İnsan zihni geçmişi, şimdiki vakti ve geleceği birebir anda düşünüp, işleyebilmektedir.
Geçmişten bugüne olumlu olumsuz bir sürü anı inşa ederek ömürlerimize devam
etmekteyiz. Çocukluktan bugüne bir bilgiyi evvel o anın içerisindeki uyarıcılar ile işler
sonrasında kalıcı bir öğrenme olarak kaydederiz. Kaydedilen bu öğrenme; içerisinde bizi
rahatsız hissettiren, kaçmak, korunmak isteyeceğimiz bir duyguyu barındırıyor olabilir. Bu
nedenle zihin tam bir tetik halinde böylesi bir durumun tekrar etmesinden ağır bir endişe
ile hazırda bekler.
Geçmişteki aksiliklerden kimilerini çözümleme fırsatı bulabilirken kimilerini da kendimize
yük ederek geleceğe kadar taşırız. Böylesi ağır bir yükle de yola devam etmemiz giderek
zorlaşır, yorulduğumuzu hatta güya hiç bitmeyen kısır bir döngünün içinde dönüp
durduğumuzu düşünmeye başlarız.
Geride bırakılmamış, bir deneyim, bir tecrübe olarak bakılamamış her anı bizim için daima bir
gündem unsuru olarak kalır ve ömrümüzü yöneten bir hal almaya başlar. Bir örnekle
açıklamak gerekirse; çocukluğunda akran zorbalığına maruz kalmış, sınıf içerisinde küçük
düşürülmüş, arkadaşları tarafından alay konusu olmuş biri, şayet bu anıyı insanlara karşı
yaklaşımında tutulması gereken bir yol, gözetilmesi gereken bir risk olarak ele aldıysa,
etrafı ve ailesinde de kâfi onayı, takdiri, kabulü göremediyse; şahıslar ortası iletişimlerinin
içerisinde başkalarının kanılarını okumaya çalışır, kendisi hakkında düşünülenleri kontrol
etmeye, fark etmeye dair gayret harcar, küçük düşebileceğine inandığı konuşmalar yapmaktan
kaçınır, kimi vakit irtibat kurmaz olur. Bir anı çeşitli kaynaklarla da beslendiğinde bütün
bireyler ortası irtibatı yöneten, belirleyen, denetim eden bir niyet sistemini oluşturmuş
olabilir, derin duygusal bağlar kuramayacağını, anlaşılamayacağını yahut her an yanlış
anlaşılmalara açık irtibatların içerisinde bulunduğunu düşünüp, deneyimliyor olabilir.
Makus bir anıdan aldığımız tesirlerin başında yine deneyimlenmesinden duyduğumuz
kaygı yer alır. Bununla birlikte gelişen kaçınma ve denetim sistemleri işleri zorlaştırır ve
günlük hayatımızın içerisindeki yerini böylece sağlamlaştırır. Kaçıp savuşturmaya
çalıştığımız bir durum zihnimizde etkin bir halde hatırlanıyor, yine işleniyor durumdadır.
Makûs anılarımızla başa çıkabilmek için olayın, durumun ve hissinin konuşulması, bugünkü
bir gözle yine işlenip, kıymetlendirilmesi; çok genellemeler yapmaktan, zihin okumak ve
geleceği ön görmeye çalışmaktan kaçınılması gerekir. Psikoterapi sürecinde bütün bunları
fark edip tekrar düzenlemek mümkün olacaktır.