Böbrek ve üriner sistem taş hastalığı tüm dünyada toplum sıhhatini tehdit etmektedir. Toplumda her on şahıstan birinde ömrünün rastgele bir etabında taş oluşur lakin bilhassa beslenme, ömür şekli ve çevresel etkenlerdeki bozulmalar hastalığın daha sık karşımıza çıkmasına sebep olmaktadır.
Bayanlarda Görülme Sıklığı Arttı
Erkeklerde bayanlara nazaran 2-3 kat daha fazla görüldüğü bilinen taş hastalığının artık bayanlarda görülme sıklığının dünya çapında artış gösterdiği son yapılan incelemelerde ortaya çıkmıştır. Bunun nedenlerini de global ısınma, artan gerilimli hayat koşulları ve beslenme alışkanlıklarındaki değişimde görmekteyiz. Fast-food üslubu beslenme, meşrubatlar, genetiği değiştirilmiş eserler, yetersiz ve sıhhatsiz beslenme, hareketsizlik ve az su tüketimi, sonuçta obezitenin artmasına neden olmakta, idrardaki dengeyi taş oluşumu lehine bozmaktadır.
Tedavi edilmesi ihmal edilen yahut sık tekrarlayan taş hastalığı böbrek işlevlerinde kalıcı bozulmaya ve böbrek yetmezliğine neden olabilir. Bir kere taş düşüren hastaların yüzde 50’si 5 yıl içinde tekrar taş düşürmektedir. Bu nedenle taş hastalığı hakkında şuurlu olmalı ve taş oluşumunu önlemeye yahut en azından azaltmaya yönelik tedbirler alınmalıdır.
Taşların oluşmasını önlemede en değerli faktör, alınan sıvı ölçüsüdür. Taş oluşturmaya yatkın bireyler, günde en az 2-2.5 litre idrar çıkaracak kadar su içmezse, ağır idrarda taş oluşturan hususların çökmesi ile yeni taşlar oluşacaktır. Protein ve karbohidrattan güçlü, lifli besinlerden yoksul diyet taş hastalığı riskini arttırmaktadır.
Artışın en büyük nedeni obezite ve yanlış beslenme!
Son 30 yılda tüm dünyada iki kat artan taş hastalığının görülme sıklığı, bilhassa ergenlik devrindeki çocuklar ve bayanlarda bariz bir artış göstermektedir. Bu durumun esas nedenlerini ise süratle yaygınlaşan obezite, karbonhidrat ve tuzdan varlıklı beslenme alışkanlığı ile hareketsiz ömür usulü oluşturmaktadır. Sıhhatsiz beslenme ve hareketsiz hayat üslubuna bağlı olarak oluşan insülin direnci, kadınlık hormonu olan östrojenin kollayıcı tesirini ortadan kaldırarak, bayanlarda taş oluşumuna yatkınlığa neden olmaktadır. 1950’li yıllarda erkeklerde taş hastalığı bayanlardan 7 kat daha fazla görülürken, günümüzde bu oranın 1.5 kata kadar düştüğü tespit edilmektedir.
Taş Hastalığı Olan Şahıslar Nasıl Beslenmeli?
İdrar asit-baz istikrarını bozan gazlı-gazsız içeceklerden uzak durulmalıdır. Kalsiyum kaynağı olan süt ve yoğurt, peynir üzere süt eserlerinin makul ölçülerde tüketilmelisi gerekir. Hiç tüketilmemesi de taş oluşum riskini artırmaktadır. Yüksek oksalat içeren zerzevat, pancar, soya, siyah çay, çikolata, kakao, kuru incir, karabiber, fındık, ıspanak, çilek, böğürtlen üzere besinleri de çok değil makul seviyede tüketmek ve tercihen kalsiyumdan güçlü besinlerle bir arada tüketmeniz gerekir. Bu biçimde fazla oksalat kalsiyum ile birleşerek kana geçmeden barsaklardan atılmaktadır. Tuz kullanımı ve ürik asit zengini hayvansal proteinler (kırmızı et, sakatat ve kabuklu deniz ürünleri) azaltılmalı, baklagiller üzere hayvansal olmayan protein kaynakları tercih edilmelidir.
