına karşı tuvaletini kendi istediği vakitte yapma, tutma formunda tavır geliştirir. Tuvalet eğitiminin erken ya da geç başlanması idrar kaçırmanın nedenlerindendir.
İçinden geçtiğimiz pandemi süreci çocukları bu manada nasıl etkiledi?
Pandeminin başından itibaren, çocuklar okula gidemediler, günlük rutinleri çok değişti. Kavramaya çalıştıkları, kaygılandıkları bir salgın hastalık süreci yaşadılar. Bu onların ruhsal durumlarını olumsuz etkiledi. Salgın periyodunda çocuklarda gündüz ve gece idrar kaçırmada oranında da bir artış görüldü. Çiç kaçırmadaki bu artışın, çocuklarda salgınla birlikte daha fazla görülen korku ve moral bozukluğunun tesirinin olduğu açıktır. Çocuğun günlük rutinlerin değişmesinin, fizikî aktivite seviyesindeki azalmanın, ekran başında vakit geçirirken daha fazla sıvı tüketmenin ve uyku tertiplerindeki değişikliklerin de idrar kaçırmada rol oynayabileceği unutulmamalıdır.
İdrar kaçırma sorunu ortaya çıktığında ailenin tavrı nasıl olmalı?
İdrar kaçırma tüm ailenin hayatını zorlaştırır. Aile içi gerilim artar. Ebeveynler üzgün, gerilimli, gergin ve kızgın olabilirler. Ebeveynler idrar kaçırma problemlerinin yönetilmede ve iyileştirilmede tesirli tedavilerin olduğunu bilmelidirler. Çocuklarına ne kadar ihtarda bulunduklarını, denetim ettiklerini, inatlaştıklarını gözden geçirmelidirler. İdrar kaçırma sıkıntısını, tüm münasebetlerdeki temel etkileşim ve çatışmanın merkezi haline getirip getirmediklerine bakmalıdırlar. Ebeveynlerin yaklaşımında idrar kaçırmanın çocuğun utandığı halde lisana getirilmemesi, ceza verilmemesi kıymetlidir. Çocuk idrarini tutamamaktan ötürü çok üzülmüş ve utanmış olabilir. Ebeveynler sakin ve sabırlı olmalıdırlar. Çocuğun hazır olduğu etaplardan başlayarak tuvalet eğitiminde tez etmeden denemeler yapılmasını desteklemelidirler.
İdrar kaçırmanın tedavisi var mı? Bu süreçte nasıl bir tedavi yolu izliyoruz?
Evet, idrar kaçırmanın tedavisi var. Öncelikle idrar kaçırmaya tıbbi bir hastalığın neden olup olmadığının ayırt edilmesi değerlidir. Tuvalet alışkanlığının gelişimine çocuğun faal olarak katılması sağlanmalıdır. İdrar eğitimi için çocuğun hazır olduğu yapabileceği ödevler planlanır. Yapabileceği ödevler motivasyonunu artıracaktır. Çocuğun, tuvalete gitme, kuru kalkma formundaki tuvalet alışkanlıkları için çizelge tutması istenir. Kuru kalınan vakitler için ödüllendirilir. Çocuğun akşam aldığı sıvı ölçüsünün düzenlenmesi, yatmadan evvel tuvalete gitmesi, yattıktan sonra tuvalete kaldırma önerilir. Davranışçı yaklaşımlarla berber gerekli olduğunda alarm aygıtı ya da farmakolojik yaklaşımlar idrar kaçırmanın tedavisinde aktif tedavi usulleri olarak kullanılır.
Tedavi edilmezse idrar kaçırma ileride öbür meselelere yol açar mı?
Kendiliğinde düzelen olgular olmakla birlikte idrar kaçırmanın bir kısmı düzelmeden devam eder. İdrar kaçırma çocuğun, gencin ve ailesinin ömür kalitesini bozan bir sorun haline gelir. İdrar kaçıran çocuklar ebeveynleri tarafından uyarılır, suçlanır, vakit zaman ceza alabilir ya da fizikî şiddete maruz kalabilirler. Ekseriyetle öbürleri tarafından fark edilme telaşı, toplumsal olarak dışlanma, küçük düşürülme, utandırılma halinde zorluklar yaşarlar Bu çocuklarda özgüvende azalma, arkadaş bağlarında sıkıntılar, toplumsal ahenkte meseleler, davranış sorunları ortaya çıkabilir. İdrar kaçırma sorunu devam ettikçe, yaşla bir arada daha fazla dert bozuklukları, soyal fobi, depresyon, davranış meseleleri tabloya eklenebilir. Bu nedenle idrar kaçırma meselesine erken periyotta tedavi dayanağı alınması artık ve ileride ortaya çıkabilecek ruhsal sıkıntıları tedbire açısından da kıymetli hale gelir.
