Toksik İlişkiler

İnsanlar çoğunlukla kendilerini keyifli ve inançta hissettikleri bireylerle bağlantılarını geliştirerek hayat güçlerini besleyecek bağları oluştururlar. Bu değerli münasebetler; aile münasebetleri, romantik ilgiler ve arkadaşlık münasebetleridir. Bilhassa romantik münasebetler, bireylerin hayatında kıymetli ölçüde tesirli olmaktadır. Romantik ilgilerde memnunluk, inanç ve huzurun yakalanması, bireylerin ruh hâlini ve başka münasebetlerini de olumlu tarafta tesirler.

Ancak bazen romantik alakalarda bireyler kendilerini gereğince keyifli, inançlı ve huzurlu hissedemezler. İnsanların kendilerini çoğunlukla mutsuz ve inançsız hissettikleri bağlar, uzun vadede hayli yıpratıcı ve ruhsal manada ziyan vericidir. Bu nedenle romantik bağlarda olumsuz his ve yaşantıların ön planda olduğu bağ biçimi toksik (zararlı) alaka ismi ile anılmaktadır.

Toksik Alaka Nedir?

Toksik bağlantı, yaşanan alaka içerisinde daha çok olumsuz hisler ile olumsuz tesirlerin ön planda olması nedeniyle o bağın bireye yarar sağlamasından çok ziyan vermesi durumudur. Toksik bağ biçiminde olumlu hisler gün geçtikçe azalırken olumsuz hisler artar. Toksik partnere sahip olan bireyler, romantik bağlantılarının ilerleyen süreçlerinde kendilerini tükenmiş hissederler.

Toksik Bir Bağ Nasıl Anlaşılır?

Toksik bir ilgi içerisindeyken bunu fark etmek yahut kabul etmek, karşı tarafa duyulan sevgi, ilgi ya da bağlılık üzere hisler sebebiyle güç olabilir. Tıpkı vakitte çocukluk yaşantılarında hisleri gereğince anlaşılmamış ve bedel görmemiş bireyler için toksik bağ içerisinde olduğunu ayırt edebilmek pek kolay olmayabilir.

Çünkü bu şahıslar, gerçek kıymet, inanç ve sevgi üzere temel hisleri çocukluk devrindeki ailelerinin içerisinde içselleştirememiş ve ebeveynlerinden bu hislerin temelini oluşturan davranışları görememiş olduklarından ötürü bu hislerin romantik bağlantılarında nitekim var olup olmadığını tahlil etmekte zorlanabilirler.

Toksik bağlantı içerisinde olunduğunu anlamak her ne kadar güç olsa da bu şahıslar bir şeylerin yolunda gitmediğini çoğunlukla fark ederler. Toksik ilgi içerisinde olduğunu hisseden ama bundan emin olamayan şahıslar, kendilerini genelde şu üzere cümleleri kurarken görürler:

• “Beni sevdiğinden emin değilim.’’

• “Bana karşı olan davranışları bana yanlış üzere geliyor ancak emin değilim. Tahminen de ben abartıyorumdur.’’

• “Bu alaka içerisinde kendimi kıymetli hissedemiyorum.”

• “Bu bağda bir sorun var lakin anlayamıyorum.’’

• “Benim için çok çabaladığını söylüyor. Bense ondan daima şikâyet ediyorum. Sanırım onun değerini bilemeyen benim.’’

Romantik bağlar içerisinde yolunda gitmeyen durumların gerçek biçimde kıymetlendirilmesi ismine münasebette oluşan kuşkuların kaynaklarını tespit etmek ve bu kaynaklardan hangilerinin toksik bağlantıyla ilgili olduğunu incelemek çok değerlidir.

Toksik Bağlantı Yaşandığının Belirtileri Nelerdir?

Alay Edilmek / Küçümsenmek:

Toksik bir bağ içerisinde olan şahıslar çoklukla partnerleri tarafından ağır bir biçimde küçümsenmeye ve alay edilmeye maruz bırakılırlar. Onlar için kıymetli olan mevzular, partnerleri tarafından dikkate alınmaz. Hatta partnerleri, onların ferdî özellikleri, his, niyet yahut davranışlarıyla basitçe alay edebilirler.

