İzmir‘in Selçuk ilçesindeki Ayasuluk Zirvesi kazılarında, Tunç Çağı’nda Batı Anadolu‘daki uygarlık tarihine bakış açısını değiştirebilecek 3 bin 200 yıllık Miken heykelciği (figürin) bulundu.
Kültür ve Turizm Bakanlığının müsaadesi, Türk Tarih Kurumu ve İzmir Büyükşehir Belediyesi dayanağıyla Ayasuluk Zirvesi’nde süren kazılardan elde edilen buluntular, bölgenin tarihine ışık tutuyor.
Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Sanat Tarihi Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sinan Mimaroğlu başkanlığında gerçekleştirilen hafriyatlarda, Tunç Çağı’ndan kalma seramiklerin yanı sıra yaklaşık 5 santim yükseklik ve genişliğinde başı ve ayakları bulunamayan bir Miken heykelciği çıkarıldı.
Sanat tarihi, antropoloji, genetik üzere farklı disiplinlerde uzman 25 bilim insanı, ön çalışma sonucu Miken heykelciğinin Ayasuluk Doruğu’nda Tunç Çağı yerleşimi bulunduğu konusunda kuvvetli bir ispat olduğu görüşünde birleşti.
Heykelcik, birebir vakitte Hititler’e bağlı Arzava Krallığı’nın başşehri olan Appasas’ın Selçuk ve Efes bölgesinde kurulduğu, Hititler ve Miken uygarlıkları ortasında ticaret üzere birçok alanda etkileşim kurulduğu yargılarını da güçlendirdi.
Şimdi mühür arıyorlar
Kazı Lideri Doç. Dr. Sinan Mimaroğlu, AA muhabirine, ana kaya ismini verdikleri yerdeki sondaj çalışmasında bir Miken figürini ele geçirmenin heyecanını yaşadıklarını söyledi.
Benzer formdaki figürinlerin bugüne kadar Batı Anadolu‘daki 5 merkezde daha bulunduğuna dikkati çeken Mimaroğlu, “Sondaj çalışmasında kalenin ana kaya dediğimiz tabanına kadar indiğimizde bir Miken figürü kesimi ele geçti. Miken figürini, milattan evvel 1200 yıllarına tarihleniyor. Bu buluntu aslında Ayasuluk Zirvesi’nin Hitit devrinde başşehir olan Appasas ile eşleştirilmesinin bir delili daha diyebilirim.” tabirlerini kullandı.
Mimaroğlu, birçok tarihçinin kabul etmesine karşın mühür bulunmadan Ayasuluk Zirvesi ve Appasas eşleştirmesini bilimsel katiyen yapamayacaklarını aktararak, şu bilgileri verdi:
“Miken figürü burada kuvvetli Tunç Çağı yerleşiminin olduğunu göstermiş durumda. Bilhassa Hitit periyodunda Batı Anadolu‘da değerli merkezler, yerleşim yerleri var. Mesela Arzava’nın başşehri Appasas da Efes ve Ayasuluk Doruğu ile eşleştiriliyor. Natürel ki günümüzdeki üzere bir levha olmadığı için bilemeyiz. Biz bunu nasıl elde edebiliriz ? Çıkacak mühürlerle. İleriki dönemlerde umarım çıkar. O mühürlerde şayet bunun Appasas olduğu kesin yazıyorsa o vakit kesin olarak söyleyebileceğiz. Bugüne kadar ele geçen kesimlerle buraya Appasas deme yolundayız.”
Sinan Mimaroğlu, emsal Miken figürinlerinin Tunç Çağ yerleşimi olan Troya, Limantepe, Kadıkalesi, Miletos, İasos’ta da bulunduğunu hatırlattı.
Ticaret yapılıyordu
Ayasuluk Zirvesi’nin son Tunç Çağı için kıymetli bir merkez olduğunun altını çizen Mimaroğlu, “Efes’in birinci kurulduğu yer burası. Sonuçta deniz kıyısında bir yerdi ve ticareti vardı. Son Tunç Çağı’nda Batı Anadolu ile adalar ortasında ya da kıta Yunanistan ortasında seramik, öbür malzemeler ve maden ticaretinin olduğunu söyleyebiliriz.” dedi.
Miken figürinlerinin daha çok mezarlarda yahut mesken içlerinde tapınma gayesiyle kullanıldığını düşündüklerini kaydeden Mimaroğlu, şöyle devam etti:
“Figürinlerin yapıldığı materyal, yani kilin niteliği hangi bölgeden geldiğini gösteriyor. Bizim birinci müşahedelerimize nazaran buradan çıkan örneğin ithal materyal olduğunu düşündürüyor, yani adalardan gelmiş olabileceğini. O periyoda bakarsak natürel ki şu anda olduğu üzere yurt dışından bir gereç getirmek hayli kıymetli olduğu için o devrin insanlarının da tıpkı biçimde bu mali güce sahip olduğunu düşündürüyor. ve tıpkı düzeyde ele geçen istiridyeler de bilhassa yenmiş bir durumda ortaya çıktı. Tespitler, üst seviye sınıfın yani mali gücü olan sınıfın bu besine ulaşabileceğini söylemekte. Miken figürü işte bu istiridye kabukları ve ele geçen seramikler aslında birbirini bir vazo üzere tamamlıyor.”
Ayasuluk, birinci ve son Efes yerleşimi
Tarih öncesi devirden başlayarak yaklaşık 9 bin yıl kesintisiz yerleşimin bulunduğu Efes’te birinci yerleşim yeri olarak bilinen Ayasuluk Doruğu, bugün gezilen Efes Antik Kenti’ne yaklaşık 3 kilometre uzaklıktaki Selçuk kent merkezinde bulunuyor.
M.Ö. 300’lü yıllarda bugünkü antik kent sonlarına taşınan Efes, limanın Büyük Menderes Irmağı alüvyonuyla kapanması, zelzele ve Sasani akınlarıyla M.S. 7. yüzyılda yeniden Ayasuluk etrafındaki bölgeye taşınmıştı.
Selçuk-Efes, Aydınoğulları Beyliği’nin 1304 yılında bölgeye gelişiyle Türk egemenliğine geçmişti.