“Robot” sözü, son vakitlerde hepimizin sıklıkla karşılaştığı ve hatta kullandığı bir söz haline gelmiştir. ‘Robotlar insanların yerini mi alacak?’ ‘Robotlar yüzünden beşerler işsiz mi kalacak?’ ‘İnsan ve robot aşkı gerçek olabilir mi?’ üzere sorular artık sıklıkla günlük hayatımızda karşımıza çıkmaktadır. Bu durum ameliyatlarını robotlarla yapan benim üzere robotik cerrahi uzmanları için neredeyse günlük ömrümüzün bir modülü olmuştur. Mevzuyu incelemeye kesinlikle tarihi kökeninden ve çıkış noktasından başlamak lazım.
Gerçekte “robot” sözü Çek muharrir Karel Čapek’in bilim kurgu oyunu “Rossum’s Universal Robots” ile 1920de birinci sefer ortaya çıkmıştır. Muharrir; Çekçe “zorla çalışan” manasına gelen “robota“ sözünden esinlenmiştir. Bu bağlamda, yapıtında ucuz işgücü olarak kullanılan robotların vakitle fizikî ve zihinsel olarak beşerden üstün olduklarını fark edip insan ırkına savaş açıp tüm insanlığı yok etmelerini anlatmıştır. İlerleyen yıllarda robotlar ile ilgili çok sayıda teori ortaya atılmıştır.
Tıpta birinci cerrahi robot ise 1985 yılında kullanılmıştır. Kwoh ve arkadaşları ABD’nde Los Angeles Memorial Hastanesinde PUMA 200 robotu ile birinci sterotaktik nörocerrahi lazer süreçleri (biyopsi ve kranial uyarma) yapmaya başlamıştır.
Sonraki yıllarda gelişen Cerrahi robotlar 3 ana kategoride incelenebilir:
Etkin: Cerrah denetiminde otonom çalışan robotlar
Yarı etkin: Hem otonom hem de cerrahın yönettiği robotlar
Efendi-köle: Cerrahın yönettiği robotlar
Son yıllarda en sık kullandığımız DaVinci robot sistemi 3. kategoride kıymetlendirilebilir. Daha kolay bir söz ile aslında bütün ameliyatı ben yapmaktayım ve davinci sistemi yalnızca aracı olmaktadır. Kendi insiyatifi ve iradesi yoktur. Bunu oyun konsollarına benzetmek mümkündür. Elnizdeki kumanda yalnızca sizin hareketlerinizi yansıtmakta ve sizden farklı bir hareket yapmamaktadır.
Bu sistem(daVinci) hasta ve cerraha kimi avantajlar sağlamaktadır. Endoskopik imaj kalitesi(3D) çok daha kalitelidir. Ayrıyeten daha az kanama, çabuk güzelleşme ve günlük hayata dönüş ve daha kısa hastanede kalış mühleti başka avantajlar olarak göze çarpmaktadır. Olağan cerrahın ameliyat sırasında ergonomik olarak daha rahat olması ameliyat sırasında ve sonrasında cerrahın konforunu artırmakta ve ortopedik sorun yaşama oranını azaltmaktadır. Bu bağlamda kendi adıma günlük pratiğimde neredeyse bir çok ameliyatı robotik cerrahi ile yapmaktayım. Tablo 1
Tablo1:Hangi hadiselerde robot kullanıyorum:
Prostat: Radikal prostatektomi(sinir koruyucu); Millin prostatektomi-adenomectomy
Böbrek: Böbrek gözetici cerrahi(Parsiyel nefrektomi), pyeloplasti, Kist eksiyonu, nefrektomi ve nefroüreterektomi
Mesane: Radikal sistektomi-neobladder-ileal loop vb., divertikül eksizyonu, sakrokolpopeksi
Testis: Tümör çıkarma cerrahisi(RPLND)
Üreter: Üreteroneosistostomi vb.
Adrenalektomi
Son 15 yıl içinde Laparoskopik ve robotik cerrahi teknolojlerinin gelişmesi ile günümüzde birçok üroloji kliniği için robotik cerrahi standart yaklaşım haline gelmiştir. Birinci nesil DaVinci robotik cerrahi sisteminin yanına 2018den sonraki gelecek 5 yılda bir çok yeni sistemin piyasada olması beklenmektedir. Piyasaya çıkacak yeni sistemler ortasında bilhassa göbek deliği üzere tek delikten girilerek yapılacak tek port robotik sistemlerin ön plana çıkacağını düşünmekteyim. (Şekil 1) Bu teknolojiler çok daha az ameliyat izi hatta 0 iz ile yapılan ameliyatlar sunarak bilhassa kozmetik kaygısı olan şahıslarda avantaj sağlayacaktır.
Hal 1: Tekport robotik cerrahi sistemler
Bütün bu gelişmeler, cerrahların robotlar ortasında gerçek seçimi yapmalarını gerektirecektir. Ayrıyeten, Günümüzde birinci prototipleri hayata geçen otonom robot çalışmaları, gelecek 15 yıl içinde sürat kazanacak ve kendi kendine ameliyat yapan robotik cerrahi sistemler günlük hayatımıza girecektir. Ben kendi adıma 20 yıl içinde kendi kendine(otonom) ameliyat eden robotların işbaşı yapacağını düşünmekteyim. Bu kimi cerrahların işsiz kalması manasına gelmekle bir arada, komplike olgularda yetenekli ve güzel yetişmiş cerrahların kıymetinin artacağını düşünmekteyim. Bu sorunun asıl karşılığını bulmak için şu soruyu cevaplamak gerekiyor?
‘Gerçekte otonom robot teknolojisi şu anda ne durumda ve gelecek için ne vaad ediyor?’
Önümüzdeki 20-30 yılda bir çok cerrahi olayda robotların cerrahların yerini alması kaçınılmaz görünmektedir. O vakte kadar cerrahi yeteneklerimizi artıran teknolojik gelişmeleri takip etmek ve adaptasyon göstermek, bir cerrahın başarısı için en kıymetli metotlardan biri üzere görülmektedir. Teknolojinin kölesi değil efendisi olduğumuz hoş günlerimiz olsun…