Kişi, eleştirilip, beğenilmeyeceğini düşünür. Bu durum kişi için tehdit niteliğindedir. Kişinin bu durumlarda telaş düzeyi artıyor ve anksiyete yaşıyor.
Bu durumu sıhhat anksiyetesinde, ayrılık derdinden ve panik bozukluğundan temel farkı şudur; kişi sonrasında “ kalp krizi geçireceğim formunda “ paniğe kapılmıyor. Zira, bunun ne olduğunu biliyor.
Not : çocuklarda, endişe yada tasa, ağlama, bağırıp çağırarak tepinme, donakalma, sıkıca sarılma, sinme ya da toplumsal durumlarda konuşamama ile kendini gösterir.
Ör: Bayan bir öğretmen düşünelim, öğretmenin rastgele bir sorunu yok akabinde zelzele haftası geldiği için okul müdürü de hocam siz Fen öğretmenisiniz bu bahiste bir seminer verin diyor. Bu noktada öğretmen için tehlike çanları çalıyor. Zira inançlı alanın dışında kalıyor. Öteki bir örnekte, kişi çok dindar hayatı boyunca hiçbir bayanla tanışmamış ve tanıdığı 2 bayan var ; annesi ve ablası fakat bayanlarla konuşurken heyecanlanıyorum. Bunun dışında rastgele bir sorun yok diyor. Bu çeşit durumlara, “ izole tip toplumsal telaş bozukluğu” diyoruz.
Jeneratif Tip toplumsal tasa bozukluğu: Hayata çok daha yayılmış ve sorunlara yol açan korku bozukluğudur. Bu durum gözlere üzerinize döndüğü anlardır. Örneğin, son vakitlerde zoom uygulaması şahıslarda toplumsal dert bozukluğuna yol açmıştır.
Sosyal anksiyete bozukluğunun tek münasebeti kişinin başında kurmuş olduğu “ beğenilmeme durumu” değildir. ( yüzü yara içinde olan çocukla kimsenin konuşmaması, gözlerinde sorunun olması gibi) birtakım durumlar şahısların toplumsal anksiyete bozukluğu geliştirmesini tetikler.
Örneğin, üzerinde erkeklikle ilgili fazla baskı olan bireylerde, sanki nasıl yürüyorum? Bayan üzere mi yürüyorum? Düzgün yürüyor muyum? Üzere kanılara aklında geçer.
Kişi toplumsal durumlardan kaçınır ve ağır telaş yaşar. Örneğin, okul bitiyor ve Beşiktaş’ta parti veriliyor. Öncesinde sen rahatken daha sonra bu türlü bir ortama girmekten çekiniyorsun ve özelden hocaya ileti atıyorsun sevgilimi de getirebilir miyim diye, hoca da babanı bile getirebilirsin diyor. Sen de sevgilini ve babanı ( güvenlik nesneleri) alıp partiye gidiyorsun. Ya da partiye 2 saat kala uyuya kalıyorsun.
Huzursuz, yetersiz, bön, salak, sıkıcı, göz korkutucu, kirli, sevimsiz görünmekten, fizyolojik belirtilerin görünmesinden diğerlerini rahatsız etme ve ya kırmaktan korkup kaçınabilir. ( terleme, korkma, kızarma, tuvaletini yaparken duyulma )
Utangaç ( kaçıngan) kişilik örüntüsü ile komorbidite olabilir.
Bir kişi hayatının erken devirlerinde ne kadar erken toplumsal anksiyete bozukluğu yaşarsa tablo o kadar uzun sürebilir.
İlerki yaşlarda parkinsonyan bulgular ya da yaşlılığa bağlı tremor hırıltılı teneffüs vs. Geç bir toplumsal fobi münasebeti olabilir. Ayrıyeten algısal işlevsellikteki azalmalar, idrar kaçakları, bilişsel bozukluklar ( unutma , karıştırma, şaşkınlık) tetikleyebilir.
Son vakitlerde görülen davranışlar; ya gazım gelirse, ya çişim gelirse , misafirlikte uyuyama işte horlarsam formunda niyetleri ile birlikte toplumsal anksiyete bozukluğunun kriterlerini karşılayan hadiseler görülmektedir.
Görülme sıklığı %0.5-2
Sıklıkla erken başlangıç gösterir. 8-13 yaş
Panik bozukluktan sonra en sık ikinci anksiyete bozukluğudur. Erkeklerde alkol kullanımı, bayanlarda ise izole hayat ile maskelenir. Bundan ötürü tam oranları bilinmemektedir.
Küçük düşürücü bir tecrübe ile başlayabilir ya da daha sinsi bir başlangıç gösterebilir.
Örneğin , gece işemeleri oluyor. ( Enüresiz) Bu durum aile tarafından etrafı ile paylaşılıyor. Bu durum çocukta ileri ki yaşlarda toplumsal anksiyete bozukluğuna sebep olabilir.