Eleştirilmek:

Toksik bağ biçimindeki partnerlerden biri davranış, aksiyon ve niyetleri hakkında daima tenkide maruz kalabilir. Hayli ağır olan tenkidin bilakis bu bağlantıda övgü ve takdir üzere durumlar ya hiç yoktur ya da hayli azdır. Bu sebeple daima tenkide maruz kalan, lakin takdir ve övgü alamayan partner, kendini bedelsiz ve yetersiz olarak algılayabilir. Kimi vakit da kendisini eleştiren partnere karşı öfke, hınç ve intikam üzere hisler besleyebilir.

Sorunları Konuşamamak:

Toksik bağlarda gözlemlenen başka bir durum ise bireylerin bağda sorun olarak gördükleri mevzuları partnerleriyle konuşamamalarıdır. Ne vakit bir sorun hakkında konuşmayı deneseler karşı taraf hususa şakacı bir istikametten yaklaşır, konuşmak istemez yahut mevzuyu geçiştirebilir.

Toksik bir bağ içerisinde problemlerin konuşulmaya başlandığı durumda ise toksik bağlantıyı yaşatan partner, yaptığı yanılgılı davranışlar için daima bir sebep yahut mazeret bulabilir. Böylelikle problemler yeniden tahlile kavuşamamış olur. Problemlerin tek taraflı olarak konuşulamadığı bu durumda yanılgılı olan partner, kusurlarını ya fark edemez ya da asla kabul etmez. Bu da halledilemeyen meselelerin daima birikmesine yahut birbirlerinin üzerine eklenerek durumun içinden çıkılamaz bir hâl almasına sebep olur.

Kısıtlanmak:

Kısıtlanmak, partnerlerden birinin kendine ilişkin kararlarına öteki partner tarafından karışılması yahut ferdî görüşlerine uygun bulmadığı davranışlarının engellenmesi durumudur. Bu karışma bir yorumdan çok daha net ve katı tavırlar halinde görülebilir. Bazen de davranışlara dair teklifte bulunmak yerine ne yapılması gerektiğini emredici biçimde iletmek olarak karşımıza gelir.

Örneğin, partnerin giyeceği kıyafete dair ağır kısıtlamalar, mevcut arkadaşlarla görüşülmesinin istenmemesi ve kendinden bağımsız bir teşebbüste bulunulmasına karşı çıkılması üzere durumlar birer kısıtlama örneği olabilir. Kısıtlanmak, kısıtlanan partner tarafından bağın birinci evrelerinde bazen sevgi ve ilgi olarak değerlendirilirken alakanın ilerleyen evrelerinde bu durumun önemli bir sorun oluşturma mümkünlüğü epey yüksektir.

Tutarsız Davranışlar:

İnsanlar tabiatları gereği tutarlılığı severler zira tutarlılık, davranışlara dair bir öngörüde bulunabilmeyi sağladığı için inanç vericidir. Örneğin, konutun nizamına değer veren bir partner, mesken sistemsiz olduğu vakit kızgınlıkla reaksiyon verdiğinde bu durum, artık öteki partner tarafından evvelce kestirim edilerek tedbir alınabilen dengeli bir hâle gelir.

Fakat konutun sistemsiz olduğu diğer bir günde tıpkı partner, öbür şahsa bir gün kızarken öteki bir gün anlayışla karşılarsa o kişinin başı karışır. Bu yüzden toksik alaka yaşayan bir kişi, bağlantı sürecinde nasıl bir reaksiyon ile karşılaşacağını kestiremediğinden telaş ve gerilim üzere hisleri daima yaşamaya başlar.

Bu yüzden partnerlerin davranışlarındaki tutarlılık, münasebetteki kişinin kendisini inançta hissedebilmesi için olmazsa olmaz bir ön şart oluşturur.

