Eşler Ortasındaki Olumsuz Çatışma
Kişilerarası çatışmalar şahsî faktörlerden, kültürel faktörlerden, rol farklılıklarından, toplumsal ve fizikî çevrelerden yahut bağlantı sürecinde verilen iletinin niteliğinden kaynaklanabilmektedir. Evlilikte yaşanan çatışmanın nedenlerine ait öne sürülen görüşler ortasında ise kişilik özellikleri, eşler ortasındaki münasebetin özellikleri ve çevresel özellikleri saymak mümkündür.Bununla birlikte evlilik bağlantıları, eşlerin âlâ oluş haline katkı sağladığı üzere kimi vakit önemli bir çatışma alanı haline de gelebilmektedir. Eşlerin birbirlerinden yahut evlilikten farklı beklentilere sahip olmaları, irtibat problemleri, sevgi eksikliği, kültürel farklılıklar, cinsel problemler, mali hususlar, rol çatışmaları, güç uğraşları, alkol ve kumar üzere çeşitli alışkanlıklar, aldatma üzere mevzularda eşler sıklıkla çatışma yaşamaktadırlar.Görüldüğü üzere çatışmanın birçok nedeni bulunmakta ve her birinin tahlilinin birbirinden farklı olması gerektiği görülmektedir. Değerli olan çiftlerin evlilik ahengi içinde çatışmaları nasıl çözdükleri ve süreç içinde tekrarlayan sebeplerde nasıl reaksiyon verdikleridir.
Eşler Ortasındaki Çatışma Nedenleri:
Kılıçarslan (2006), çiftler ortasında çatışmaya neden olan faktörleri dört ana başlık altında toplamaktadır:
1. Kadın-erkek birlikteliğinden kaynaklanan psiko-sosyal sıkıntılar
2. Birlikte ömrü sürdürmeye yönelik sosyo-ekonomik sorunlar
3. Anne-baba ve çocuklarla, anne-babanın yakınlarıyla ilgili sorunlar
4. Karı-kocanın cinsel sorunları
Eşler ortası psiko-sosyal sıkıntılar; örf, adet, gelenek, inançlar, ahlaki yaptırımlar, toplumsal kıymetler üzere çok boyutlu etkileşimler sonucu ortaya çıkan meseleler olarak açıklanabilir. Eşlerin tıpkı kültürü paylaşmaları, yemek, kutlama, yas, giysi ve ömür koşullarındaki farklılıklar vakit zaman sorun oluşturmaktadır.
Sosyo-ekonomik problemler; alt sosyo-ekonomik bölümdeki ailelerde çatışma ve uyumsuzluk daha çok maddi gereksinimlerin sağlanamaması; orta ve üst sosyo-ekonomik kesimde ise duygusal etkileşim ve ruhsal faktörler olarak karşımıza çıkmaktadır. Ailede erkeğin tek çalışan kişi olması, kumar, içki ya da tembellik üzere alışkanlıklar, ekonomik yetersizlik ve maddi gereksinimlerin birden fazla vakit bastırılmış ve bilinmeyen kalmış duygusal sıkıntıları gün yüzüne çıkarmaktadır.
