Ishal, bilhassa çocuk yaş kümesinde hastaneye müracaat ve yatış gerektiren 2. en sık hastalıktır. Enfeksiyona bağlı akut ishal etkenleri virüs, bakteri, parazit ve mantarlardır. Bunların içinde en sık görülen etken rotavirüstür. Her yıl dünyada 25 milyon hasta Rotavirüs ishali nedeniyle hastaneye başvuruyor, bunlardan 2 milyon hastaya yatış gerektiren tedavi uygulanıyor. Hastane yatışı gerektiren ishal olaylarının %39’unun rotavirüse bağlı olduğu çalışmalarda bildirilmiştir. Malesef ki tüm dünyada Rotavirüs ishaline bağlı 450000-600000 hasta hayatını kaybediyor. Bu sayılar bilhassa gelişmekte olan ülkelerde daha yüksek görülüyor.
NE VAKİT VE KİMLERDE GÖRÜLÜR ? RİSK KÜMESİNDE KİMLER VAR ?
İlkbahar(nisan) ve kış (aralık-ocak) aylarında daha sık olmakla birlikte yılın tüm aylarında görülebilmektedir. Bilhassa kreş, bakım konutları üzere kalabalık ortamlarda daha sık görülmektedir. 5 yaşına gelmiş tüm çocukların hayatında en az 1 defa Rotavirüs ishali geçirdiği düşünülmektedir. Hayatın birinci 3 ayında anneden geçen antikorlar sayesinde az görülür. 1-2 yaş kümesi çocuklarda hastalık daha ağır seyreder. NASIL BULAŞIR? Hastalık temel olarak fekal-oral(dışkı- ağız) yolla bulaşır. Fekal-oral yol dışkı ile atılan virüslerin ellerden, eşyalardan, su ve yiyeceklerden ağız yoluyla alınması demektir. Hastalık başlamadan 1-2 gün evvel ve güzelleştikten yaklaşık 1 hafta sonra dışkı ile rotavirüs atılır. Bu da güzelleşmiş hastaların 1 hafta daha bulaştırıcılığının devam ettiği manasına gelir. Bunun dışında, rotavirüs tükürükle de atıldığı için damlacık yoluyla da bulaşabilmektedir. Bulaştan korunumanın en tesirli yolu hijyen kurallarına uyulmasıdır. Çocuklara tuvalet eğitimi verirken ellerin sabunla yıkanması gerektiği anlatılmalı. Tıpkı formda, bakım veren şahısların de bebeklerin bezlerini değiştirdikten sonra kesinlikle ellerini sabunla yıkaması, bezleri başka poşette ağzı kapalı bir formda çöpe atması gerekmektedir. Hastaların bardak, çatal-kaşık üzere gereçleri ayrılmalıdır.
ROTAVİRÜS İSHALİ NASIL SEYREDER?
Bulaştan yaklaşık 1-3 günlük kuluçka devri sonrası hastalık bulguları ortaya çıkar. Ateş ve bulantı-kusma ile başlar akabinde sulu, berbat kokulu ishal eklenir. İshal 3-9 gün sürebilir. Çok sayıda bol ölçüde sulu dışkılama ve ishalin uzun sürmesi nedeni ile rotavirüse bağlı ishallerde önemli sıvı kaybı (dehidratasyon) sık görülmektedir. Dehidratasyon önemli bir durumdur, önlenmediği halde asit-baz istikrarı, elektrolit istikrarında bozulmalara, böbrek yetmezliği, şuur kaybı ve vefata neden olabilir.
NASIL TEŞHİS KONULUR?
Hastalık bulguları öbür ishaller ile benzeri olduğu için klinik olarak teşhis konulamaz. Kuşkulanan hastalarda dışkıda rotavirüs antijeni tespitine dayalı tetkik yapılması önerilmektedir. Testin hassaslığının (sensivite) %90, özgüllüğünün (spesifite) %95 olması, kolay, süratli sonuç vermesi kullanılabilirliğini artırmaktadır. Testin yapılmasında temel hedef ishallerde gereksiz antibiyotik kullanımını önlemek, hastalığın doğal klinik seyrini varsayım etmek ve gelişebilecek komplikasyonlar açısından aileyi bilgilendirebilmektir.
NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Tedavide temel prensip dehidratasyonu önlemek ve düzeltmektir. Dehidratasyon gelişen hastaların sıvı tedavisi hastanın genel durumu, yaşı, beslenme durumu, elektrolit ve asit-baz istikrarının bozulup bozulmadığına nazaran değişir. Rotavirüs ishalinin spesifik tedavisi yoktur fakat aşılama yoluyla hastalıktan korunmak mümkündür.
AŞILANMA KİMLERE VE NE VAKİT YAPILMALI? KORUYUCULUĞU NE KADARDIR?
Aşılamaya bebeklere en erken 6 haftalıkken, en geç 14 haftalıkken başlanır ve en geç 24 haftalıkken tamamlanması gerekir. 2 yahut 3 dozdan oluşan iki farklı aşı mevcut. Bu iki aşı ortasında aktiflik açısından fark yoktur. Aşılamanın bilhassa hastalığın ağır seyretmesi açısından %87 müdafaa sağladığı klinik çalışmalarda gösterilmiştir.
