Tel Aviv Üniversitesi Öğretim Üyesi Profesör Emmanuel Navon’un konuşması
İşçi Partisi bloğu eski yöneticisi ve kamu siyasetleri uzmanı Tal Elovits’in konuşması İsrailli uzmanlar, Bennett-Lapid koalisyonunun çöküşü ve erken seçim kararını AA’ya değerlendirdi
Tel Aviv Üniversitesi Öğretim Üyesi Profesör Emmanuel Navon:
“(Albert) Einstein, deliliğin tanımı için, ‘aynı şeyi tekrar tekrar deneyip farklı sonuç beklemek’ olduğunu söylemişti. Bizim de bu (erken) seçimlerle yaşadığımız tam olarak bu. Nedeni de İsrail’in 2 yılda 4 defa arka arda seçime gitmesidir”
“2019’dan beri İsrail siyasetinde bir paradoks var. Bu paradoks, sağın çoğunluğa sahip olup (sağ siyasetçi) Netanyahu’nun sahip olmaması. Zira Netanyahu sağın bir kısmının dayanağını kaybetti. Bu yüzden dört seçimde de koalisyon kurmayı başaramadı. Sol cenah da bunu başaramadı zira Arap partiler olmadan çoğunluğu sağlayamıyorlardı. Bu çıkmaz hala devam ediyor.”
İşçi Partisi bloğu eski yöneticisi ve kamu siyasetleri uzmanı Tal Elovits:
“Bence Lapid ve Bennett, bunu daha fazla uzatmayarak, seçimlere gitmek ve partilerine tekrar danışmak için makul bir yol seçti”
“Yeni seçim son seçimden 1 buçuk yıl sonra gerçekleşecek. Seçimler oyuncuları ve sonuçları değiştirir. Zira bu nisbi temsil ile bir seçim. Çok sayıda Arap seçmen var.”
KUDÜS (AA) – MÜCAHİT AYDEMİR – İsrail’de Başbakan Naftali Bennett önderliğindeki koalisyon hükümetinin daha 1 yılını yeni doldurmuşken Meclis’i feshederek erken seçim kararı almasıyla ülke, 4 yıldan az bir müddet içinde 5’inci kere seçimlere gidecek.
İsrailli uzmanlara nazaran, birbirinden farklı 8 partiden oluşan koalisyonun kırılgan yapısı ve Haziran 2021’de kurulduğu birinci günden itibaren ideolojik ayrılıklara düşmesi nedeniyle bu koalisyon parçalanmaya mahkumdu.
Koalisyon hükümeti ortaklarından Başbakan Bennett ve Dışişleri Bakanı Yair Lapid, pazartesi akşamı Meclis’i feshederek erken seçime gitme kararı aldıklarını açıkladı.
Kararın gelecek hafta başındaki Meclis oturumlarında onaylanmasının akabinde İsrail, yaklaşık 3,5 yıl içinde beşinci kere genel seçime gitmiş olacak.
Koalisyon ortaklarının mutabakatına nazaran erken seçime kadar Dışişleri Bakanı Yair Lapid süreksiz başbakan olacak. Buna nazaran temmuzda İsrail’e geldiğinde ABD Lideri Joe Biden’ı Bennett’in yerine başbakan olarak Lapid karşılayacak.
İsrailli uzmanlar, Tel Aviv Üniversitesi Öğretim Üyesi Profesör Emmanuel Navon ve Personel Partisi bloğu eski yöneticisi ve kamu siyasetleri uzmanı Tal Elovits, Bennett-Lapid koalisyonunun dağılışı, erken seçimi nelerin beklediği ve muhalefet başkanı Binyamin Netanyahu’nun gelecek seçimdeki durumuna ait AA’ya değerlendirmelerde bulundu.
“Bu koalisyon parçalanmaya mahkumdu”
Bennett önderliğindeki koalisyonun, “En başından beri, sağ ve sol partiler ve de ayrıyeten bir Arap İslamcı parti ile birlikte 8 parti ortasında kurulmuş, beklenmedik ve çok modüllü bir koalisyon olduğunu” belirten Profesör Emmanuel Navon’a nazaran, “Bu koalisyon bu yüzden en başından beri parçalanmaya mahkumdu.”
