Prostat kanseri kesin tanısı prostat biyopsisi ile konulur. Biyopsi örnekleri patolojik incelemeye doğal tutulur ve prostat kanseri tanısı patoloji uzmanınca konulur. Prostat kanseri tanısı konulduktan sonra birinci yapılması gereken şey hastalığın risk değerlendirmesinin yapılması ve risk kümesine uygun olarak evrelenmesidir.
Prostat kanserinin yayılma riski şu parametreler dikkate alınarak kıymetlendirilir; (1) PSA testi sonucu, patoloji raporunda belirtilen hastalık derecesi ve hastalığın prostat içindeki yaygınlığı.
PSA testi prostat kanserinden şüphelendiren ve biyopsiye kadar ilerleyen bütün süreci başlatan birinci basamaktır. PSA testi yalnızca kanser kuşkusunu göstermez, prostat kanseri tanısı konulduktan sonra da kanserin yayılma potansiyeline dair kıymetli bir işarettir. Kan PSA pahası 20 ng/mL’nin üzerinde olan hastalar yüksek risk kümesine girer. Patoloji raporunda belirtilen hastalık derecesi öbür değerli parametredir. Gleason skoru olarak bilinen ve 6-10 ortasında değişen bu derecelendirmeye nazaran 8 ve üzerindeki bedeller yüksek riskli kabul edilir. Hastaları yüksek risk kümesine sokan bir öbür parametre de hastalığın prostat içindeki yaygınlığıdır. Şayet hastalık iki lobuna da yayılmış ise bu hastalar yüksek riskli prostat kanserine sahip olurlar.
Öte yandan hem PSA bedeli 10 ng/mL’den düşük, hem Gleason skoru 6 hem de hastalığı yalnızca prostatın bir lobunun yarısında sonlu olan şahıslar düşük risk kümesine girerler. Yüksek ve düşük risk kümesine girmeyen tüm öbür hastalar orta risk kümesinde kıymetlendirilir.
Peki, risk sınıflaması tam olarak neye işaret etmektedir? Prostat kanseri şayet teşhis anında öbür organlara sıçrama yapmamış ise ameliyatla ya da ışın tedavisi ile tedavi edilir. Hastalığın teşhisinde kıymetli bir yer tutan PSA pahası ameliyattan çabucak sonra da denetim edilir. Hastalığın büsbütün beden dışına çıkarılması ile birlikte PSA’nın ölçülemeyecek kadar düşük pahalara gerilemesi beklenir. İşte risk sınıflaması ameliyat ya da ışın tedavisinden sonra PSA kıymetinin yüksek kalması ya da düşüp yine yükselmesi ihtimallerini kıymetlendirir. Yüksek riskli hastalarda ameliyat sonrası PSA yüksekliği görülebilir ve ek tedaviler gerekebilir.
Prostat kanseri teşhisinden sonraki basamak kanserin yaygınlığının belirlenmesi yani evrelenmesidir. Prostat kanseri en sık lenf bezelerine, kemiklere ve akciğerlere sıçrar. Orta risk kümesine girip Gleason 4+3=7(*) olan hastalar ve yüksek risk kümesine dahil hastalar karın ve pelvik bölgeyi kapsayan bir BT ya da MR incelemesinden geçmelidir. Günümüzde prostat MR’ı yaygın olarak kullanıldığı için birçok vakit yine bir görüntüleme yapılmasına gerek kalmamaktadır. Üstte bahsedilen hastalar kemik metastazlarını pahalandırmak için kemik sintigrafisinden geçmelidir.
(*) Daha evvelden bütün Gleason 7 prostat kanserleri tıpkı değerlendirilirken günümüzde skorun hesaplamasında geliş yoluna bakılarak Gleason 7 hastalık iki alt kümeye ayrılmıştır. Artık 4+3=7 olan hastalar 3+4=7 olan hastalardan daha riskli kabul edilmektedir.
