Narsisistik Kişilik Bozukluğu, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı’nın (DSM-5) beşinci baskısında tanınan 10 kişilik bozukluğundan biridir. Bu bozukluğun ayırt edici işaretleri; şişirilmiş bir öz değer duygusu, diğerlerine karşı empati eksikliği ve daima dikkat yahut hayranlık için derin bir gereksinim duymaktır. Kendileri hakkında görkemli fantezilere inanacak (yani tanıdıkları herkesten daha akıllı, daha cazibeli ve başarılı), öteki insanları kolaylıkla aşağılayacak ve kendilerini daha düzgün ya da üstün hissettirmek için çoklukla her türlü konuşmayı ya da durumu kullanacaklardır. Bir narsist için “mükemmelden daha az” hissetmek çok rahatsız edicidir ve her ne kıymetine olursa olsun kendisini bundan koruyacaklardır.
Psikolog Araştırmacı Robert Moody; narsistik kişilik bozukluğunun rahatsız ilgilerle ilgili olduğunu belirtmektedir.. “Kişilik bozukluğu olan beşerler, aileleri, arkadaşları ve iş arkadaşlarıyla yakın, şahıslar ortası ilgilerde ömür uzunluğu gayret ederler ve bu bilhassa narsisistik kişilik bozukluğu olanlar için geçerlidir.”
Araştırmalara nazaran, bozukluk erkeklerde bayanlardan daha fazladır. Teşhis edilebilmesi için, narsist bir kişinin meseleleri olduğunu itiraf etmesi gerekir -ki çoklukla bunu yapmamaktadırlar. Dr. Moody, “Narsistik kişilik bozukluğundaki gerçek sorun, bireyin neler olup bittiğine dair güzel bir içgörüden mahrum olmasıdır” diyor. Yani sorunun kendileriyle değil, herkesle ilgili olduğunu düşünmektedirler. Erkeklere kıyasla,narsistik bir bayan kişiliğinin, öteki bayanlarla olan bağlantılarında derin güvensizlik, kıskançlık ve rekabeti içerme mümkünlüğü daha yüksektir ve onları ekseriyetle bir “tehdit” olarak görmektedir. Öte yandan, erkeklerin diğerlerini sömürme ve makul ayrıcalıklara sahip olduklarını hissetme olasılıkları bayanlardan daha fazladır. Ayrıyeten, girişkenlik yahut güç açlığı niteliklerini sergilemeye daha yatkındırlar. Bununla birlikte, kendini beğenme kelam konusu olduğunda, her iki cinsiyet de eşit olarak bedellendirilmektedir.
Narsisizm Alt Tipleri
Bir narsisti düşündüğünüzde,tanıdığınız birtakım beşerler aklınıza gelebilir: Mesela, spor salonunda çok sıkı bir idman içinde, kaslarının aynada nasıl göründüğüyle gerçekte çalışmaktan daha çok ilgilenen adam / bayan.. Fakat narsisizm yalnızca hoş görünmekle ilgili değildir: Aslında 4 farklı narsist çeşidi vardır.
1. Saklı Narsist (veya savunmasız narsist)
Temelde klişeleşmiş tipin tam aksisi, daima hayranlık arzulamak yerine, kapalı narsistler utangaç olma, kendi kendini gizleme, oburlarının onları nasıl algıladığına çok hassas olma ve kronik olarak kıskanç olma eğilimindedir. Çoğunlukla acılarının yahut ızdıraplarının herkesten daha berbat olduğunu düşünürler ve hatta odadaki en yakışıksız kişi olduklarına bile inanabilirler.
2. Serebral Narsist
Kendilerini çok zeki görerek, herkesten daha akıllı olduklarına inandırırlar.
3. Somatik Narsist
Somatik narsistler öz bedellerini vücutlarından alırlar. Kilo da dahil olmak üzere fizikî görünüşe takıntılı olma eğilimindedirler ve başkalarını görünüşlerine nazaran eleştirirler.
4. Ruhsal Narsist
Bir kişi “ondan daha kutsal” bir duruş sergilediğinde, onların maneviyat yahut yaratıcıya yakınlık seviyelerini fazla vurguladığında, diğerlerine yönelik ziyanlı davranışları sindirmek yahut haklı çıkarmak için dini yahut maneviyatı kullanırlar.
Narsistik Kişilik Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?
-Şişirilmiş bir öz-önem ve yetki hissine sahip olmak.
-Kendisine daima hayranlık duyulmasını ister. Benlik hürmeti, düğümsüz bir balon üzeredir, şişirilmiş halde tutmak için daima bir dikkat, onay gerekir. Biri kendisini ne kadar çok sevdiğini söylerse söylesin yahut kendisine hürmet duysun, bu asla kâfi gelmiyormuş üzere gelir.
-Özel muamele bekler. İster güzellik ister özür olsun, ne isterse, ona sahip olmayı hak ettiğine inanır zira etrafındaki herkesten üstündür ve herkes bunun farkında olmalıdır.
-Eleştiriye olumsuz reaksiyon verir. Her ne kadar her şey yolunda giderken denetimi arzuluyor ve tüm övgüleri alıyor olsa da, bir durum planlandığı üzere gitmediğinde diğerlerini suçlayabilir. Eleştiriyi kabul etmek yahut kusurları kabul etmek son derece zordur, zira doğal olarak bu her vakit oburunun kusurudur, kendisinin değil.
-Güç, muvaffakiyet ve hoşluk hakkındaki fantezilerle ziyadesiyle meşgul olur. Başarısı, bağlantıları, hatta kendini özel ve denetimli hissetmesine yardımcı olmak için ne kadar güzel göründüğüyle ilgili abartılı, gerçekçi olmayan anlatılar yaratma ve buna inanma eğilimindedir. Fanteziyi tehdit eden her şey rasyonelleştirilir yahut basitçe görmezden gelinir. İnsanların kendisini kıskanmasını da isteyebilir ve istediği şeye sahip olan insanları epeyce kıskandırmaya çalışabilir.