Ani His Değişimleri:

Tüm bağlarda olduğu üzere romantik bağlantılarda de partnerlerin his durumlarında değişiklikler olabilir. Örneğin, gün içerisinde sakin ve esprili görünen bir partner, rastgele bir sebepten ötürü günün sonunda asabi yahut üzgün bir duygusal mod yaşayabilir. Bu duygusal durum değişimlerinde partnerlerin birbirlerine verdikleri yansılar yumuşak geçişler içeriyorsa karşı taraf da bu duygusal değişimleri anlayışla karşılayabilir ve kendi hisleri ile davranışlarını partnerine karşı daha uyumlu hâle getirebilir.

Ancak romantik bağlantılarda bir partnerin çok ani ve sert biçimde değişim gösteren his durumları hissediliyor olabilir. Epeyce süratli gerçekleşen bu değişim süreci sebebiyle başka partner şaşkınlık, hayret ve şok hislerini yaşar. Bu yüzden toksik partneriyle duygusal uyumlanmayı sağlayamaz.

Diğer partner ise bu hislerini düzenleyemediği için toksik partnerine karşı anlayış gösterme, itidalli olma ya da sakin kalma üzere uygun reaksiyonları geliştiremeyebilir. Bu durumda münasebetteki kişi uzun vadede toksik partnerinin apansız gösterdiği sert çıkışlarından ötürü daima telaş içerisinde olabilir ve kendisini inançta hissedemeyerek her an tetikte olmak zorunda kaldığını düşünebilir.

Göklere Çıkarmak ve Yerin Tabanına Sokmak:

İlişki içerisinde olan bireylerin birbirlerine karşı birtakım olumlu ya da olumsuz algısal reaksiyonları olur. Lakin tüm bu olumlu ve olumsuz algılar bir ortaya gelerek oburu hakkında genel bir kanıya varılmasını sağlar. Örneğin bağlantı yaşayan bir kişi, birden fazla vakit partnerinin saygılı davranışlar içerisinde olduğunu, lakin birtakım vakitlerde makul nedenlere bağlı olarak saygısızlık yapabildiğini görse bile o kişi, partnerinin hâlâ saygılı biri olduğunu düşünür. Meydana gelen küçük yahut istisnai durumlar bu algıları bir anda değiştirmez.

Toksik bağlantılarda ise bir partner, ilgide olduğu kişiyi bir anda göklere çıkarırken bir anda yerin tabanına sokabilir. Örneğin bir kişi, partnerine yemeği çok hoş yaptığını söyleyip, yemek konusundaki hünerleriyle onu övüp göklere çıkarabilir. Ancak tekrar tıpkı kişi, partnerinin yemekten sonra çay suyunu ocağa koymayı unutmasını bir kusur olarak görüp “Zaten her işi yarım yamalak yapıyorsun! Yaptığın çay da bulaşık suyuna benziyor…” üzere cümlelerle partnerini bir anda yerin tabanına sokabilir.

Sonuç olarak bahsedilen bu durumlar, bağlantıda tutarsızlıklar yaratır. Tutarsızlıklar ise telaş ve gerilim üzere hislerin temelini oluşturarak bağlantıdaki bozucu tesirlere neden olur.

İnsanlardan yahut Hobilerden Uzaklaşmak:

Toksik bağ yaşayan kişi, hayli ağır olumsuz hisler içerisinde hayatını deneyimlerken tüm gücünü, bu aksilikleri düşünmeye yahut çözümlemeye verebilir. Bu sebeple kişi, gücünü ve vaktinin birçoklarını toksik alakasına harcamasından ötürü evvelden daha çok görüştüğü bireylerden ve yapmaktan keyif aldığı hobilerden uzaklaşabilir.

Toksik Münasebetler Düzelir mi?

Toksik ilgilerde değişim isteği, partnerlerin yalnızca birinden geliyorsa toksik bağın sağlıklı duruma dönüştürülebilmesi mümkün değildir. Zira romantik ilgilerde değişim için tek taraflı motivasyon, bağlantıyı daha uygun seviyeye getirmek isteyen partner için ruhsal manada tüketici bir etken yaratır.