PANİK BOZUKLUK NEDİR?
Panik ataklar ile anksiyete atakları ortasında hiçbir fark yoktur. Panik ataklar, panik bozukluğun içindedir. Panik bozukluğun sebebi tam olarak bilinmez fakat şuur altında ayrılık derdi ve sıhhat derdi vardır. Sebebi bilinmez münasebetler ile tetiklenmiş anksiyete ataklarının sonrasında bireylerce muhakkak senaryolara bağlanması ve çeşitli pekiştireçlerle uzayıp gitmesi sonrasında gelişen beklenti telaşları , kaçınmalar ve güvenlik objeleri ile tablonun daha da komplike hale gelmesine “ panik bozukluk “ denir.
İlk anksiyete atağı panik bozukluk açısında çok kıymetlidir. Danışanın bu durumu yeterlice anlatması istenir. Birinci atak kapalı yerdeyse %80 i bu tıp yerlerde olur.
Nokturnal atak: gece ile alakalı panik atak. Uykuda gelen bir ekip bilişsel durumlarla sempatik hudut sistemi aktivasyonudur. Kişi uykudan kalkınca toparlayamadığı için bunun bir sempatik hudut sistemi deşarjı olduğunu anlatmak vakit alabiliyor.
YAYGIN DERT BOZUKLUĞU
En az 6 aylık bir mühletin birden fazla gününde, bir ekip olaylar ya da etkinliklerle ( işte ya da okulda muvaffakiyet gösterebilme gibi) ilgili olarak, çok bir dert ve kuruntu ( korkulu beklenti) vardır.
Kişi kuruntularını kontrol altına almakta zahmet çeker.
Bu dert ve kuruntuya, aşağıdaki altı belirtiden üçü eşlik eder.
Not: çocuklarda sırf bir hususun olması kafidir.
Dinginleşememe ( huzursuzluk) ya da gergin ya da daima diken üzerinde olma
Kolay yorulma
Odaklanmakta zahmet çekme ya da zihnin boşalması
Yaygın anksiyete bozukluğunu anlatırken kullandığın bir metafor var buna birlikte bakalım.
3 tane oda var ve odalarda camlar var ve o camdan dışarıya bakan anneler var. Onların yanında da uzunluğu cama yetmeyen çocukları var.
1.odadaki çocuk dışarıda hava nasıl diye soruyor? Annesi de , “ dışarıda kahrolası bir kar yağıyor ne vakit dışarı çıkmaya çalışsam bilerek yağıyor üzere güya bütün dünya benim aleyhime çalışıyor” üzere. Çocuk şöyle düşünüyor ; “ dışarıda kahrolası bir kar yağıyor, bizim dışarıya çıkmamızı engelliyor.” Bir bilişin öğrenilme biçimi böyledir. Bir bilişin öbür bilişe aktarılması uzun vakit alır.
2. odaya giriyoruz, çocuk, anne hava nasıl diye soruyor, annesi de diyor ki “ dışarıda dehşet bir kar var nasıl baş edeceğimi bilmiyorum yeniden çaresiziz diyor.” Çocuk şöyle düşünüyor; “ dışarıda dehşet bir kar var bununla nasıl baş edeceğiz.”
3. odaya giriyoruz, çocuk, anne hava nasıl diye soruyor, annesi de diyor ki “ dışarıda mükemmel bir kar var çizmelerin yok lakin ayaklarına poşet giyerek oynayabiliriz diyor.” Çocuk şöyle düşünüyor ; “ dışarıda mükemmel bir kar var ayaklarıma poşet bulmalıyım diyor.”
Dışarıda yalnızca bir kar var. Lanet muhtemel bütün hayatı etkileyen ve inadına yağan kar ile yoksulu aç bırakan ve çaresizliğe sebep olan kar ile ayaklarına poşet giyip dışarıda oynamanızı sağlayan süper kar birebir kardır.
1. çocuğun dışarıdan kötülük beklentisi olması tesadüf değildir. Dışarıyı düşmanca görür.
2. çocuğun dışarının büyük ve tehlikeli algılanması kendilerinin ise dış dünyaya nazaran zayıf ve çaresiz olarak isimlendirir. ( Yaygın anksiyete bozukluğunu bu annenin çocuğudur. Her belirsizlik tehdit algısı oluşturur.)
3. çocuk ise dünya ile barışıktır. Esnek davranır. Kar baş edemeyecek kadar ise içeri kaçar.
Bu kadar telaş düzeyinin vücuda yanılsaması olur. Daima bütün kaslar kasılı haldedir. Bu şahıslar fizik tedaviye masraf.
Yaygın tasa bozukluğunun bedelleri olur; uyku bozukluğu, kas gerginliği, bunun için gidip bitki çayları içer.
Tablo yavaş yavaş ilerliyorsa, ikinci eksen kişilik bozukluğu eşlik eder.