Ana-baba ve çocuklarla, ana-babanın yakınlarıyla ilgili sıkıntılar; Daha çok jenerasyonlar ortası hayatı anlamlandırma, gereksinim belirleme ve duygusal farklılıklar ile kayınvalide gelin/damat bağlantılarında meydana gelen girift bağlantılar bu çeşit sıkıntıları doğurmaktadır. Aile içinde çocuklarla olan bağlarda bilhassa birebir lisanı konuşmayan ve tıpkı temel kültürden beslenmeyen bireyler yaşamaktadır. Çocukların toplumsal hayattan, eğitim sürecinden, sanal alemden, global kültürden ve çağdaş hayattan elde ettikleri kazanımlar üst jenerasyonların hayat ideolojisi ile örtüşmemekte ve ebeveyn çocuk çatışması yaşanmaktadır. Çocuklarla oluşabilecek sıkıntıların önlenmesine yönelik en kıymetli kollayıcı formüllerden birisi tesirli iletişimdir
Aile içi bağlantıda eşlerin çocuklarına karşı yaklaşımlarındaki şuur seviyeleri, eğitim alt yapıları, eğilimleri, kurguları, ilgi basamakları ve gelişim süreçlerine uygun davranmaları konusundaki yeterlilikleri tartışma konusudur
Eşler ortası cinsel meseleler ise; tahminen de eşler ortasında çatışma hususlarının en mahrem tarafını oluşturmaktadır. Eşlerin cinsel doyum sağlayabilmeleri için cinsel hislerini paylaşabilmeleri gerekir. Cinsel gereksinimlerin giderilememesi, eşlerin cinsel hislerini birbirleri ile paylaşamaması, cinsel doyumun tek taraflı seyretmesi, cinsel dürtülerin gereğince uyarılamaması üzere sebepler açıkça tabir edilemediğinde buna bağlı olarak öteki problemler büyütülür ve dolaylı olarak kolay münasebetlerle eşler ortası çatışmalar çoğalır. Aile danışmanlığı olan şahısların deneyimleri; cinsellikle ilgili sorun olarak şuur altına yerleşen, konuşulamayan, çözülemeyen ve bireyi rahatsız eden durumların aile içinde çatışma sebebi olarak gösterilen pek çok farklı sebebin tetikleyicisi olduğunu göstermiştir.
Bunların yanında başka çatışma sebeplerine bakıldığında, eşlerin uyuşmayan kişilik özellikleri, çocuklar, akrabalar, arkadaşlar, maddi imkânlar yahut imkânsızlıklar, meslek farklılıkları, vakit ve zamansızlık, ikamet edilecek yer, hür vaktin nasıl geçirileceği, toplumsal etkinlikler, mesken işlerini kimin yapacağı, kimin kararının gerçek olduğu, dinsel-mezhepsel farklılıklar, siyaset, hangi sinemaya gidileceği, hangi konutun yahut otomobilin alınacağı üzere hususlarda çatışmaların yaşandığı görülmektedir.
Weiten (1986) evlilikte çatışmaların; “eşlerin evliliğe yönelik gerçekçi olmayan memnunluk beklentileri, eşlerin birbirlerinden farklı rol beklentilerine sahip olmaları, evliliğe ait ekonomik meseleler, irtibat yetersizliği, akrabalara ait sıkıntılar, eşler ortası cinsel meseleler, eşler ortasında çocukların büyütülmesi ve disiplini ile ilgili fikir ayrılıkları, görüş farklılıkları, eşlerden birinin yeni ilgi alanları geliştirmesi, yeni bir ortam yahut arkadaşlıklar kurması ve öbür eşin buna ahenk sağlayamaması, eşlerin birbirlerinden farklı istikametlerde kendilerini geliştirmeleri, kıskançlık, sadakatsizlik, tenkit, aşkın bitmesi” üzere sıkıntılardan oluştuğunu söylemektedir.Görüldüğü üzere evlilik ilgisi içinde çatışma yaratacak ziyadesiyle husus bulunmaktadır. Lakin tüm bu çatışma sebeplerini altında kişisellik, benmerkezcilik, özgürlükçülük, başatlık ve alttan almama olaylarının yattığı da yadsınamaz bir gerçektir.
Endüstrileşme, kentleşme, teknolojik ihtilal ve globalleşme süreci, dijital kültürün çağdaş ömrü kuşatması üzere sosyo-ekonomik ve yapısal etkenler, günümüzde aileyi derinden etkilemektedir .Toplumlarda gerçekleşen çağdaşlaşmayla bir arada irtibat teknolojilerinin yaygınlaşması, aile kültür, kıymet ve yapısındaki değişimler, eğitim düzeyi, yaşanılan ortamın değişmesi üzere pek çok sebeple günümüzde ailelerin bir dönüşüm sürecine girdiği görülebilmektedir. Ailenin yapısında, tipinde, boyutlarında ve fonksiyonlarında değerli değişimler olmaktadır. Geniş aile küçülmüş çekirdek aileye dönüşmekte eğitim, yönlendirme, meslek edindirme üzere birtakım alanlardaki fonksiyonları de öteki toplumsal kurumlara devredilmektedir Böylelikle endüstrileşme ve kentleşmenin de tesiriyle ailenin yapısı ve işlevleri değişmekte, aile kavramı yerini yalnızlaşan ve kişiselleşen ailelere bırakmaktadır
Eşler ortasında meydana gelen bu çatışmalar her evlilik bağlantısının tabiatında yer almakta ve daima olarak tekrarlanabilmektedir. Asıl sorun mevcut halde eşler ortasında yaşanan tartışma ve çatışmanın çözülememesi olarak görülmektedir.
