Anne babalar tek çocukla yaşarken bütün sevgilerini, ilgilerini, vakitlerini çocuklarına verir. Anne baba için bazen yeni bir bebek fikri, başka çocuğu mutsuz edeceği kaygısı ile düşünmek istenmeyebilir. Bazen de kardeş yapıp yapmayacakları kararına öteki çocuğu dâhil etmek isteyebilirler. Meğer her anne baba kendi şartlarını göz önüne alarak, yeni bir çocuk isteyip istemediğine kendileri karar vererek, ikinci çocuğu planlama konusunu değerlendirmelidirler. Bu karara, çocuğuna sorumluluk vererek katmak yanlışsız değildir. Karar verdikten ve hamilelik gerçekleştikten sonraki sürece ise çocuk dâhil edilebilir. Hamilelik sürecinde, annenin çocuğa ilgisi devam edeceğinden çok sorun yaşanmayabilir. Bu devirde çocuğun sorduğu sorulara onun yaşına ve gelişim seviyesine uygun karşılıklar verilmelidir. Anne verdiği cevapların çocuk tarafından anlaşılıp anlaşılmadığını denetim edebilir. Verdiği bilgiler ve oyunlarla, gelecek bebeğin özelliklerine değinebilir. Bu özelliklere değinirken, gelecek bebeğin olumlu ve güç özellikleri de anlatılabilir. Tekrar kardeş doğumundan sonra, yeni bebeğin “ağlaması, uymaması, annenin onunla çok ilgilenmesi gibi” olumsuz ve çocuğu etkileyebilecek özelliklerin kardeşi tarafından söz edilebilmesine fırsat verilmelidir.
Çocuklarda kardeş kıskançlığı
Kardeş kıskançlığı annenin hamileliği ve kardeş doğumu beklenen bir olaydır. Bu durum büyük çocukta var olan bir dengeyi bozar, lakin geçicidir. Sağlıklı bir ortamda istikrar tekrar kurulur. Yaşantı travmatik olmaz. Fakat büyük çocuk şöyle ya da bu türlü farklı seviyelerde kardeş kıskançlığı yaşayabilir. Kabaca tanımlandığında kardeş kıskançlığı annenin dikkatini çekmek için müsabaka duygusudur.
Kardeş doğumu yanlışsız bir halde anlatılmalı
Yeni bebeğin aileye gelişi büyük çocuğu hem ruhsal hem de fizikî olarak tesirler. Daha öncesinde tümden sahip olduğu anne, annenin sevgisini kaybetme korkusu ve kendilik bedeli bu durumdan etkilenecektir. Çocuğun bu durumdan etkilenerek ya da etkilenmeden çıkmasında çocuğun yaşı, gelişimsel düzeyi ve ebeveyn çocuk bağı belirleyici rol oynar. Çocuk daha evvel kendisine karşı anneden ve etraftan gösterilen tüm ilginin bölündüğünün farkındadır. Büyük çocuğun annenin hamileliği ve yeni doğan bebeğin doğumuna ait hisleri ona verilen duygusal takviyeyle direkt bağlıdır. Büyük çocuk bebeğin doğumunu daha evvel sahip olduğu tüm ilgi sevgi ve ayrıcalıkların elinden alınması olarak kıymetlendirebilir. Bu süreçten sonraki algıları, bu algılarına karşı ortaya koyduğu davranış değişiklikleri ile görünür hale gelir. Bunlar uyku, yeme sorunu (kardeşi üzere uyumama, kardeşi üzere daha evvelce edindiği kendi kendine yeme maharetini bırakma, annenin yedirmesini isteme, onun üzere sıvı besinler almak isteme vs), oyunlarında kardeş doğumu ile ilgili temalar (kardeşi oyunda istememe, yok sayma, annenin kendisine ilgili olduğu üzerine oyunlar kurma, annenin kendisine ilgi göstermediği oyunlar, anneye ve kardeşe agresif temalar içeren oyunlar vs), hayali arkadaşlarla oynama ve vakit geçirme, vefat korkusu, kabızlık, kaka kaçırma, idrar kaçırma, anneye yapışma, dehşetler, yalnız yatmak istememe, agresyon, sonluluk, mutsuzluk, içe kapanma ve davranış değişiklikleri gözlenebilir. Bunlar buz dağının görünen kısmıdır. Bu birinci devirde ortaya çıkan davranış değişiklikleri çarçabuk fark edilirken, ebeveynin duygusal dayanağı kâfi olmaz ve uygun sağlıklı bir halde bu durum atlatılamazsa kardeş doğumundan sonra çocuğun kimliğini, gelecekteki yaşantısını derinden etkileyecek değişimler kelam konusu olur.
Kardeş kıskançlığında gerçek yaklaşım
Anne babanın, yeni bebekle ilgili hamilelik sürecinde ve konuta geldiğinde büyük çocuğa yönelik bilgi vermeleri kıymetlidir. Doğumdan sonra konuta bebek geldiğinde tüm ailenin ve etrafın ilgi odağı olan yeni bebekle karşılaşan büyük çocuğa gösterilen ilginin niteliği kıymetlidir. Günlük hayattaki rutininin mümkün olan an az halde değişikliğe uğramasına dikkat edilmelidir. Meskene bebek geldikten çabucak sonra kreşe ya da öbür bir meskene gönderilmesi uygun değildir. Annenin bebekle vakit geçirme zaruriliği olduğu üzere büyük kardeşe vakit ayırması gereklidir. Büyük kardeşin anneye ve yeni gelen bebeğe yönelik olumsuz hislerini söz etmesine müsaade verilmelidir. Bu olmuyorsa oyunlarda çocuğun hür bir biçimde kardeş temalı oyunlar oynaması için fırsat yaratılmalıdır. Ebeveynlerin sıklıkla düştüğü en büyük yanılgı büyük kardeşin “artık büyüdüğü, bir abi ya da abla olduğu ve durumu yönetim etmesi, kendilerine yardım etmesi gerektiği” formundaki beklentidir. Halbuki artık meskende iki küçük çocuk vardır. Her iki çocuk da annenin ilgisine ve sevgisine muhtaçtır.
