Çocuklarda uykusuzluk nedenleri bazen tıbbi nedenlerden ötürü olabilir. Bu nedenle teşhis koymak, metabolik bir sorun var mı anlamak için çocuk hekimi ve gerekirse çocuk nöroloji uzmanı ve değerlendirmeler sonucuna nazaran ilgili uzmanlık alanları ile görüşülmesi gerekli olabilir.
Şayet tıbbi nedenli değilse en yaygın ruhsal ve davranışsal nedenler ortasında aşağıdaki sebepler sayılabilir.
Gerilim,korku ve korkulara bağlı uyku sıkıntıları: Çocukların yaşamsal,sosoyal hünerlerinde olduğu üzere uyku alışkanlıklarında da rutinlere ihtiyaçalrı vardır. Mesken içinde ani değişimler,boşanmalar,ev değişikliği,kardeş olması,çocukluk periyodu dehşetler üzere bir çok nedenden ötürü uykular süratli bir formda bozulabilir. Çok etkin eğlenceli bir gün sonrasında uykuya direnç gelişebilir. Uyumak anneden bakım verenden ayrılmak üzere hissedildiğinde tekrar direnç oluşabilir. Ve çocuklarda kabuslar yeniden uyku ritmini bozan temel sıkıntılar ortasında sayılabilir. Bu tip durumlar için çocuğu anlamaya çalışmak,değişkenleri gözden geçirmek ve onunla bu durumu yaşına uygun halde paylaşmak tahlil için birinci adım olacaktır.
Uyku alışkanlığı geliştirmede ki problemler da uyku meselelerine yol açabilir. Nasıl tuvalet alışkanlığı çalışırken aşikâr rutinleri izliyorsanız uyku içinde vücudun uykuya hazır olması, gün içinde gücünü gereğince atmış olması ve birebir saatlerde yatakta olma ve bu rutine ahengi çeşitli dayanaklar ile öğrenilmiş davranış haline dönüştürmek çok ancak çok kıymetlidir. Çocuklarda gece uyanmaları olabilir bu tip durumlar ile nasıl başa çıkabilirler ve tekrar nasıl uykuya geçebilirler bunlarda çocukla çalışılması gereken mevzulardır.
Natürel ki de çocuğun ansızın uykudan ağlayarak uyanması ya da uyumada zorlanmasına alerjik nedenler,kulak ve karın ağrıları üzere anlık medikal nedenler olabaileceği göz arkası edilmemelidir.
ÇOCUKLARDA SİSTEMSİZ KALİTESİZ UYKU TERTİBİ NELERE SEBEP OLABİLİR?
Uykusuzluk meselesinin çok küçük yaşlarda başlaması , çocuğun fizikî ve zihinsel gelişimini olumsuz etkileyebilir. O denli ki erken başlangıçlı uyku bozuklukları gençlik ve yetişkinlik devrinde de uyku sorunu yaşanabileceğinin erken göstergesi de olabilirler.
Uykusuzluk yaşayan çocuk, sonraki gün daha gergin, bitkin, dikkatsiz, tahammülsüz olabilir. Daha çabuk öfkelenerek çok daha sert tepkiler gösterebilir. Günlük sorumlulukları yapma, fonksiyonelliği sürdürmede de ıstıraplar yaşaması epey muhtemeldir.
Uyku sıkıntıları ne kadar uzun sürerse ! tasaların artışına hatta depresif bulguların oluşmasına neden olabilir.
Uzun müddetli uyku meseleleri çocuklar için fizikî ve ruhsal risktir. Bu durum için en kısa müddette ilgili uzmanlık alanlarından profesyonel dayanak alınması çok değerlidir.
Çocuklarda İnsomnia (uykusuzluk) ve Karabasanlar
Çocuklar da karabasan görebilir. Kabuslar genelde hatırlanan, çocuğun yaşına nazaran endişe ögeleri içeren şeylerdir lakin karabasanlar daha farklıdır. Çocuğu endişeyle yatağında oturuken uyandırmak kendine getirmek epeyce sıkıntı olabilir. Bu tip durumlar çocukla bilhassa mevt, günah, klâsik olarak dini bilgilendirmeler tetikleyebilir. Tüm uyku problemlerinde olduğu üzere karabasnlarda da genetik yatkınlıktan kelam edilebilir.
Genelde kabuslar, karabasanlara yönelik uykusuzluk yaşayan çocuklar biraz akışına bırakılıp, uykuya dalma ve sürdürmede takip edilmelidir. Gün içinde çocukla endişeyle uyandığında birlikte yapabileceğiniz nefes idmanlarını birlikte çalışmak gece uyanmalarda işinize yarayabilir. Sonra gün içinde bu durumun hayatına nasıl yansıdığı izlenmelidir. Çocuğun, gün içinde de panik hali, kaygıları, yalnız kalmak istememesi üzere durumlarla devam ediyorsa kesinlikle dayanak alınmalıdır.