-Başkalarından yararlanır. İster makûs niyetli ister kayıtsız olsun, kendi emellerine ulaşmak için öbür insanları kullanmayı yahut onları sömürmeyi çoklukla iki kere düşünmez. Alakalarına ve hayatındaki insanlara yüzeysel bir seviyede kıymet verir.
-Başkalarının muhtaçlıklarını ve hislerini tanımada yetersizlik yahut isteksizliğe sahip olur. İnsanların nasıl davrandığı ve gereksinimlerine, hislerine nasıl reaksiyon vereceği konusunda çok hassas lakin başka taraftan kendini oburlarının yerine koyup tecrübeleriyle empati kuramaz..
Diğerlerini küçümseyebilir ve hatta kendini daha güzel hissetmek için insanlara zorbalık edebilir.. Münasebetlerinin hiçbirinde de asla nitekim “derinlemesine” gitmiyordur ve açıkçası, bu kendisini o kadar da rahatsız etmemektedir.
-Kibirli davranır. Şişirilmiş bir ego,üstünlük ve yetki hissiyle,her şeyin en uygununa sahip olmakta ısrar edebilir.
Narsistik Kişilik Bozukluğu Nasıl Teşhis Edilir?
Narsistik kişilik bozukluğu,kan testi,MR yahut tam ölçek ile teşhis edilebilecek cinsten bir durum değildir ve DSM-5’e nazaran kişinin üstteki özelliklerin, semptomların ve davranışların yalnızca %55’ini sergilemesi gerekmektedir. Narsistler kendilerinde yanlış bir şey olmadığını düşünme eğiliminde olduklarından nadiren tedaviye başlarlar.
Narsisistik Kişilik Bozukluğuna Ne Sebep Olur?
Bu bozukluğun tek bir nedeni yoktur. Lakin araştırmacılar, hem genetik hem de çevresel nedenlerin tesirli olduğu konusunda hemfikir. Narsisistik kişilik bozukluğu olan bireylerin, beynin empati, duygusal düzenleme, şefkat ve bilişsel fonksiyonlarla ilgili olan sol ön insulada daha az gri unsur hacmine sahip olduğu bulunmuştur.
0-1.5 yaş ortası oral narsistik devirden bahsedecek olursak; bu devirde bebeğin ben ve öteki ayrımı yoktur,bütün dünya kendine yöneliktir, oral narsistik evrede bebeğin bu gereksiniminin giderilmesi, ‘’ Ben bu dünyada bakım almaya bedel bir nesneyim’in ‘’ doyurulması gerekmektedir. Bu periyotta bebeğin bakım vereni tarafından muhtaçlıklarının çabucak giderilmemesi,ebeveynlerinden birinin narsist olması sebepler ortasında sayılabilmektedir.
Doyurulmayan narsistik gereksinimlerini yetişkinlikte tamamlamaya çalışır, ben herşeyi yaparım, ben çok düzgünüm üzere.. Bu da aslında bozukluğun patolojik kısmıdır.
Dr. Hallett, “Tanım gereği, kişilik bozuklukları vakit içinde ve çocukluk tecrübeleri ile genetik ve etraf yoluyla gelişir,” diye belirtmekte ve bir yetişkin olarak narsisistik özelliklerin kendi başlarına bir kişilik bozukluğuna dönüşme ihtimalinin düşük olduğuna dikkat çekmekte. Çoklukla, genç yaşlarda yahut erken yetişkinlikte başlayacağına değinmektedir.
Bilim insanları, kişilerarası gelişim tehlikeye girdiğinde, bu bozukluğun tam başlangıcının meydana gelebileceğine inanmaktadır. Örneğin;
-Aşırı hassas bir mizaçla doğmak
-Ebeveynlerden yahut akranlardan manipülatif davranışları öğrenmek
-İyi davranışlar için çok derecede övülmek ve makûs davranışlar için çok derecede eleştirilmek
-Şiddetli çocukluk çağı istismarı yahut ihmalinden muzdarip olmak
-Tutarsız yahut öngörülemeyen ebeveyn bakımı
-Ebeveynlerden gerçekçi olmayan beklentilerle büyümek
-Ebeveynler, akranlar yahut aile üyeleri tarafından çok derecede şımartılmak yahut çok hoşgörülmek
-Gerçeğe dayandıracak gerçekçi geri bildirimler olmadan çok hayranlık duymak
-Görünüşüne yahut yeteneklerine odaklanan ebeveynlerden yahut diğerlerinden çok övgü almak
Narsistik Kişilik Bozukluğunun Tedavisi:
Bo bozukluğun tedavisi Psikoterapi ile yapılabilmektedir. Tedavi mühleti ortalama iki yıl ile dört yıl ortasında değişebilmektedir. EMDR yolu Narsizm tedavisinde de kullanılmaktadır.
Emdr göz hareketleriyle, dize yavaşça dokunarak, sesle ya da iki ele hafif bir titreşim verilerek yapılmaktadır. Bu tekniklerin hepsinin ortak noktası sağ ve sol beyni senkronize bir formda uyarmaktır. Sağ beyin acı anıların hislerinin kayıtlı olduğu bölgedir. Sol beyin ise bizim mantıklı tarafımızdır.
Emdr bu iki kısım ortasında temas kurulmasını sağlayarak sağ beyinde kayıtlı olan acı anıların sol beyinde işlemlenmesini sağlar. İşlemlenen bu anıların verdiği olumsuz hisler ise emdr’den sonra travmatik anılara daha da duyarsızlaşır.