PSİKO-ONKOLOJİ
Adını duyduğumuzda bile felaket senaryolarını çağrıştıran bir hastalık olan kanserin, teşhisini almış şahıslar ve yakınları üstünde zorlayıcı tesirleri büyük olabilir. Lakin tesirleri büyük olsa bile bu durumla baş etmek için bir yol mevcut. Alanımızda ismi çok duyulmamış ve ülkemizde şimdi yeni popülerliğini kazanıyor olsa da bu tesirlerle çalışan, bilimsel temellere oturan bir çalışma alanı var. Bu yazı, epey tesirli olan bilim kısmını, çalışma alanlarını ve neden muhtaçlık duyulduğunu anlatan bir tanıtım yazısıdır.
PSİKO-ONKOLOJİ NEDİR ?
Kanser teşhisinin hastalar ve hasta yakınlarının üstünde bıraktığı tesire karşı ruhsal dayanak sunan bilim kısmına “Psiko-onkoloji” denir. Kanserin ruhsal, davranışsal ve toplumsal taraflarıyla ilgilenen, klinik onkolojinin alt koludur. Temel olarak kanserin iki ana ruhsal boyutunu ele alır; Hastalığın tüm evrelerinde hastanın, ailesinin ve hastaya bakım veren bireylerin kansere yönelik verdikleri ruhsal yansılar ve hastalığın gidişatını etkileyebilecek ruhsal, toplumsal ve davranışsal faktörler. ¹
Yapılan araştırmalara nazaran kanser teşhisinin, kişinin ve yakınlarının hem vücudunu hem de zihinsel süreçlerini etkilediği sonucuna varılmıştır. Hastanede denetim süreçleri tamamlandıktan sonra kişinin kanser tanısı konulduğunu öğrenmesi vakit zaman şok, inkar, öfke, ıstırap, endişe üzere hislerin oluşmasına neden olabilir. Bu hislere suçluluk duygusu da eşlik edebilir. Bütün bu haklı his karmaşaları ve anlamlandırma sürecinde yaşanılan zahmetler hastanın ve hasta yakınlarının ruhsal sorunlar yaşamasına neden olabilir. Tıpkı vakitte bu hisler kişinin iş hayatı, toplumsal hayatı ve bağlantıları üzere birçok alanda fonksiyonelliğinin bozulmasına neden olabilir ve denetim edilmesi daha da güçleşen bir krize yol açabilir. Bu üslup zorluklarla çalışan alan genişledikçe Psiko-onkolojik terapötik yaklaşım, kanser hastalarının bakımında yalnızca fizikî ve psikiyatrik semptomları değil birebir vakitte ömür kalitesini de düzgünleştiren çok değerli bir araç haline gelmiştir. Lakin bunu yaparken gereğince faal olması ve bilimsel tabana oturtulması gayesiyle kanser tedavisi ve psiko-onkoloji bilimi multidisipliner yaklaşımla çalışmalarını yürütür. Bu manada psiko-onkoloji alanı kanserin tedavi sürecinde yer alan tüm bilim kolları ile bilgi paylaşımı yapar ve iş birliği yürütür.
PSİKO-ONKOLOJİ NEDEN KIYMETLİDİR?
Dünya sıhhat örgütünün tarifine nazaran sıhhat; sadece hastalık yahut sakatlık durumlarının olmayışı değil, kişinin vücudunun, ruhsal durumunun ve toplumsal alakalarının bir bütün halinde âlâ olmasını kapsar. Bu nedenle kanser hastalarının toplumsal rehabilitasyonu en az tedavi süreci kadar kıymetlidir. Hastalığın ve genelde tedavi sürecinin neden olduğu saç dökülmeleri, mide bulantıları, günlük yaşamsal aktivitelerin kısıtlanması, davranışsal değişiklikler, kilo kaybı, toplumsal bağlantılarda bozulmalar, iş hayatında aksamalar, kişinin ve yakınlarının sorumluluklarını ve rollerinin değişmesi, teşhis ve tedavi sürecinin neden olduğu travmatik tecrübeler kişiyi ve yakınlarını hastalık teşhisiyle birlikte günlük hayatın fonksiyonelliği açısından zorlayan etkenlerdir. ² Psiko-onkolojik danışmanın amaçlarından biri kanser tanısı almış kişinin tedaviye ahengini artırmakla birlikte içinde bulunulan kuralların verdiği imkanlar dahilinde hayat kalitesini artırması ve adaptasyon sürecini sağlıklı bir formda yaşamasıdır. Bunu yaparken bireye uygulanan tedavi sürecinin yan tesirleri göz önünde bulundurulur. Birebir vakitte yalnızca kanser tanısı almış bireye yönelik değil, kişinin eşi, kardeşleri, ebeveynleri, çocukları ve öbür aile üyeleri olmak üzere, hayatı konulan teşhisten etkilenmiş bütün bireylerin ömür kalitesini arttırmaları ve adaptasyon süreçlerini sağlıklı yaşamaları hedeflenir. Şimdi tedavi sürecindeyken ve mümkün kayıplar sonrasında kişinin bu durumlarla baş etmesi güçleşebilir. Bu yüzden onkolojik tedavi sürecine ve sonrasına ek olarak ruhsal tedavi koşulu da doğar ve bu yüzden değerli bir hale gelir.
ETİK HUDUTLAR VE TEDAVİ EKİBİ
Zorlanılan durumlara baş edebilmek gayesiyle alanında uzman bireylerden kişisel terapi, aile- çift danışmanlığı ve Psiko-onkolojik takviye alınması tesirli olacaktır. Kelamı etik sonlar ve tedavi grubunun yetkinlik alanlarına getirmişken, alanı tanımlama kısmında Psiko-onkoloji biliminin multidisipliner bir alan olarak bahsettiğimizi hatırlatmak isterim. Multidisipliner yaklaşımın tedavi grubunu birçok meslek kümesi kapsar. Bunlar; hekimler, hemşireler, psikologlar, diyetisyenler, toplumsal hizmet uzmanlarıdır. Alanın multidisipliner temellerinin aşılmaması ve sağlıklı bir yol izlenmesi gayesiyle bu meslek kümelerinin uzman olması gerekir. Bilhassa Psiko-onkoloji alanında ruhsal takviye almak isterseniz kâfi eğitimleri tamamlamış olan bir psikologdan dayanak almanız tesirli olacaktır. Aksi takdirde işler planladığımız üzere gitmeyebilir ve beklenmedik ziyanlarla karşılaşılabilir.
Psikolog & Aile Danışmanı
Beyzanur Ceyhan