Ebeveynler için en zorlayıcı periyotlarından biri çocukların birinci sefer okula başlama devridir. Çocuklar dünyaya geldikleri andan itibaren bulundukları inançlı aile ortamından birinci olarak okul öncesi eğitimi için ayrılmaktadır. Hayatlarında tahminen de birinci kere ebeveynlerinden/ bakım verenlerinden ayrılma ve farklı bir ortama katılma sürecini okul öncesi devirde deneyimlerler. Münasebetiyle çocukların okula ahenk sorunlarının birinci ve en sık yaşandığı kademe okul öncesi devirdir.
Okul öncesi periyot içerisinde bilhassa, çocukların okul öncesi eğitime katıldıkları birinci aylar çok kıymetlidir. Çocukların okula büsbütün ahenk sağlamaları ‘ hiç orta vermeden nizamlı olarak devam ettikleri takdirde’ genel olarak 1- 1,5 ay sürer. Okula ahenkle ilgili yaşanan sorunların büyük bir kısmı okulun açıldığı birinci haftalarda çözülmektedir. Bu müddet içerisinde hiçbir sorun yaşamadan bu devri rahat atlatan çocuklar olabileceği üzere farklı seviyelerde çeşitli meseleler yaşayanlar da vardır. Çocukların kişisel farklılıkları, ailenin bahisle ilgili yaklaşımları ve tavırları bu sürecin uzamasına sebep olabilmektedir (Bulut, 2019).
Her çocuğun biricik ve tek olduğunu göz önünde bulundurulsa da ahenk meselesine yönelik verilen reaksiyonlarda birtakım ortak noktalar bulunmaktadır. Bunlar;
- Okula gitmek istemediğini sık sık latifeyle karışık da olsa lisana getirir,
- İlgi ve güç kaybı gözlemlenir,
- Genel mutsuzluk/sinirlilik hali yaşanabilir,
- Nedensiz ağlama ve uykusuzluk yaşayabilir,
- Uyku saatini geçirmeye çalışır, uykuya geçmekte zorluk çıkarır,
- Sıklıkla okula gitmemek için çeşitli pazarlıklar yapar; okula gitmezsem odamı toplarım üzere,
- Sabah yataktan kalkmak istemez,
- Çok yavaş hareketlerle ve söylenerek hazırlanır,
- Okul saati yaklaşınca karın ağrısı, mide bulantısı, baş ağrısı üzere rahatsızlıklardan şikâyet etmeye bağlar.
Okula Ahenk Sağlamayı Kolaylaştırmak İçin Neler Yapılmalı?
Çocuğunuz okula yeni başladığında ahenk meselesini çözmek için en kıymetli sorumluluk ebeveynlere düşmektedir. Okul – ebeveyn iş birliği kıymetli olsa da ebeveynlerin yanlışsız davranmadığı bir ilgide, çocuğun okula adapte olması giderek zorlaşmaktadır. Çocuklara okula başlamadan evvel okulun ne olduğu, nasıl bir yer olduğu, orada ne yapacağı yaşına uygun bir seviyede okula başlamadan evvel anlatılmalıdır. Anaokulunda; arkadaşları olacağı, okulun imkânları, oynayabileceği değişik oyunlar ve farklı aktivitelerle ilgili evvelce bilgi verilmelidir. Ebeveynler bu bahiste ne kadar olumlu, abartıdan uzak ve sakin yaklaşırsa çocukların okula yönelik yansısı de o kadar olumlu olacaktır.
