1.Göz tembelliği ne demektir?
Göz tembelliği ve şaşılık iç içe geçmiş ve çok geniş içerikleri olan bahislerdir. Bu yüzden birlikte incelemek gerekir.
Eğer çocukta bir beğenilen doğumsal katarakt yahut kırma kusuru varsa çocuğun beynindeki o göze ilişkin görme merkezine net olarak manzara aktarılamaz. Beyin sağlam olmayan taraftaki net olmayan imgeyi yok sayar ve o göze ilişkin görme merkezi gelişimi duraksar. Böylelikle göz tembelliği oluşur. İki gözden bir tanesi sağlıklı görebiliyorken oburu güç görür. Çocuk sağlıklı gören gözüyle etrafa rahatlıkla adapte olabildiği için aileler sağlıklı olmayan gözü fark etmekte çok geç kalabiliyorlar.
2.Çocuklar göz tabiplerine birinci muayenesini ne vakit olmalıdır? Göz tembelliğini aileler nasıl anlayabilir yahut tedbir alabilirler?
Sağlıklı da olsa bebek, doğum sonrasında göz muayenesi çocuk tabipleri tarafından yapılmalıdır. Tabip tarafından bir anormallik fark edilirse, bebek kesinlikle bir göz tabibine muayene ettirilmelidir. Ebeveynlerin kendilerinde yahut ailelerinde göz tembelliği, şaşılık, doğumsal katarakt, ileri derecede kırma kusurları üzere sorunlar varsa doğumundan sonra bebek birinci birkaç hafta içerisinde bir göz doktoruna muayene ettirilmelidir. Göz kayması altında yatan ve hayatı tehdit eden bir göz tümörü de olabilir. Bu nedenle bir çocukta göz kayması varsa derhal bir göz doktoru tarafından değerlendirilmelidir. Böylelikle göz kayması altında yatan neden anlaşılabilir ve tedavisi geciktirilmeden yapılabilir. Sağlıklı bile olsa sonrasında 1.,3.,5.,7. yaşlarında göz doktoru muayeneleri tekrarlanmalıdır.
3.Görme tembelliğinde erken teşhis konulmasının değeri nedir?
Göz tembelliği tedavisine ne kadar erken yaşta başlanırsa o kadar erken sonuç alınır. 8-9 yaşına kadar tedaviden cevap almak mümkün ancak sonrasında tedaviden sonuç almak giderek güç hale gelmektedir. Aslında görmenin gelişmesi doğumla başlar ve 8-9 yaşlarında tamamlanır. Bu nedenle en yanlışsız olan şey tembellikten korunmaktır. Beyin öğrenen bir organ ve görme öğrenilen bir işlevdir. Görme yalnızca beğenilen biten bir süreç değildir. Beyindeki görmeye ilişkin hücrelerin ve yolların sağlıklı gelişebilmesi için erken davranılması gerekmektedir. Erken teşhis ile tembelliğe yol açabilecek kırma kusuru varsa daha tembellik oluşmadan yalnızca gözlük takması kâfi olacaktır. Lakin geç kalındığı takdirde tembellik oluşacaktır. O vakit gözlük tedavisi ile âlâ gören gözü kapatmamız ve tembellikle çaba etmemiz gerekecektir. Bu görmenin gelişmesi için mecburî, ancak bebek yahut çocuk için çoğunlukla can sıkıcı bir süreçtir.
4. Doğumsal kataraktlı bir çocukta nasıl bir tedavi formülü izlenilmektedir?
Çocukta doğumsal katarakt varsa bu bizim için siyah beyaz üzere bir durum değildir. Ortada gri zonları da vardır. Tek taraflı ve ileri seviyede kataraktlı yeni doğan bebeğe ivedilikle ameliyat yapmak gerekebilir. Bunun yanında görme merkezinde olmayan görmeyi çok etkilemediği kanaatinde olduğumuz hafif kataraktlı bir çocukta takip, gözlük yahut kapama tedavisi önerebiliriz.
5. Göz tembelliğine toplumumuzda ne sıklıkla karşılaşmaktayız?
Çocukların % 4’ünde, tedavi edilmezse kalıcı görme kaybı nedeni olabilen göz tembelliğine rastlamaktayız.
6. Şaşılık yani göz kayması nedir?
Normalde her iki göz tüm bakış taraflarında paraleldir. Şaşılık, bir yahut birkaç bakış tarafında bu paralelliğin bozulmasıdır. Olağan görme gelişiminde gözler tıpkı noktaya bakarken, her iki gözden gelen manzaralar beyin tarafından üst üste getirilir ve derinlik hissinin oluşumunu sağlanır. Kayma ile bu görsel gelişim kesintiye uğrar. Derinlik hissiyle birlikte olan ileri seviye görmeye düzeyine ulaşılamaz.
7. Şaşılık çocukta ruhsal sorunlara neden olabilir mi?