Navon, koalisyonu oluşturan siyasi partilerin temelde bir ortaya gelebilmesini sağlayan ve onları bir ortada tutan tek şeyin, “5’inci bir seçimin önüne geçmek ve eski başbakan Binyamin Netahyahu’yu saf dışı bırakmak” olduğunu söyledi.
Başbakan Bennett’in partisi Yamina’dan milletvekili Idit Salman’ın koalisyondan ayrılmasıyla, koalisyonun azınlık hükümeti olduğunu ve “ülkeyi yönetmesinin imkansız hale geldiğine” dikkati çeken İsrailli uzman, şunları kaydetti:
“Ülkeyi bu türlü bir koalisyonla yönetmek çok zordu. Vatandaşlık yasası yahut Batı Şeria’daki İsrail vatandaşlarına İsrail maddelerinin uygulanmasını kapsayan yasanın yenilenmesi üzere sıkıntılar son aylarda kimi koalisyon üyeleri tarafından kabul edilmesi çok güç ideolojik sorunlardı. Bu, koalisyonunun Arap ve solcu üyeleri için sorun yarattı. Birebir vakitte Likud ve koalisyon üyesi sağ partilerden de büyük baskı vardı.”
Navon, koalisyonun dağılışına yol açan son noktanın, “Yerleşimci Yasası”nın Meclis’ten geçirilememesi olduğuna dikkati çekti.
Söz konusu ‘Yerleşimci Yasası’, işgal altındaki Batı Şeria’da yaşayan İsrailli yerleşimcilerin, birebir bölgedeki Filistinlilerin tersine İsrail askeri mahkemeleri yerine sivil mahkemelerde yargılanması, toplumsal güvenlik sisteminden faydalanması üzere ayrıcalıkları sağlayan harikulâde halin sistemli olarak 5 yılda bir uzatılmasını öngörüyor.
1967’den beri onaylanan yasanın, bu haziran sonunda onaylanması gerektiğine fakat mecliste çoğunluğu yitiren koalisyonun bunu sağlayamayacağının aşikâr olduğuna işaret eden Profesör Navon, “Bu durumda yasanın otomatik olarak yenilenmesi için Meclis feshedilmeseydi, yasanın onaylanmaması Batı Şeria’da hukuksal kaosa yol açacaktı.” dedi.
Koalisyon çıkmazı yeni seçimde de devam edecek
Navon, 3,5 yıl içindeki 5’inci seçimin öteki 4 seçimden ne üzere bir farkı olacağı sorusunu, şöyle yanıtladı.
“Dün televizyonda bu soru bana sorulduğunda (Albert) Einstein’dan bir alıntı yapmıştım. Einstein, deliliğin tanımı için, ‘aynı şeyi tekrar tekrar deneyip farklı sonuç beklemek’ olduğunu söylemişti. Bizim de bu seçimlerle yaşadığımız tam olarak bu. Nedeni de İsrail’in 2 yılda 4 kere arka arda seçime gitmesidir; ki bu daha evvel geçmişte hiç yaşanmadı.”
“2019’dan beri İsrail siyasetinde bir paradoks olduğunu” söz eden Navon, “Bu paradoks, sağın çoğunluğa sahip olup (sağ siyasetçi) Netanyahu’nun sahip olmaması. Zira Netanyahu sağın bir kısmının dayanağını kaybetti. Bu yüzden dört seçimde de koalisyon kurmayı başaramadı. Sol cenah da bunu başaramadı zira Arap partiler olmadan çoğunluğu sağlayamıyorlardı. Bu çıkmaz hala devam ediyor.” değerlendirmesinde bulundu.
Netanyahu yine başbakan olur mu?
Haziran 2021’de misyona gelen Bennett öncülüğündeki koalisyon, Binyamin Netanyahu’nun üst üste 12 yıllık başbakanlık periyodunu sona erdirmişti.
Muhalefetinin önderi, eski Başbakan Netanyahu da, hükümet koalisyonunu devirmeyi ve iktidara geri dönmeyi amaçlayarak Meclis’te şiddetli bir muhalefete öncülük etmişti.