Sitrat, idrarda taş oluşumunu önleyen en değerli hami unsurlardandır. İdrardaki sitrat seviyesi artırıldığında taş oluşumunun azaldığı bilinen bir gerçektir. Bu nedenle sitrat kaynağı olan limon ve turunçgiller, domates sıklıkla tüketilmelidir. En kolay ve pratik uygulama, günlük içilecek suyun içine limon sıkılmasıdır. Mesken imali limonata da tavsiyemdir.
Özel Diyet Tekliflerine Uyulmalı
Beden kitle indeksini korumalıyız, yani obeziteden kaçınmalıyız. Günlük yaşantımıza uyarlanacak nizamlı fizikî aktivitenin, bilhassa yüzme ve yürümenin metabolizmayı hızlandırarak taş oluşumunu azaltmada epeyce değerli olduğunu bir yere not edelim.
Kilo vermek için önerilen birtakım diyetler hayvansal proteinden güçlü, karbonhidrattan düşük diyetler olmaktadır. Bu içerikteki diyetler uygulanırsa idrarda kalsiyum, oksalat ve ürik asit seviyesi yükselir ve sitrat azalır, bu durum taş oluşumunu kolaylaştırır. Taş hastalığı sık tekrarlayan hastalarda metabolik tahlil yapılması ve özel diyet tekliflerinin hazırlanması gerekmektedir.
Şimdiki Tedaviler Hasta Konforunu Arttırıyor
Kapalı Formül Böbrek ve Üriner Sistem Taş Cerrahisi
Teknolojinin ilerlemesi ile birlikte böbrek taşlarının tedavisinde birçok alternatif tedavinin hastaların hizmetine sunulduğunu belirten Medicana Samsun Hastanesi Üroloji Kısmından Op. Dr. Ahmet Gençbay; Böbrek taşlarının tedavisinde asıl maksat böbreğe en az ziyan vererek azamî taşsızlık sağlamaktır. Geçmişte açık cerrahi ile tedavi edilen böbrek taşları son yıllarda gelişen teknoloji paralel olarak Perkütan nefrolitotomi (PCNL), Retrograd Intrarenal cerrahi (RIRS) yada beden dışından şok dalgaları ile taşkırma (ESWL) tedavisi üzere birçok alternatif metodla tedavi edilmektedir. Gerek endoskopi teknolojisindeki ilerlemeler, gerekse lazer teknolojisindeki gelişmeler sonucu yeni jenerasyon fleksibl üreteroskopların klinik kullanıma girmesi ile böbrek taşlarının tedavisinde Retrograd İntrarenal cerrahi (RIRS) kıymetli bir alternatif haline gelmiştir. Günümüzde açık cerrahiye, perkütan nefrolitotomiye (PCNL) ihtiyaç duyulmadan Retrograd Intrarenal cerrahi (RIRS) ile başarılı bir formda tedavi edilmektedir. Dedi.
“Hastaların doğal anatomik boşluklarını kullanarak rastgele bir kesme yahut delme süreci yapmadan böbreğe ulaşıp, taşları lazer gücüyle kırıyoruz” diyen Gençbay , “Taşları kum taneciklerine dönüştürüyoruz. Bizatihi rahatça düşebilecek 3 milim ve altındaki büyüklüklere kadar parçalıyoruz. Birtakım hastalara ameliyatın durumuna ve taşın büyüklüğüne bağlı olarak stent konulabilir. Ki bu stent sayesinde hastalar taşlarını rahatlıkla dökebiliyor. Sonraki gün hasta taburcu olup olağan hayatına dönüyor. Ameliyattan sonraki periyotta ağrı epey az oluyor. Retrograd intrarenal cerrahinin (RIRS ) düşük komplikasyon ve yüksek muvaffakiyet oranları ürolojide kullanımını süratli bir halde artırmıştır . Bu tekniğin değerli bir avantajı da, böbreğinde doğuştan anomali ( rotasyon anomalisi , at nalı böbrek , kalisiel divertikül vb. ) olanlarda , obezlerde-şişmanlarda , çocuklarda , her iki böbreğinde taş olanlarda ve kanama bozukluğu olan hastalara da uygulanabilmesidir”