Çocuğun öncelikle anne babasına güvenmesi ve başladığı okulda kendini inançta hissetmesi çok değerlidir. Zira adaptasyon süreci birçok vakit ebeveynlerden birinci defa ayrılma manasına gelir. Münasebetiyle bakım veren şahıslar de bu süreçte zorlanabilir, gerilim ve tasa yaşayabilir. Bu hisleri en aza indirmek için anne babaların okula ve öğretmenlere güvenerek çocuklarını emanet etmesi değerli olmaktadır. Çocuklar, ebeveynlerinin ve öğretmenlerinin bu süreçte birbirleriyle yakın irtibat halinde olduklarını gördüklerinde kendilerini daha inançta hissederler (Carlisle. E., Stanley, L. and Kemple K.M 2005). Aksi takdirde çocuklar bu güvensizliği kolaylıkla sezebilir ve okula karşı kolay kolay direnç gösterebilirler. Okula adaptasyon sürecinde inanç duygusu oluşana kadar, birinci üç gün aileden güvendiği birisini yanında görmesi kıymetlidir. İtimat duygusu oluştuğunda çocuk artık okulda aileden birine gereksinim duymadan kalacaktır.
Ebeveynler çocuklarını mümkün olduğunca dinlemeli ve telaşlarının büsbütün olağan olduğunu, onların yanında olacaklarını kesinlikle söylemelidir. Zira çocukların en çok gereksinimi olan şey onları anladığınızı bilmeleridir. Hislerine kıymet verilen ve anlaşıldığını hisseden çocuğun telaş düzeyi azalacaktır. Çocuğun okula alışma sürecindeki endişelerinin ve hislerinin anlaşılmasın, onun tecrübelerinin paylaşılmasının bu sürecin hem aile hem çocuk için daha rahat ve olumlu geçmesini sağlayacağı unutulmamalıdır.
Adaptasyon sürecinde çocuğa karşı dürüst ve dengeli olmak çok kıymetlidir. Örneğin; anne ‘’ben dışarda bekliyorum’’ diyerek, okuldan ayrılırsa, çocuk ile anne ortasındaki itimat ilgisi zedelenebilir. Çocuğu oklu teslim ederken ebeveyn ayrılık mühletini olabildiğince kısa tutmalıdır. Çocuk ile vedalaşılırken kullanılan cümlelerin net, anlaşılır, açıklayıcı ve kısa cümleler olması kıymetlidir. Örneğin; ‘Benim artık işe gitmem gerekiyor, işten çıktıktan sonra seni almaya ben geleceğim’. Bu sebeple çocuğa karşı hep net ve dürüst olmak kıymetlidir.
Okulda vedalaşırken çocuklar ağlamaya devam etse bile ebeveyn kararlı tabirleri ve tavırlarına devam etmelidir. Çocuklar, ebeveynleri tereddütlü/endişeli bir yüz sözü ile gördüğünde adaptasyon süreci zorlaşmaktadır. Okula ahenk sürecinde çocuğun yanında okul, telaş ve telaşlar hakkında konuşulmamalıdır. Sanki okula erken mi verdik’ ya da ‘Ağladığı vakit bırakmak istemiyorum’ ‘Galiba hiç alışamayacak’ ‘Bugün çok ağladı konuta mi götürsem‘ üzere cümleler kullanmaktan kaçınılmalıdır. Bu durumla çocuğun var olan derdini daha çok arttırmaya ve adaptasyon sürecini olumsuz etkileyebilmektedir.
Kısaca özetlemek gerekirse, okula ahenk sürecinde ebeveynler olabildiğince sakin, kararlı ve sabırlı olmalıdır. Bu süreçte, her çocuğun okula ahenk sürecinin tıpkı olmadığı göz önünde bulundurulmalı ve ebeveynler aksiliğe kapılmamalıdır. Okula ahenk süreci beklenenden daha uzun ve sancılı geçebilmektedir. Bu durumlarda çocuğun içinde bulunduğu şartlar ve his durumu göz önünde bulundurularak ileriki vakitlerde tekrar denenmesi, okul değişimi, ya da adaptasyonun sonlandırılması üzere çeşitli usuller önerilebilir. Zira süreç sağlıklı bir halde yürütülmezse çocukta ilerleyen vakitlerde okul fobisi oluşabilir. Bu çeşit kararlar alınırken okul ruhsal danışmanı, ebeveynler ve öğretmen iş birliği ve sağlıklı irtibatın kurulması hem çocuk için hem de ahenk sürecinin sağlıklı atlatılması için son derece kıymetlidir.
Ruhsal Danışman Zehra MEZGİL