Profesör Navon, şimdiye kadar yapılan hiçbir anketin Netanyahu’nun koalisyon kurabileceğini göstermediğine dikkati çekerek, Netanyahu ve müttefiklerinin 61 sandalyelik çoğunluğu sağlama senaryosunun “hala çok düşük bir olasılık” olduğunu söyledi.
Navon, “Netanyahu kenara çekilip Likud partisinin önderliğini diğer birine bırakmadıkça, birebir senaryo kendini tekrar edecek. Öbür yandan, Netanyahu ayrılır ve Likud’un başına yeni bir önder seçilirse, o anda koalisyon sağlanması çabucak mümkün olur. Bu yüzden beşinci bir seçimin daha evvelki dört seçimle tıpkı sonucu doğurması büyük bir ihtimal.” diye konuştu.
“Lapid ve Bennett akla yatkın bir yol seçti”
İşçi Partisi bloğu eski yöneticisi ve kamu siyasetleri uzmanı Tal Elovits de, koalisyonun en başından beri istikrarlı olmadığına değinerek, Bennett-Lapid’in erken seçim kararı alarak “akıllıca bir yol seçtiğini” tabir etti.
Elovits, Meclis’te Netanyahu öncülüğündeki muhalefetin “masadaki yasanın yahut siyasetlerinin ne olduğuna, bunlara gereksinim olup olmadığına bakmaksızın hükümetin önerdiği her maddeyi baltaladığına” işaret ederek, “Koalisyonun bu kırılganlığını 2022’nin başındaki kış döneminde, emeklilik, ordu, vatandaşlık yasasının oylanması üzere problemlerde gördük.” dedi.
İsrailli uzman, koalisyonun, istifaların akabinde çoğunluğu kaybetmesi nedeniyle kendi ajandasını uygulayamadığını kaydetti.
Bennett ve Lapid’in Meclis’i feshederek erken seçim kararı almasına ait, Elovits, “Bu, yanardağın patlaması idi ve beklenen bir sonuçtu. Bence Lapid ve Bennett, bunu daha fazla uzatmayarak, seçimlere gitmek ve partilerine yine danışmak için makul bir yol seçti.” diye konuştu.
“İsrail’in Müslüman bir partinin yer aldığı koalisyona sahip olması 73 yıl aldı”
Sadece 3,5 yıl içinde 5’inci kere düzenleniyor olmasına karşın, erken seçimi olumlu gördüğüne işaret eden Elovits, şunları söyledi:
“Her parti tekrar seçmenlerine seslenecek. Ben bunu yeni bir seçim olarak görüyorum. Bir yıl evvel, büsbütün farklı bakanlar, farklı başbakan ve (İsrail Meclisi) Knesset’te farklı komitelerle vazifeye gelen bir hükümet var. Yeni seçim son seçimden 1 buçuk yıl sonra gerçekleşecek. Seçimler oyuncuları ve sonuçları değiştirir. Zira bu nisbi temsil ile bir seçim. Çok sayıda Arap seçmen var.”
Elovits, “İsrail’in Müslüman bir partinin yer aldığı koalisyona sahip olmasının 73 yıl aldığına” dikkati çekerek, şöyle devam etti:
“Bu daha evvel olmayan yeni bir şeydi. Bu, seçimlerin sonucunda ve ortak bir taban bulmaya yönelik kamuoyu görüşü nedeniyle gerçekleşti. Lapid de yakın vakitte, gelecekteki koalisyonda İsrailli Arap partisinin de dahil olacağını düşündüğünü söylemişti. Bence bu memnuniyet verici. Birbirimizden çok şey öğrendiğimizi, iş birliği imkanlarını ve İsrail’deki vatandaşların her birini ilgilendiren kanunları Meclis’ten geçirebilmeyi öğrendiğimizi düşünüyorum.
Elbette ihtilaflar var ve esasen bu yüzden bu koalisyon 4 yıllık müddetini tamamlayamadı. Lakin bence kesin olan bir şey 8 partinin bir ortaya gelebildiğini ve mutabakat sağlayabildiğini gördük. Maalesef bu seferinde 1 yıldan uzun müddet başaralı olamadı. Lakin pek çok insanın daha birinci günden ona tanıdığı müddetten daha uzun mühlet vazifede kaldı.”
