Jeffrey Young tarafından geliştirilmiş olan Şema Terapi modeli, erken devir yaşantıların, yetişkinlik periyodundaki yansımalarının keşfine ve değişimine odaklıdır.
Değişime dirençli güç hadiseler ya da kişilik bozuklukları alanı amacıyla yola çıkan yaklaşım, vakitle öbür ruhsal sorun alanlarında, ferdî, küme ve çift terapileri üzere farklı sıkıntılarda da uygulanmaya başlamıştır. Son on yıldır sürdürülen araştırmalar, yaklaşımın etkililiğine yönelik dikkate kıymet deliller sunmaya başlamıştır.
Şema terapi uygulayıcıları ve araştırmaclıları 2006 yılında İsveç’te biraraya gelerek J.Young’ın onursal başkanlığında, Uluslararsı Şema Terapi Derneği’ni (International Society for Schema Therapy-ISST) kurmuşlardır. Şema terapi modelinin geliştirilmesi ve şema odaklı araştırmaların yaygınlaştırımasının yanısıra Şema Terapi sertifikasyon programlarının memleketler arası seviyede standardizasyona kavuşması bu derneğin teşebbüsüyle başlamıştır.
Bu kısımdan sonraki bilgiler sematerapi.org sitesinden alınmıştır.
Şema Eylemleri
Şemalar organizmanın hayatta kalması için gerekli yapılardır. Bu nedenle fonksiyonel olan şemaların varlığını devam ettiren birtakım davranışları vardır. Etraf ile ahenk bozucu sonuçlara sahip olsa bile, tek bir şemanın doğruluğunun sorgulanması tüm sistemi tesirler. Bu nedenle şemanın geçerliliğini tehdit eden durumlarda, şema kendisini korumak için çeşitli aksiyonlarda bulunur. Şimdiye dek üç şema hareketi tespit edilmiştir: Teslim Olmak, Kaçınmak, Çok Telafi Etmek. Bu süreçler daha sonra şemayı güçlendiren ahenk bozucu başa çıkma formüllerine dönüşürler. Bu hareketler çocuklukta ahengi sağlarlar ve psikoanalitik tabirler olan direnç ve savunma sistemleri ile tıpkı manaya gelirler.
Şema Teslimi
Şema Teslimi, şemayı güçlendiren yahut daima kılan düşünsel, davranışsal yahut duygusal stratejileri kapsar (örn: şemayı destekleyen bilgiyi abartmak, şema ile uyumlu davranışlarda bulunmak). Örnek olarak Kusurluluk şeması olan bir kişinin eleştirel arkadaşları ile bağlantılarını sürdürebilmesini gösterebiliriz. Kusurluluk şeması, kişinin kendisine gelen tenkitlere katlanabilmesini sağlar. Ve kişinin tenkit alması, kusurlu olduğuna ait inancını pekiştirir.
Şema Kaçınması
Şemayı ve ilgili hisleri başlatmaktan kaçınmak için kişinin uygulamaya soktuğu bilişsel, davranışsal ve duygusal stratejilerdir. Kişinin şema ile ilgili düşünmekten yahut ilgili durumlarla karşılaşmaktan kaçınır. Örneğin Başarısızlık şeması olan bir kişi, sonuçta “kötü” olarak değerlendirileceğine inandığı için projesi üzerinde çalışmaktan kaçınabilir. Ve böylelikle olumsuz bir kıymetlendirme ile müsabaka talihini arttırır. Bu durum da tekrar şemayı güçlendirmeye fayda (Kendini doğrulayan kehanet).
Şema Telafisi
Şemayı çok bir formda telafi etmek için kişinin uygulamaya koyduğu davranış ve bilişlerdir; şemadan beklenebileceklerin tam aksisi olarak ortaya çıkarlar. Şema Telafileri çocuğun ebeveynleri, kardeşleri ve akranlarının makûs davranışlarının verdiği acıyla başa çıkmak için erken periyotta geliştirdiği fonksiyonel teşebbüslerdir. Yetişkin yaşlarda ve daha sağlıklı ortamlarda Şema Telafi edici davranışlar fonksiyonelliği bozucu hale gelir ve kişinin sıklıkla “iyi niyetle makus sonuçlar almasına” neden olurlar. Çok telafiler sonuçta amaçlananın tam bilakis neden olur ve şemanın sürdürülmesine yardım ederler. Örneğin Duygusal Mahrumluk şeması olan bir kişi çok ölçüde ilgiye muhtaçlık duyabilir lakin günlük yaşantısında öbür insanları kendinden kasıtlı olarak uzaklaştırabilir ve sonuçta kendisini daha da yalnız hisseder.
