İnternet haberlerinde karşıma çıkmıştı. “Kocaeli’de bir vatandaş, Kurtar Vadisi dizisinin unutulmaz oyuncusu Çakır’ı dizideki vefatının yıl dönümünde gazete ilanı ile andı (CHA, 2008).” ya da Aşkı Memnu dizisinin Bihter karakterinin dizideki vefat tarihi hala her yıl mevt yıl dönümü diye toplumsal medyada en çok konuşulanların ortasında yerini alıyor. “Twitter’da Bihter Ziyagil’in mevt yıl dönümü ve mevt sahnesi her sene olduğu üzere yeniden gündem oldu (Acar,2022).” Hepimizin kimi vakit izlediğimiz sinema yahut dizilerde bir karakter ile özdeşleşip, kendimizi onun yerine koyup o bir sebepten memnun olduğunda keyifli olup, o üzüldüğünden üzüldüğümüz olmuştur. Sinemanın sonunda sevdiğimiz karakter öldüğünde oturup ağladığımız olmuştur. İster istemez o karakter ile bir bağ kurmuşuzdur.
Gelişimsel açıdan özdeşim kurma ve rol model alma çok değerlidir. Gerçekten öğrenme psikolojisinin değerli isimlerinden Bandura’da toplumsal öğrenme kuramında, özdeşim kurma ve rol model alma yolu ile öğrenmenin çocuğun gelişimde değerli bir tesiri olduğundan bahsetmektedir. Ego psikolojisinde de, özdeşim kurma değerli bir savunma düzeneği olarak karşımıza çıkmaktadır. Bireyler başarılı buldukları, rol model aldıkları şahısları kendileriyle özdeşleştirirler. Örnek aldıkları, başarılı buldukları şahısları rol model alırlar, bu beşerler ile özdeşim kurarlar. Bunu da günümüz teknolojisinde vakit zaman medya karakterinde bulabilirler. Sahnede bir karakter vardır ve kişinin yapmak isteyip yapamadıklarını, başarmak isteyip başaramadıklarını yapabilmektedir.
İlerleyen teknoloji ve kişiselleşen insan bu özdeşim kurma halini doğal etraftan, medyaya çevirebilmektedir. Medya bireylere, ideallerdeki karakterleri sunmaktadır. Bu durumda da birey, medya karakteri ile sembolik bir alaka kurabilmektedir. Bu bağın literatürdeki ismi ise parasosyal etkileşimdir. Parasosyal etkileşim kavramı birinci olarak Horton ve Wohl tarafından 1956 yılında kullanılmıştır (Batıgün ve Sunal, 2017). Parasosyal etkileşim ile ilgili olarak alanyazısında pek çok tarif bulunmaktadır. Parasosyal etkileşim bireyin medya karakterinden etkilendiği, medya karakterinin ise bu etkilenmeden haberdar olmadığı tek istikametli sembolik bir etkileşimdir (Orhan ve Taştan, 2019). Parasosyal etkileşim, bireylerin kurgusal karakterler ve bu karakterlerin yaşadıkları senaryolar ile kurulan etkileşimdir (Bulut, 2020). Parasosyal etkileşim, kimi vakit bir dizi karakteri kimi vakit toplumsal medya fenomenleri olabilmektedir.
Bireylerin sahip oldukları kültür, parasosyal etkileşimin kalitesinde tesirli olmaktadır (Kaya, 2020). Parasosyal etkileşim, bireyin eğitim düzeyi, sosyo-kültürel hayatı, sosyoekonomik seviyesi üzere etkenlere bağlı olarak birçok karakterle kurulabilmektedir (Güven, 2019). Bireyler kendine benzeyen karakterler ile ziyadesiyle etkileşim kurabilmektedir (Arslan, 2013). Bireyler sembolik olarak alaka kurdukları bu karakterleri güya ailelerinden, arkadaşlarından, toplumsal çevrelerindenmiş üzere içselleştirmekte ve benimsemektedirler. Ayrıyeten parasosyal etkileşim kurmada en değerli öge, bireyin medya karakterine duyduğu inançtır ( Aytulun ve Sunal, 2020). Parasosyal etkileşim bireylerin var olan pahaları üzerinde büyük bir tesire sahiptir (Teke ve vd, 2021). Ayrıyeten parasosyal etkileşim seviyeleri yükseldikçe dizilere bağlanma da artmaktadır (Aytulun, 2015).
Parasosyal etkileşimde bireyler, beğendikleri medya karakterinin başından geçenleri izlemekten keyif almaktadırlar, onların yaptıklarını, söylediklerini değerlendirirler, beğendikleri karakterleri daima izlemek isteler (Aytulun, 2015). Parasosyal bağın gücü, bireyin kavrayışında ve ya içsel süreçlerindeki manalara bağlı olarak belirlenmektedir (Gleich’den akt. Orhan ve Taştan, 2019). Parasosyal irtibat kurduğu karakter, bireyin hayatında manalı bir yer kaplıyorsa, karakterin başına berbat bir olay geldiğinde ya da karakter öldüğünde kişi somut duygusal reaksiyonlar verebilmektedir (Orhan, 2018).
Parasosyal etkileşim terimi, birinci olarak Horton ve Wolh (1956) tarafından kullanılmıştır (Chandley ve Munder’den akt. İtimat,2019). Literatür genel olarak olumlu bir biçimde ele alınmıştır ve çoğunlukla birey ile en sevdiği kurgusal medya karakteri ile kurulmaktadır lakin birtakım çalışmalarda sevmediği ya da nötr olduğu karakterler ile de kurulduğu belirtilmektedir (Arslan,2013).
Parasosyal etkileşimde bulunulan karakter, geçmişten günümüze her vakit olduğu üzere, bireyin yaptıklarında kendini bulduğu, kitlelere liderlik eden, kahramanca davranan ülküsel bir karakterdir (Güven,2019). Ayrıyeten kurgusal medya karakterinin cazipliği parasosyal etkileşim kurmada tesirlidir (Arslan,2013). Parasosyal etkileşim tek istikametli olarak görülse de medya karakteri ile duygusal bir etkileşim oluşturmaktadır (Aytulun ve Sunal, 2020). Parasosyal etkileşimin uzun sürmesiyle parasosyal alaka ortaya çıkmaktadır (Schmid ve Klimmt’den akt. Aytulun ve Sunal,2020).