Aile içinde yaşanan bu çatışmaların çözülememesi aile içinde ve ailenin işlevlerinde bozulmalara yol açmaktadır. Çözülemeyen çatışmaların yaşandığı bu ailelerde sıhhat sıkıntıları, ruhsal problemler, davranış bozuklukları üzere birçok sorun yaşanmaktadır.
Eşler Ortasındaki Olumsuz Çatışmanın Kişisel ve Toplumsal Açıdan Meseleleri:
Evlilik farklı karakterdeki iki insanın bir ortaya gelmesiyle oluşması nedeniyle bireyler için ne kadar sevgi ve memnunluk kaynağı olsa da tıpkı vakitte sorun ve çatışma kaynağı da olabilmektedir. Evlilikte çıkan çatışmaların sıklıkla yaşanması ve çözülememesi halinde eşler ortasında ilginin kalitesi düşmektedir. Çatışma, farklı çiftlerde farklı derecelerde ortaya çıkar. Bağları külfetli olmayan çiftler için yaklaşık haftada bir çatışmadan, dertli çiftler için günde bir ya da daha fazla çatışmaya kadar değişir Evlilik ömründe sıklıkla bu çatışmaların ağır bir biçimde ortaya çıkması ve tesirli tahlillerin üretilememesi durumunda alaka bozulmakta, doyum azalmakta ve boşanma durumu yaşanabilmektedir.Son yıllarda artan boşanma olaylarında geçen ‘şiddetli geçimsizlik’ ibaresinin altında çiftlerin yaşadığı etkin yahut pasif çatışma olgusu bulunmaktadır. Son 25-30 yılın toplumsal katmanların hafızasında yer alan şiddet ve çatışmalı ortam; iktisadi ve feodal örüntünün izlerini benimsemiş olan toplumsal yapıyı ayrıştırdığı üzere, kentleşme ile ortaya çıkan yeni ömür sarmalında savrulmalara bir meşruiyet kazandırmıştır. Evlilikte ahenk çatışmanın zıddıdır. Evlilikte ahenk; aileyi oluşturan ve aile içi barışı yürütmekle mükellef olan eşlerin, birbirleriyle uyumlu olarak, yuvalarını kurmakla bir arada bunu, sağlıklı ve huzurlu bir halde devam ettirebilme marifetleridir. Genelde kendileriyle birebir fikirleri ve kıymetleri paylaşan, tıpkı dinde, toplumsal kesimde ve emsal eğitim seviyesinde olanlar, aile içinde daha başarılı bir halde ahenk sağlayabilmektedir.Eşler his ve niyet farklılıklarından kaynaklanan sorunlarını diyalogla ve karşılıklı hürmet ve sevgi ölçütleriyle aşabilirler. Yargılamak yerine diyalog kurmak ve kendi his ve kanılarını söz etmeye fırsat sağlamak sorunu başlamadan evvel gidermeye katkı sağlayacaktır. Çatışma, ahengi engelleyen ve uyumsuzluğu doğuran ögelerden oluşur.