Bunun sonucunda ise bağda değişim sağlamaya çalışan kişinin ilgisini sürdürmeye dair tüm motivasyonun tükenmesiyle öfke, çaresizlik ve hüzün üzere hislerin birikimi meydana gelir. Böylelikle tek taraflı devam etmeye çalışan bu alaka sağlıklı biçimde sürdürülemez bir hâle gelir.

Ancak toksik alaka yaşayan iki taraf da etkileşim biçiminden mutlu değilse işte o vakit bu durum, bağın düzelmesi için bir umut ışığı olabilir. Bu karşılıklı memnuniyetsizlik her iki tarafın da şahsî sorumluluklarını üstüne alması formunda değişim gösterdiği taktirde toksik münasebetten sağlıklı bağlantıya geçiş için adımlar atılabilir.

Atılan bu adımlar sonucunda bağda itimat, tutarlılık ve anlayış üzere faktörler sağlanarak esaslı değişimler yaratılabilir. Yaratılan esaslı değişimler sonucunda bağdaki memnunluk, memnuniyet ve inanç üzere hisler ön plana çıkartılarak toksik bir bağlantı hem inançlı hem de sağlıklı bir ilgi biçimine evrilebilir.

Toksik İlgiden Sağlıklı Münasebete Nasıl Geçilir?

Toksik bağ sorununu ve yarattığı olumsuz hisleri değiştirebilmenin yolu öncelikle bu sorunu ve sorunu yaratan hisleri kabul etmekten geçer. Sorunu görmek ve kabul etmek sorun tahlilinin öncelikli basamağıdır. Toksik münasebetten sağlıklı bağa geçiş yapabilmek için aşağıda yer verilen başlıkları bağlantının içerisinde de uygulayabilmek çok kıymetlidir.

• Yargılamadan Anlamak:

İlişki kelam konusu olduğunda, doğal olarak karşılıklı yanlışlar ve yanlışlar meydana gelebilir. Alaka içerisinde karşı tarafın kusur yahut yanlış yapmamaya odaklanması yerine yanılgı ve yanlışların ne sebeple meydana geldiğinin anlaşılmaya çalışılması daha kıymetlidir.

Yani hangi olumsuz davranışın partner tarafından yapıldığı ve neden yapılmaması gerektiğinden fazla “Ne oluyor da partner, bu münasebet içerisinde bağlantıyı olumsuz etkileyen davranış biçimini seçiyor?” sorusunun karşılıklarına odaklanmak ilgiyi toksik süreçlerden korur.

Bu sayede kusurları daima lisana getirip sorun odaklı konuşmaktan çok karşılıklı bir anlayış sürecinin devreye girmesi beklenir. Anlayışın olduğu yerde değişime açıklık da gündeme gelir ve bundan sonra partnerler bağlantıyı olumsuz etkileyen davranışları birbirlerinin yüzüne vurur üzere daima konuşmak yerine hangi sağlıklı davranışların ortaya koyulabileceği hakkında konuşarak bağlantıdaki toksik durumları ortadan kaldırabilirler.

• Öz Tenkit Yapmak:

Her ilgi bir etkileşimdir. Etkileşim, tek taraflı olarak değil, karşılıklı olarak ortaya koyulan bir bağlantı örüntüsüdür. Bu sebeple ilgideki değişim için her iki tarafında kendi davranışları hakkında öz tenkit yapıyor olması gerekir. Bunun için her iki taraf da kendisine şu soruları sorabilir:

• ‘’Bu ilgide ben ne yapıyorum da bağlantım istemediğim istikamette ilerliyor?’’

Bu soru sayesinde kişi, ilgisindeki kendi olumsuz davranış kalıplarını ve partnerine yansıyan olumsuz tesirin gücünün farkına varabilir. Münasebetteki her iki taraf da kendilerine bu soruyu sorduklarında her iki partner de birbirlerini değiştirmeye değil de kendi olumsuz davranışlarını dönüştürmeye odaklanırlar.