Göz kayması yani şaşılık yalnızca estetik ve görme işlevi açılarından değil, göz teması kurulmasına pürüz teşkil edebilmesi nedeniyle, meslek hayatında ve ruhsal açıdan değerli bir ögedir. Beşerler bireyler ortası alakalarda birbirlerinin yüzüne bakarak ve göz göze gelerek bağlantısı sürdürmektedirler. İrtibatın % 70’i sözel olmayan iletilerle masraf. Bizler göz teması kurarak karşımızdaki kişinin yüz sözü, ses tonu, jest ve mimiklerini okuyarak ne düşündüğünü anlayabiliriz. Şayet direkt göz teması kuramıyorsanız, karşınızdaki insanın yüz tabirinden ne hissettiğini anlayamıyorsanız o vakit irtibata % 70 eksik başlamışsınız demektir. Bu çocuklarda çok önemli toplumsal bağlantı sorunları yaşanabilir.
8. Şaşılık tedavisinde nasıl bir yol izlenmelidir?
Şaşılık tedavisinde gözlerin toptan muayenesi ve sonrasında kırma kusuru varsa gözlük verilmesi, görme tembelliği varsa bununla uğraş edilmesi, gözün diğer yapısal anormallikleri (katarakt, göz kapağı düşüklüğü vb.) varsa giderilmesi gerekir.
9. Şaşılık ameliyatı olduktan sonra gözlük kullanmaya ve kapama tedavilerine devam edecek miyiz?
Çocuk, cerrahi müdahaleden sonra da gözlük kullanmaya muhtemelen devam edecektir. Burada gözlük bize yardımcıdır. Gözlük çocuğun net bir imaj alabilmesini sağlamaktadır. Gözlerdeki kırma kusurunu gidererek beyefendisine daha kaliteli bir manzara göndermeyi amaçlamaktayız. Böylelikle hem göz tembelliği ile hem de kaymayla uğraş edebiliriz.
Şaşılık tedavisi bir bütündür. Gözlük yanında göz tembelliği ile gayrette kapama tedavisi kıymet arz etmektedir. Kapama tedavisini görme tembelliği ile çabayı şaşılık ortadan kalksın diye yapmamaktayız. Kapama tedavisindeki hedefimiz görmenin kaliteli hale gelmesini sağlamaktır. Şaşılık ameliyatı yaparak gözleri paralel hale getirsek dahi beyefendisinin bunu kavraması ve paralel tutması gerektiğini anlaması için kendisine kaliteli imaj gelmesi lazımdır. Bu nedenlerle gözler ameliyat olduktan sonra ya da olmadan paralellik sağlansa bile çocuklarda gözlük ve kapama tedavilerine ileri yaşlara kadar göz tabibi kontrollünde devam edilmelidir.
10. Gözlük numaraları vakitle azalır yahut çocuk gözlükten kurtulabilir mi?
Bizim gayemiz gözlük numarasını vakitle düşürmek yahut kurtulmak değildir. Ailelerin çelişkiye düştüğü ve hayal kırıklığına uğradıkları nokta budur. Aslında çocukların gözlük kullanmaya yansıları ekseriyetle yoktur. İtiraz eden ailelerdir. Biz çocuğunuzun gözlük kullanması gerekiyor dediğimizde, “eyvah gözlük mü takacağız” diye çocuğa lanse ederlerse çocukta gözlüğe karşı olumsuz yansılar oluşacaktır.
11. Kapama tedavisinde nasıl bir yol izlenir ve ne kadar vakit sürdürülmelidir?
Kapama tedavisi 8-9 yılı bulabilen uzun soluklu bir tedavidir. Aileye önemli misyon düşmektedir. Zira aile bu tedaviyi meskende uygulayacaktır. Çocuğun yaşına nazaran her gün belli bir vakit ölçüsünde uygun gören göz kapatılarak az gören göz tarafına kâfi uyaran verilmeye çalışılmaktadır. Şayet beyin görme gelişimi tamamlanmadan bu tedavi kesintiye uğrarsa düzelme olmayacaktır. Çocuğu zorlayarak bu tedaviyi devam ettirmek birden fazla vakit mümkün olmamaktadır. Çocuğun yaşına nazaran yeni prosedür ve oyunlarla bu sürdürülmelidir. Okul öncesi devirde korsancılık oynayarak kapama tedavisi eğlenceli hale getirilebilir. Şayet çocuk sıkılırsa oyun çeşitlendirilerek kapamaya devam edilmelidir. Anne ve babanın bu tedaviyi kabul etmesi ve çocuğa “bu yemek yeme, oyun oynamak üzere hayatımızın bir kesimi, tabibimiz tamam artık kapatmayacağız diyene kadar sürdürmemiz gerekiyor” demeli ki çocuk tedaviye ahenk sağlayabilsin.
Tembelliği yaşamayı engellemek temeldir. Bu nedenle hiçbir şikâyeti olmasa bile bebekler kesinlikle tam bir göz muayenesinden geçirilmeli ve tembelliğin yaşanmaması için gerekli tedbirler alınmalıdır.
Özetle; göz tembelliği ve beraberinde şaşılık tedavisinde ebeveynlere vazifeler düşmektedir. Gözlük kullanmaya karşı ön yargılı olmaları, kapama tedavisinin uygulanmasının yıldırıcı ve senelerce sürmesi, kapama uygulamasında çocuk istemiyor diye çok tolerans gösterilmesi ve tedavinin kesintiye uğramasına neden olmaktadır. Tedaviye ebeveynlerin ciddiyetle yaklaşarak göz tabiplerinin tekliflerini aksatmadan uygulaması göz tembelliğinin temel ilacıdır diyebiliriz.