Evlilik münasebetleri ve çatışma ile ilgili literatür incelendiğinde, yakın bağlara ait olarak pek çok araştırmanın yapılmış olduğu ve çatışma kavramının farklı biçimlerde tanımlandığı görülmektedir. Bradbury çatışmayı bir kişinin davranışları diğerininkileri engelleyici olduğunda gözlenen kişilerarası bir süreç olarak tanımlamıştır. Bradbury’e nazaran çatışma, evlilik ile ilgili olarak eşlerden birinin, kendi isteklerini karşı tarafın engellediği ya da engellemek üzere olduğu algısı ile başlayan ve iki tarafın; algılarını, hislerini ve davranışlarını içeren bir süreçtir. Bradbury, Fincham ve Beach’e nazaran çatışma, bir bireyin davranışlarının başka bireyin davranışlarını engelleyici biçimde olduğu gözlemlenen bir süreç olarak bilinmektedir. Evlilikte iki kişi ortasındaki karşılıklı bağımlılık arttıkça, etkileşimler de artmakta ve uyuşmazlıklar için daha çok neden ortaya çıkmaktadır. Zira karşılıklı bağımlılık, kişinin potansiyelinin ortaya çıkarmasında, bireyler ortası ilgilere ahenk sağlamasında ve kendini gerçekleştirmesinde pürüz oluşturmakta ve ruhsal bozukluklara yer hazırlamaktadır
Özellikle külfetli süreçler, ekstrem olaylar ve geçiş devirleri bireylerin çatışma mümkünlüğünü arttırmaktadır. Örneğin evlilik süreçleri içinde yaşanan işsizlik, hastalık, hamilelik, bebek vefatı üzere güç süreçlerde çatışma sıklığı daha baskın hissedilmektedir. Evlilik bağlarında daima çatışma yaşayan ve çatışmaları mantıklı çözümlemelerle değil de ekseriyetle hayal kırıklıkları, ıstırap ve küskünlükle sonuçlanan eşler gitgide evliliklerinden aldıkları haz ve doyumu da kaybetmekte, eşlerin birbirlerine olan sevgilerinde, bağlılıklarında ve inançlarında de belirli bir azalmaya sebep olmaktadır. Böylelikle ailenin gerilim düzeyi yükselmekte, aile ve evlilik işlevlerinde aksamalar ve bozulmalar ortaya çıkmaktadır. Eşlerin bitmeyen çatışmaları bireylerde fizikî ve ruhsal hastalıklarla baş gösterirken, çatışma ortasında kalan çocuklarda da ruhsal hastalıklar ve davranış bozukluklarının ortaya çıktığı bilinmektedir.
Eşler Ortasındaki Olumsuz Çatışmanın Birey Açısından İncelenmesi:
Yaşadığım aile olumsuz çatışmanın örneklerinden biridir. Psikoloji bilimine nazaran bir insanın yaşayacağı en makus travmalar ortasında çocukluk travması bulunur. Bunu kendimi hatırladığım günden,ebeveynlerimin boşanmasına kadar her olumsuz biçimiyle yaşadım. Babamın sebebini bilmediğim ruhsal problemleri vardı. Bu da annemle olan evliliğinde ve bana olan davranışlarında çok olumsuz tesirler bıraktı. Bağlantı pürüzleri ile ilgili okumalar yapınca ailemizde;emir vermek,yargılamak,suçlamak ve çok derecede sorgulanmak başta olmak üzere neredeyse her irtibat mahzurunun ailemizde yaşandığını gördüm. Babamdan ötürü yaşadığım dehşet annemde dahil olmak üzere bende,kendimizi gereğince tabir edememe,bize kaygı veren bir olayda kendimizi çok fazla korkar halde bulmamıza, kadar bir çok ruhsal aksiliğe sebep verdi. Annemle birlikte hala psikoterapi almaktayız.