• ‘’Benim hangi davranışlarım partnerimin olumsuz davranışlarının ortaya çıkmasında ve bu davranışların sürdürülmesinde tesirli rol oynuyor?”

Partnerler bu soruyu kendilerine sorduklarında birbirlerini suçlama döngüsünden ve bağlantıda kimin haklı ya da kimin haksız olduğunu bulma savaşından çıkarak bu ilgide birbirleriyle bir etki-tepki süreci içerisinde olduklarını fark ederler.

• “İlişkimi olumsuz etkileyen davranışlarımı nasıl değiştirebilirim?’’

Bu soru sayesinde her iki taraf da değişimi evvel kendilerinde başlatmış olur. Böylelikle her iki partner de evvel kendi olumsuz davranışlarının farkına varıp kendi davranışlarını değiştirdiklerinde birbirlerini olumsuz formda etkilemenin de önüne geçmiş olurlar.

Sonuç olarak alaka içerisinde var olduğu tespit edilen sorunların nedenlerini araştırmak ve anlamaya çalışmak çok kıymetlidir. Fakat bu araştırmanın sonunda varılan sonuçlar, karşımızdaki partneri yargılama eğiliminden ve tenkitten uzak olmalıdır. Alakayla ilgili fark edilen ve çıkarsanan bu sonuçlar, her iki partnerin de kendi davranışlarına dair bir öz tenkit biçiminde olmalıdır.

• Değişim İçin Adım Atmak:

Öz tenkit ismine sorulan sorulara verilen cevaplar, aslında bağlantıda bundan sonra yapılması gerekenlere dair bir yol haritası oluşturmaktadır. Bu yol haritası bağlantıda tek taraflı olmaktan fazla ortak bir anlayışla belirlenebilir. Değişime dair atılacak adımları ortak bir biçimde belirledikten sonra partnerler, bundan evvel neyin ne kadar makus olduğunu değil de bundan sonra neyin nasıl daha âlâ olacağına ve daha uygun olması için birlikte neler yapabileceklerine odaklanmalıdırlar.

• İlişkiyi Beslemek:

Bir alakayı kaliteli biçimde devam ettirebilmek için bazen sadece hürmet, sevgi ve itimat üzere şartlar kâfi olmayabilir. Daha derin, uzun soluklu, romantik ve tutkulu alakalar için romantik bağa duygusal yatırım yapmak yani ilgiyi beslemek gerekir.

İlişkiyi beslemek bir çiçeğin bakımına benzetilebilir. Örneğin bir çiçeğin yaşaması için gereken toprak, su ve güneş ışığı onun temel ihtiyaçlarıdır. Bu ihtiyaçlar karşılanamadığında çiçek bir müddet sonra kuruyarak ölür. Lakin bir çiçeğin daha bakımlı, parlak olması ve daha uzun mühlet yaşayabilmesi için uygun mevsimlerde budanması, çeşitli vitaminlerin verilmesi ve yapraklarındaki tozların silinmesi üzere ihtiyaçlar devreye girer.

Bu ihtiyaçlar nizamlı biçimde karşılandığında çiçek sırf büyümekle kalmaz daha kaliteli, sağlam ve sağlıklı bir yapıda gelişir. Elbette su, toprak ve güneş gereksinimleri karşılanan bir çiçek de yaşar, fakat vitamin verilen, budanan, toprağı havalandırılan ve yapraklarının bakımı yapılan bir çiçek, potansiyelinin en üst noktasına çıkar, böylelikle sağlıklı yaşar.

İlişkideki sevgi, hürmet ve inanç de romantik münasebetleri oluşturan temel yapı taşlarıdır. Alakada sevgi, hürmet ve inanç yoksa bir mühlet sonra o bağlantı derin yaralar alarak biter. Bu nedenle sevgi, hürmet ve inancın, ilgiyi doğuran ve devamlılığını sağlayan faktörler olduğu söylenebilir.

