“İnsanın deneyimsel varoluşunun tamamı oyun oynama temeli üzerinde inşa edilir.”
D.W. Winnicott
Bebeklikte çok kısıtlı bir alandan başlayıp giderek daha geniş bir alanda ve daha fazla sayıda “öteki “ ile genişleyen oyunun erken çocukluktaki gelişim evrelerine göz atalım:
Daha çok 0-12 ay ortasında görülen keşif oyunları
Duyu -motor oyunu: Objeleri eline alma ya da ağzına koyma , itme-çekme halinde gözlemlenen oyunlar sıralanabilir. Bebeklerin ışık ,ses, pürüzlü olma ,sıcak, soğuk, kuru ,ıslak üzere duyulara hitap edecek biçimde hareket ederek kendi bedenlerini ve objeleri keşfettikleri cinsten aktivitelerdir.
İşlevsel oyun: Düğmesine basılarak, itilip çekilerek objelerle hedefine uygun biçimde oynamayı içerir. Düğmesine basıldığında oyuncak otomobilin hareket ettiğinin fark edilmesi üzere ve bu gayeyle düğmeye basılması buna örnek verilebilir. Oyuncağın birden ortadan kaybedilip sonra geri getirilmesi üzere kısa periyodik ayrılma-kavuşma oyunları oynanabilir bu periyottaki bir çocukla. Bebeğin 7-8 aylık olduğu devirde oynanmaya başlanan “ceee” oyununda, eliyle yüzünü kapatıp kaybolan sonra yine ortaya çıkan ebeveynin varlığı tasa ile baş etmede manalı bir oyundur.
Daha çok 12-24 ay ortasında görülmeye başlanan oyunlar
İlişkisel oyun: Çocukların kendi kendilerine su içiyormuş, yemek yiyormuş, telefonla konuşuyormuş ya da uyuyormuş üzere yaptıkları hayali oyunlar örnek verilebilir.
İşlevsel oyun: Çocuğun obje , aksiyon ve bireylerle ilgili şemalar oluşturduğuna ait izler taşıyan oyunlardır. Örneğin daha evvel taklit edilen bir oyunun siz sergilemeden çocuk tarafından tabiatıyla yapılması. “Hadi bye bye yap” denildiğinde gösterilmeden çocuğun “bye bye” yapması örnek verilebilir.
Kaba motor oyunları: Vücudu ile yapabildiklerini ve bunların hudutlarını deneyimleyebildikleri sallanma, koşma, zıplama, tırmanma üzere aktiviteler bu kümede sayılabilir.
Sosyal oyun: Öbür çocukları fark ettikleri, onları izledikleri lakin yan yana durdukları halde onlarla etkileşime girmedikleri (paralel) oyunlar sayılabilir. Bu periyotta çocukların bir ortada lakin her birinin kendi oyuncaklarıyla ferdî oynadıkları gözlemlenir.
Rol yapma: Bebeğe yemek yedirmek, oyuncak köpeği koşturmak üzere cansız objelere aksiyon yaptırmak, oyuncak küpü elmaymış üzere kullanmak halindeki sembolik oyunlar örnek verilebilir.
Sembolik Oyun: İkinci ve üçüncü yaşlar ortasında görülmesi beklenir. Oyuncak bebeği/hayvanı evvel besleme sonra yürüyüşe çıkarma üzere daha uzun oyun senaryoları devreye girer, dramatik sahneler canlandırılabilir. Çocuk günlük hayatta şahit olduğu, yaşadığı rastgele bir şeyi oyuna taşıyabilir. Sizi oyuna çağırıp size rol verip sonra siz orda değilmişsiniz üzere davranabilir. Bu durum , dikkatinin fakat oyun senaryosu oluşturmaya yetecek kadar olması ile ilgilidir. Daha ileriki kademelerde öteki biri ile konusu aşikâr olan ve her bir kişinin rollerinin farklı , herkesin kendi senaryosunun olduğu oyunlar kurmaya başlarlar. Tıpkı oyunda bir çocuk karnı acıkıp yemek yerken başkası otomobil sürmek bir başkası bebeğini uyutmak istiyor olabilir ve çocuk başkalarının de senaryolarını aklında tutmaya yani oburlarının zihinsel temsillerini anlamaya başlar.
Yapıcı oyun: Objelerin hal ve formlarını değiştirip yeni şeyler üretmeye başladıkları oyundur. İki küpü yan yana koyarak yatak haline getirmek , oyuncak bir kaseyi aksi çevirip şapka olarak kullanmak üzere objelerin farklı hallerini tasarlamaya çalışmak planlama organize etme ve kendi kendini kıymetlendirme marifetinin gelişmesini sağlar.
Sözü edilen oyun maharetlerinin gelişimi tipik gelişen bir çocukta , çocuğa uygun etraf şartlarının sağlanması ile gerçekleşmesi beklenen becerilerdir.