Eşler Ortasındaki Olumsuz Çatışmanın Toplumlar Açısından İncelenmesi:
Geçmişten günümüze her devirde varlığını devam ettiren ve insanların kişisel ve toplumsal hayatta vazgeçilemez ve olmazsa olmaz kurumu olan aile kurumu, toplumları, kültürleri ve devletleri oluşturan büyük bir çınarın yaprakları kararındadır. Aileye yapılacak yatırım da o toplumun var olması için gereken en değerli görevdir.Hiçbir kuşku yoktur ki,her vakit sağlıklı bireyler yetiştirmek istemişlerdir. Bunun içinde aile kavramına çok değer verilmiştir. Aile toplumun direğidir,bu direğin ziyan görmesi yada yıkılması demek toplumun yıkılması manasına gelir. Toplumlar bu yapının ehemmiyetini bildiklerinden aile üzerine bakanlık kurmuşlardır. Aile içinde olumsuz çatışmanın olması aile içindeki bireylerin psikolojileri üzerinde büyük olumsuz tesirler bırakacak ve bu da insanın yaşadığı mutlak zarurî alan olan topluma yansıdığında topluma gereğinden fazla ziyan verecektir. Günümüz çağdaş ülkelerinde her bir bireyin ruhsal sıhhatine, en az fizyolojik sıhhati kadar kıymet vermektedirler. Bunun sebebi ise bir kişinin bile yaşayacağı ruhsal sorunun en azından o kişinin yaşadığı yere sirayet edecek olmasındandır. Bir kişi,adeta ülkede kelebek tesiri yaratabilir,mahallesinden,iline,ilinden tüm ülkeye kadar olumsuz ziyanlar verebilir. Bir bireyin doğduğu andan itibaren daima yanında olan yegane varlığı ailesidir. Ailesi bireyi birey yapan temel yapı taşıdır. Bu yapının sağlıklı işlemesi demek,topluma sağlıklı bireyler olarak dönmesi demektir. Aile yapısının bozulduğu toplumlar ne kadar kültürel birikime,zenginliğe sahip olursa olsunlar bir müddet sonra dünyadaki kıymetli yerlerini,hatta ülkelerini bile kaybedebilirler.
Eşler Ortasındaki Olumsuz Çatışmayı Önleyecek Teklifler:
Hızlı toplumsal ve teknolojik gelişmelerin tesiriyle değişen ailelerde eşler, bu değişimin olumsuz tesirlerine maruz kalmıştır. Öncelikli olarak eşler ortası bağların yapısında meydana gelen değişimlere bağlı olarak çatışmanın yapısı, sebep ve sonuçlarını tahlil edecek yeni stratejiler geliştirilmelidir.
Aile kurumunu etkileyen olumsuz durumlara karşı toplumsal devlet tarafından profesyonel çalışmalar yapılarak durumun güzelleşmesi için uygulanabilir siyasetler üretilmelidir.
Evlilik bağı içinde çatışma yaşayan eşlerin tahlil yolu bulamayarak tartışma ve çatışmaların büyüyerek devam ettiği göz önünde bulundurularak, eşlerin meselelerinin tahlili için kolay ulaşılabilir aile istişare merkezleri yaygınlaştırılmalı ve fonksiyonları arttırılmalıdır.
Eşler ortasındaki çatışmalar boşanma evresine gelmeden evvel bir uzmandan yardım alınarak sorun çözme konusunda eşler ortasında farkındalık oluşturulmalıdır.
Eşlerin yaşadığı birçok çatışmanın altında bilinçsizlik yatmaktadır. Evlilik ve eş hakkında kâfi bilgisi bulunmayan ailelere; evlilik evresinde evlilik öncesi eğitimleri ve evli iken evlilik eğitimleri verilerek eşler ortasında şuur oluşturulmalıdır.
Ailelere verilecek olan bu eğitim programının uzun vadede bir tesiri olup olmadığını belirlemek gayesiyle izleme çalışmaları yapılmalı ve aksaklıklar kısa müddette düzeltilmelidir.
Ailelere yönelik bu eğitimler fiyatsız olmalı ve eğitimlerde irtibat marifetleri uygulamalı olarak aktarılmalı, çatışma tahlil tarzlarını geliştirilmeye yönelik danışmanlık hizmetleri verilmelidir.
Aile birlikteliğinin devamı ve memnunluğu için gözetici, eğitici ve önleyici hizmetlere yük verilmeli, boşanma oranlarının daha yüksek olduğu düşük ve orta sosyo-ekonomik düzeydeki ailelere öncelik verilmelidir.
Eşler çatışma esnasında; eşinin zihnini okumaya çalışmamalı, fikirleri önyargısız can kulağıyla dinlemeli, her daim olumlu tutumunu muhafazalı, suçlama ve tenkitten uzak durmalı, eşiyle birebir fikirde olmasa bile neden bu türlü düşündüğünü anlamaya çalışmalı ve onun fikirlerine hürmet göstermelidir.