Ancak münasebette partnerlerin birbirlerine hoş kelamlar söylemesi, birlikte farklı aktivitelerde bulunması, armağan vermesi ve sarılması üzere davranışlar bağın kaliteli biçimde sürmesini sağlarken birebir vakitte bağlantının ömrünü de uzatan etkenlerdendir. Sonuç olarak bağda yapılan tüm bu aksiyonlar ilgiyi beslemek olarak isimlendirilebilir.

Düzelmeyen Toksik Münasebetler Var Mıdır?

Toksik bağlarda iki taraf da değişime karşı açık olduğunda ve değişim için gereken sorumlulukları aldığında ilgide çoklukla olumlu tarafta değişimler meydana gelir. Fakat bazen değişim isteği iki taraflı olsa da sorunları objektif biçimde tespit edebilmek kolay olmayabilir. Zira kimi durumlarda çiftler, bağlantılarındaki sorunların tahlillerine dair atılacak adımları uygun biçimde planlayamayabilirler.

Ayrıca birtakım toksik münasebetlerde değişimi isteyen ve kendini çıkmazda hisseden bir partner varken öbür partner değişimden yahut sorunu çözmekten kaçınabilir. Böylelikle öbür partner değişimi tek başına üstlenmekten yorulabilir ve bağlantıdaki olumlu değişimleri nasıl gerçekleştireceğini bilemeyerek alakayı güzelleştirme hamasetini kaybedebilir.

İşte bu ve bunun üzere pek çok sebepten ötürü toksik alakaların mevcut imkânlarla iyileştirilememesi de karşımıza sıklıkla gelen bir durumdur. Bu türlü durumlarda, düzelmeyen toksik alakalarının sağlıklı bir sürece evrilebilmesi için bağlantıyı üstlenen her iki partnerle de ne yapılması gerektiği konusunda konuşmak daha gerçek bir adım olur.

Toksik İlgilerde Neden Psikoterapi Dayanağı Gerekir?

Toksik bağ yaşayan çiftler, romantik bağlantılarında bilinçdışı olarak olumsuz his, fikir ve davranış örüntülerini ortaya koyabilmektedirler.

Bilinçdışı davranışlar, ekseriyetle çocukluk yaşantılarındaki mevcut şartlarında oluşan his, fikir ve davranışların kalıplaşmış biçimleridir. Bu his, fikir ve davranışlar epey derinden geldiğinden ötürü bireyler tarafından objektif halde değerlendirilemezler. Bu durumda toksik bağlantıyı ortaya çıkaran fikir ve davranış kalıpları daha çok otomatikleşerek çiftlerin değişime karşı dirençli bir yapı oluşturmalarına neden olur. Bu durumda çiftlerin çocukluk yaşantılarında oluşmuş ve hala sürdürülen his, fikir, davranış biçimlerinde yer alan, geçmişe yönelik izlerin takip edilmesi, sonrasında bu yaşantısal tecrübelerin uygun biçimde çözümlenmesi gerekir.

Bilinçdışı his, niyet ve davranışları gözlemleyecek, yanlışsız biçimde yorumlayacak, uygun vakit ve formda lisana getirerek sağlıklı tahlilleri ortaya koyabilecek kişi ise yalnızca bir ruh sıhhati uzmanı olmalıdır. Zira bireyler kendi davranışlarını yahut alakalarını mevcut ağır hislerinden kaynaklı olarak gereğince objektif değerlendiremeyebilirler.

Psikoterapi hizmeti ise bireylere hem kendi iç dünyalarını tanımalarında hem de bağlarındaki rol süreçlerini ve partnerleriyle olan duygusal etkileşimlerini anlamalarında objektif bir kıymetlendirme sağlar.

Tüm bu durumlar göz önünde bulundurulduğunda her ne sebeple olursa olsun münasebet içerisinde partnerler toksik bir münasebete sahip olduklarını düşünüyor ve bu ilgiyi istedikleri kaliteli alakaya dönüştüremiyorlarsa kesinlikle bir psikoterapi takviyesi almaları gerekir.