Çoğumuz şişmanladığımızı fark ettiğinde evvel ekmeği bırakmalıyım diye düşünüp kısa vadeli diyet denemeleri yapıp sonrasında kalıcı bir sonuç yakalayamıyor. Bu durum da şişman bireyin daha fazla kilo almasına ve kronik hastalık riskinin artmasına sebep oluyor. Yalnızca bir besini kısıtlamak yahut aç kalmak zayıflamak için tahlil değil. Bilhassa zayıfladıktan sonra da tekrar kilo almak istemiyorsak davranış değişikliği sağlamalıyız. Zira obezite; tekrar ortaya çıkma potansiyeline sahip ve uzun müddetli bir tedaviye gereksinim duyan kronik bir durumdur. Ülkemizde de son yıllarda ehemmiyet kazanan davranış değişikliği tedavisi, obezitenin tedavisinde temel oluşturmaktadır. Diyet ve antrenmanın yanı sıra uygulanan davranış değişikliği tedavisi, obez bireylerde istenen yük kaybını sağlamaya ve kaybedilen yükü muhafazaya yönelik muvaffakiyet oranını arttırmaktadır.
Çalışmaya nazaran, şişmanlığın tedavisinde davranış değişikliği tedavisinin vazgeçilmez olma nedeni, bireylerin şişmanlığa yol açan yanılgılı alışkanlıklarından vazgeçmek ve onların yerine gerçek davranışları kazanmak zorunda olmalarından kaynaklanmaktadır. Diyet ve idmanın yanı sıra yapılan davranış değişikliği tedavisi ile haftada 0.5-1 kg tartı kaybı sağlanabilmekte ve bu yük kaybı yaklaşık 1 yıl korunabilmektedir. Bireylerin yaklaşık %25’i tedavi sonrasında da kilo vermeye devam etmektedirler. Bunların yanı sıra, davranış değişikliği tedavisi ile ruhsal işlevlerin güzelleştirildiği ve depresyona bağlı yıpranma oranının azaltıldığı bildirilmektedir.
Davranış değişikliği tedavisi kapsamında bireylerin obezite ve diyet konusunda eğitilmesi kendilerine olan itimadı arttıracak ve belirlenen tedavi programına ahengi kolaylaştıracaktır. Eğitimde hedef, bireyi düzenlenen diyet programının içine çekmek, programın bir modülü olduğuna inandırmak, programı uygulaması için yapılması gerekenler konusunda bilinçlendirip ve sonuçta istenen davranış değişikliğine ulaşmasını ve sürdürmesini sağlamaktır.
Kendi kendini gözlemleme, tedavinin temelidir. Kendi denetimimizde olan davranışların tanımlanması aslına dayanır. Bu halde şişmanlığın altında yatan nedenler fark edilir. Yeme ataklarınız olduğu için mi (binge eating) yoksa gece fazla ölçüde yemek yediğiniz için mi kilonuz artıyor? Ya da ruh halinizdeki değişimlerden dolayı; sonluluk, gerginlik anlarında denetimsiz yenilen yiyecekler yüzünden mi şişmanlıyorsunuz? Kişinin kendini izlemesi bu davranışları fark etmesine fırsat yaratacaktır. Bunun için ana ve orta öğünleri, açlık derecesi, yemek yenilen yerleri ve vakti, kimlerle yendiği, yemek sırasındaki aktiviteleri, yenilen besinlerin ölçü ve çeşidini, yemek yenildiğinde hissedilenleri; birebir vakitte fizikî aktivitenin tipi, müddeti ve aktivite yapıldıktan sonra hissedilenleri içeren bir “günlük” (kayıt formu) tutulmalıdır. Hangi kusurlu davranışı değiştirmek istediğinize kayda bakarak karar verip sonrasında neler yapılabilir bunun üzerine beslenme uzmanınızdan yardım isteyebilirsiniz.
Bir öbür davranış değişikliği metodu ise yapmaktan hoşlandığınız aktivitelerin bir listesini yapmak. Sıkıldığımızda, duygusal değişimlerde yemek yemek yerine farklı bir aktivite seçeneğiniz olmalı. Farklı aktiviteler yeme denetiminin daha rahat sürdürülmesi, hem de yemek yemeyle ilgili niyetlerin uzaklaştırılmasını kolaylaştırılabilir. Örneğin bir spor kısmı ile uğraşmak (egzersiz, yüzme, masa tenisi vb.), yürüyüşe çıkmak, bahçe yahut mesken bitkileri ile uğraşmak, kitap, mecmua, gazete vb. okumak, müzik dinlemek, telefon konuşması yapmak, hobi ile uğraşmak (el işi, mesken işi vb), duş almak, sinema, tiyatro üzere toplumsal etkinliklerde bulunmak, günlük tutmak, his ve niyetleri yazıya aktarmak vb formunda sıralanabilir.
Diğer davranış değişikliği formüllerine başka yazılarda devam edeceğiz. Şayet kalıcı olarak zayıflamak, kan bedellerini güzelleştirmek istiyorsak kusurlu beslenme davranışlarını bir kenara bırakmalıyız. Bunun için bu kolay prosedürlerle başlayabilir. Kendinizi bu manada güzelleştirebilirsiniz.
Sağlıklı günler dilerim…