Kleptomani
Kleptomani nedir?
Dürtü denetim bozukluğu sınıfına giren ve çalma hastalığı olarak bilinen kleptomani, ruhsal bir rahatsızlıktır. Kleptomani, maddi bedeli olmadığı, ferdî kullanım için ihtiyaç duyulmadığı halde, objelere yönelik çalma dürtüsüne direnç gösterememe ile tanımlanan bir dürtü denetim bozukluğudur. Genelde ergenlik devrinde başlayan, geç erişkinliğe kadar süren, birtakım hastalarda ömür uzunluğu sürebilen bir rahatsızlıktır. Seyrek rastlandığı, toplumsal damgalamaya yol açtığı için tedavi arayışının kısıtlılığı sebebiyle, halk ortasında yaygınlığı kesin saptanamamaktadır. Çalışmalar, hırsızların %3,8 ile %10’unun kleptoman olduğunu ortaya koymuştur.
Çalınan eşyalar ekseriyetle kullanılmamak üzere saklanmakta olup, kimi bireyler çaldıkları eşyaları bağışlayabilir, aile üyelerine ve arkadaşlarına armağan edebilirler. Bazen çaldıkları yere geri giderek bırakabilirler. Çalma dürtüsü devir periyot gidip gelebilir, vakitle daha az ya da daha ağır biçimde hissedilebilir.
Kleptomani belirtileri nelerdir?
- İhtiyaç duyulmayan eşyaları çalma konusunda güçlü dürtüsellik ve bu dürtüleri denetim etmede yetersizlik,
- Dürtüler oluştuğunda hissedilen gerginlik, tasa yahut uyarılma duygusu
- Çalarken zevk, rahatlama yahut tatmin hissi duyma
- Hırsızlıktan sonra kendini hatalı hissederek duyulan pişmanlık, kendinden nefret etme, utanma yahut tutuklanma korkusu hissetme,
- Dürtülerin geri dönüşü ve kleptomani döngüsünün tekrarı.
Kleptomani Neden Ortaya Çıkar?
- Serotonine bağlı meseleler: Beyinde olağan olarak bulunan serotonin ismi verilen, memnunluk veren nörotransmitter husus, ruh halini ve hisleri düzenlemeye yardımcı olduğundan, dürtü denetim bozukluğuna yatkın olan insanlarda, düşük seviyede serotonin bulunduğu gözlenmektedir.
- Bağımlılık bozuklukları: Çalmak, dopamin denen öbür bir nörotransmitter hususun salınımına neden olabilir. Dopamin ödül ve tatmin üzere hislere neden olur ve birtakım beşerler bu ödüllendirici hissi tekrar tekrar yaşamak isterler.
- Beynin opioid sistemi bozuklukları: Dürtüler beynin opioid sistemi tarafından düzenlenir. Bu sistemdeki bir dengesizlik dürtülere direnmeyi zorlaştırabilmektedir.
-
Kleptomani Risk Faktörleri Nelerdir ?
Kleptomani ekseriyetle gençlik yılları ya da genç erişkinlik periyodunda başlamakta olup, bazen yetişkinlikte ya da daha sonraki periyotta de başlayabilir. Teşhis konulmuş olan hastaların yaklaşık üçte ikisi bayandır.
• Aile Geçmişi: Kleptomanisi ya da obsesif kompulsif bozukluğu olan yahut alkol ya da öbür bir unsur kullanım bozukluğu olan bir ebeveyn yahut kardeş üzere birinci dereceden bir akrabaya sahip olmak, bu hastalığa yakalanma riskini artırabilir.
• Ek bir ruhsal rahatsızlık varlığı: Bu şahıslarda çoklukla bipolar bozukluk, anksiyete bozukluğu, yeme bozukluğu, husus kullanım bozukluğu yahut kişilik bozukluğu üzere öteki bir ruhsal bozukluk ta bulunmaktadır.
Çocuklarda Çalma Davranışı
2-8 yaş ortası periyodunda , şimdi milkiyet kavramını algılayamamış olan çocukların , şimdi paylaşma konusunda olgunlaşmamaları sebebiyle, müsaade alması gerektiğinin şuurunda olmadığını hatırlamak gereklidir. Bu yaş devrindeki müsaadesiz alma hareketi kleptomani olmayabilir.
Ebeveynin çok disiplinli olması, çocuğunu yaşıtlarıyla kıyaslaması, eleştirel tavır, çocuğa olumlu geri bildirimlerde bulunmamak, bu davranışın oluşmasına sebep olabilir. Ebeveynler ortasında gerginlik, şiddet varsa çocuk çalma davranışına sürüklenebilir.
Kleptomani Hastalığının Cezai Sorumluluğa Tesiri Nedir?
Kleptomani (Çalma Hastalığı), tam manasıyla bir akıl hastalığı değildir. Hastanın, işlediği fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneği azalmıştır.
Mahkemeler, sanık hakkında TCK 32/2 unsur yeterince, hükmedilecek cezada indirim yapabilecek, ya da akıl hastalarına özgü güvenlik önlemi de uygulayabileceklerdir.