Sonuç:
Evlilik çatışmaları olumsuz evliliği, çatışmasız evlilik de her vakit düzgün bir evliliği simgelediği söylenemez. Lakin çiftler ortasında yaşanan çatışmalar eşlerin olumsuz davranışlarını arttırmakta, olumsuz davranışların artmasıyla çiftler daha fazla çatışmaya girmekte ve bu kısır döngü evlilikte doyum seviyesini düşürmektedir.
Çatışma eşler ortasındaki sorunların çözümlenmesine yardımcı olmamaktadır. Bilakis bireylerde kırgınlık, ümitsizlik, çaresizlik, hüzün, anlaşılamama hissi, öfke, kin, üzere olumsuz hislerin doğmasına sebep olmaktadır. Üstelik devam eden bu çatışmalar vakit içinde çiftlerin birbirlerine reaksiyon vermeye başlamasına sebep olmakta ve bu yansılar sözelde kalmayarak davranışsal olarak negatif hallere yol açmaktadır. Böylelikle çiftler ortasında büyüyerek çoğalan bu çatışmalar boşanmaya kadar varmaktadır.
Aile içi irtibat, aile üyeleri ortasındaki bilgi alışverişidir. Aile üyelerinin her vakit ortalarında tesirli ve daima bir irtibat olmasının, acı ve tatlı yaşantılarını birbirlerine anlatıp paylaşmalarının ailede istikrarlı ve sağlıklı bir ömür sağlamak için olumlu bir ortam yarattığı ileri sürülmektedir. Tesirli bir bağlantının, ailede şahısların birbirlerini daha yeterli tanımalarına, kaynakların kullanımında beraberliğin sağlanmasına, davranışlarda uyuma,amaçların belirlenmesine, bireylerin kendilerine hürmet duymalarına imkan sağladığı belirtilmektedir Aile içi irtibatın sağlıklılığı, aile üyeleri ortasındaki kelamlı irtibatın açık ve direkt olmasıdır. Sıhhatsiz irtibat ise, aile üyeleri ortasındaki kelamlı irtibatın kapalılığı, şahısların söylemek istediklerini dolaylı yollardan tabir etmeleridir Evlilik bir bağlantı ve etkileşim sistemidir. Eşlerin birbirlerine ruhsal, toplumsal ve cinsel beklentilerini ve bildirilerini ortaya koymaları ve lisana getirebilmeler için karşılıklı etkileşim içinde olmaları gerekir. Uyumlu bir evliliğin ön şartlarından birisi de sağlıklı bir bağlantıdır. İrtibat, eşlerin birbirlerine açılması, birlikte olması ve fikir alışverişini içerdiğinden evlilik ömrünün kalitesini belirler.Eşler ortasındaki irtibat yetersizliğinin ise evliliğe ziyan verdiği düşünüldüğünden, irtibat sıkıntılarını çözmeden uyumlu bir evlilik sürdürmek zordur.
KAYNAKÇA
Ersanlı, K. Ve Kalkan, M. (2008). Evlilik Münasebetlerini Geliştirme
Genç, Y. (2016a) “Eşler Ortası Problemlerin Oluşumunda Bağlantının Rolü”
Genç, Y. (2016b) “Ebeveyn Bakış Açısıyla Çocuklarla Aile İçi Sıkıntıların Oluşumunda İrtibatın Etkisi
Kılıçarslan, F. (2006). Çocuk Ve Aile Sıkıntılarının Terapi İle Tedavisi, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Özgüven, İ. E. (2000). Evlilik Ve Aile Terapisi.
Sayıl, I. (1994), Ruh Sıhhati Sorunu Olarak Şiddet, Kriz Dergisi
Şendil, G.,Kızıldağ, Ö., (2005). “Evlilik Çatışması Ve Çocuk”
Terzioğlu, R.G.,Şener, A., (2002). “Ailede Eşler Ortası Ahenge Tesir Eden Faktörlerin Araştırılması”. Ankara: Aile Araştırma Kurumu.
Terzioğlu, R.G.,Şener, A., (2002). “Ailede Eşler Ortası Ahenge Tesir Eden Faktörlerin Araştırılması”.
Yağmur Soylu, Dilek Yelda Kağnıcı (2015) Evlilik Ahenginin Empatik Eğilim, Bağlantı ve Çatışma Çözme Tarzlarına Nazaran Yordanması