Bu tip durumlarda, kayıplar kelam konusu olabilir ancak çocuğun farkında olmadığınız travmatik olaylar yaşaması da muhtemeldir. Akran ya da yetişkin zorbalığı, fizikî, ruhsal yahut cinsel saldırganlığa maruz kalması üzere durumlar da unutulmamalıdır.
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite (DEHB) ve İnsomnia ortasında ki irtibat nasıldır?
DEHB ve Uyku Sıkıntıları ortasında çift taraflı bir bağ vardır. Beyinde dikkat ve uyku sistemini denetim eden beyin bölgesi PREFRONTAL KORTEKSTİR. Yani nörobiyolojik bir eşleşme kelam hususudur.
DEHB çocuklara sahip ebeveynler, çocuklarının uykuya dalmada zorlanma, sık uyanma, uykuda çok hareketli olma, sabah uyanmada zorlanma, ya da gergin ve huzursuz uyanmalar üzere meselelerden bahsederler.
Şayet altta yatan DEHB tanısı konulmadan yalnızca uyku sorunu için uygulamalar ve dayanaklar verilirse bu sorun çözülmeyecektir.
DEHB olan çocuklarda uyku sorunu uyanınca sersemlikten çok dikkati toplama ,zamanı kullanma, öğrenme, lisanı içselleştirme, yürütücü fonksiyonları düzenleme, otokontrol geliştirme, dürtü denetimini sağlama üzere alanlarda temel olarak sorun oluşturmaktadır.
Hiperaktif çocuklarda uyku bozuklukları çok yaygındır. DEHB sahibi çocuklar ekseriyetle istikrarsız uyku nizamı, uykuya dalmakta zorluk, geceyarısı uyanmaları ve uyurken huzursuz bacaklar yahut ani hareketler üzere belirtiler gösterirler. Özcesi DEHB ve Uyku meseleleri karşılıklı birbirini olumusz etkilemeye devam edecektir.
Uyku bozukluğuna neden olan psikiyatrik bozuklukları öncelikle tedavi etmek birinci adım olarak değerlendirilmelidir.
GENEL OLARAK UYKUYU DÜZENLEMEDE KULLANILACAK TEMEL UYGULAMALAR:
Aslına bakılacak olursa bu rutinler uyku sorunu çeken yetişkinler içinde geçerlidir.
Aşikâr ritüeller oluşturmak, tıpkı vakitte yatağa gitmek, muhakkak bir hazırlanma rutini oluşturmak vücuda uyku saatini öğretmek için kıymetlidir. Bu rutinleri mümkün olduğunca çok mecburî kalmadıkça değiştirmemeye dikkat etmek gereklidir.
Akşam yemeğinde hafif , sindirimi kolay, çok güç vermeyen besinler tüketmeye dikkat edilmesi değerlidir. Uykudan 1 saat evvel çocuğa, dondurma,çikolata vs üzere şeyler vermek hiç makul değildir.
Oyun saatlerini uyku saatinden en az 2-3 saat evvel bitirmiş olmak. Zira oyun çocuklarda adrenalinle coşkuya neden olacağı için uykuya hazırlanması daha da uzayacaktır.
Yatağa uyku saatinden evvel belirli saatte gitme teklifimizde onunla konuşmadan, cümbüş haline getirmeden kitap okumalar işe yarayabilmektedir. Sakin, dinlendirici bir ses tonuyla okumak , heyecanlı ses tonundan kaçınmanızı öneririm.
Odanın ısı ve ışık seviyesi, diürinal ritm dediğimiz kişinin karanlıkta uyumak gerekli sinyalini verecek seviyede olmalıdır,
Çocuğunuz , yatağına sevdiği ve kendini inançta hissettiği bir şeyi koyabilir. Onu uyku arkadaşı olarak kullanabilir.
Uyku rutinine eşlik ettiniz ve odadan çıktınız. Çocuğunuz ağladığında çabucak yanına gitmeden biraz bekleyin, oraya gittiğinizde yanına uzanma, yataktan alma vs üzere hareketlerden kaçının. Yatağın yanında oturup sakinleşmesine eşlik edip, tekrar uykuya dalması için cesaretlendirin.
Bu süreç bazen çok zorlayıcı olabilir. Fakat sabırlı, sakin olmanız çocuğunuzun bu alışkanlığını kazanmasında çok değerli.
Kendinize şunu hatırlatın: Kızgın olmam bu durumu çözmez, evet biraz uykusuz kalacağım lakin bu durumda çocuğuma bunu öğretecek en güvendiği kişi benim. ( Bu kelamım yalnızca anneler için değil tabi ki de , BABALAR size de iş düştüğünü unutmayın)