5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu
Akıl hastalığı
Madde 32-
(2) Birinci fıkrada yazılı derecede olmamakla birlikte işlediği fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneği azalmış olan kişiye, ağırlaştırılmış müebbet mahpus cezası yerine yirmi beş yıl, müebbet mahpus cezası yerine yirmi yıl mahpus cezası verilir. Öbür hallerde verilecek ceza, altıda birden fazla olmamak üzere indirilebilir. Mahkûm olunan ceza, müddeti tıpkı olmak şartıyla, kısmen yahut büsbütün, akıl hastalarına mahsus güvenlik önlemi olarak da uygulanabilir.
Kleptomani Tedavisi
Kleptomani tedavisi konusunda gereğince çalışma bulunmamaktadır. Kleptomanide tedaviye mani olan bir direnç bulunmakta olup, bu olgularda tedaviyi sınırlayan durumlar ortasında, hastalığın saptanabildiği devrin geç olması, ortadan uzun vakit geçmesinin tedaviyi güçleştirmesidir. Hastaların öteki yakınmaları üzerinde dururken, kleptomanik yakınmaları gizlemeye devam ediyorlarsa, tedavide ilerleme sağlanamamakta ve tedavi bașarısı düşmektedir.
Kleptomaniye ekseriyetle , his durum bozuklukları üzere diğer komorbid durumlar eşlik edebildiğinden, şahıslar ekseriyetle kleptomani için değil , kendilerini rahatsız eden öteki komorbid rahatsızlıkları nedeni ile tedaviye başlamak isterler.
Çalma davranıșını karmaşık hale getiren sıkıntılardan biri, beraberinde gelen depresyon, anksiyete, kimlik meseleleri üzere farklı problemlerin da beraberinde var olmasıdır.
Kleptomani ile obsesif kompulsif bozukluğun, patolojik kumar oynamanın, Saç yolma rahatsızlığının fenomenolojik benzerlikleri itibariyle, tedavilerinde benzeri ilaçların ve yaklaşımların kullanılabileceğini göstermektedir.
Kleptomani rahatsızlığının tedavisinde serotonin geri alım inihibitörleri (SSGI) , duygudurum düzenleyiciler ve opioid (dürtü) düzenleyici ilaçlar kullanılmakta ve bilișsel davranıșçı tedavi yaklaşımlarının aktifliğinin psikodinamik yahut psikoanalitik yönelimli psikoterapilerden daha bașarılı olduğunu gösteren çalışmalar bulunmaktadır. Ayrıyeten bilișsel davranıșçı yaklașımlar ilaç tedavisi ile birlikte kullanıldığında, yalnızca ilaç tedavisi yapılan örneklerden daha fazla muvaffakiyet sağlanmaktadır.
- Psikodinamik Yaklașımlar
Temel maksat kişinin bilinçaltına erişerek, davranıșın altında yatan motivasyonu belirleyip, görüșmeler sürecinde hastaya davranıșını değiștirmesinde yardımcı olabilmektir. Psikoanaliz uzun bir tedavi sürecini içermekte olup, kleptomani ile ilgili tedavi sonuçları tartıșmalıdır. Ayrıyeten Psikodinamik terapilerde uzun periyotlu takip bilgileri kâfi olmayıp, aktiflikleri rastgele bir denetimli çalıșma bulunmaması nedeni ile bilinmemektedir.
- Davranıșçı Terapiler
Bilișsel davranıșçı terapinin, depresyon, anksiyete meseleleri, patolojik kumar üzere bozukluklardaki aktifliğinin yanı sıra, kleptomani tedavisindeki aktifliği ile ilgili çalıșmalar literatürde yer almamakla birlikte, bilhassa ilaç takviyesi ile birlikte kullanıldığında, dürtü denetim bozuklukları tedavisinde bașarılı bulunmaktadırlar. Emel, yanlışsız olmayan ve fonksiyonsuz kanıların bilișsel yapılandırılması, gerilime karșı sorun çözme yaklașımları ile alternatif reaksiyonlar oluşturabilmek, yüksek riskli durumların belirlenerek, kaçınma davranıșı oluşturarak, yinelemelerin önlenmesidir.
Gizli Duyarlılaștırma Tekniği ile, çalma isteği, hayal edilmiș çalma davranıșlarının sonuçları ile ilişkilendirilerek uygulanmakta olup, kişinin yakalanması yahut hapise atılma üzere durumlar yaratılarak bașarılı bir formda kullanılabilmektedir.
- Farmakolojik Tedavi:
Kleptomaninin tedavisi tipik olarak psikoterapi ve ilaç tedavisinden birini ya da her ikisini içermekte olup, standart bir kleptomani tedavisi olmayıp, araştırmalar hala devam etmektedir. Kleptomani hastası olan bir kişi için hangi tip tedavinin en güzel işe yaradığını bulmak için birkaç farklı yok denemek durumunda kalınabilir.
Kleptomani için FDA (Amerikan Besin ve İlaç Bakanlığı, Food and Drug Administration) onaylı bir ilaç olmamakla birlikte, kimi ilaç kümeleri kleptomani tedavisinde reçetelenebilir:
• Naltrekson: Çalmakla alakalı dürtü ve zevkleri azaltabilen, bir opioid antagonisti olup, aslında bir bağımlılık ilacıdır.
• Antidepresan: Bilhassa seçici serotonin geri alım inhibitörü (SSRI) olanlar tercih edilmektedir.
