Bu sene de beklenen vakit geldi çattı ve üç milyondan fazla öğrenci Yükseköğretim Kurumları Sınavı’na (YKS) girecek. Bu devirlerde birçok haber okuyacak, birçok konuşma dinleyeceksiniz ve imtihana gerçek yaklaşılan bu son günlerde neler yapılmalı, neler yapılmamalı konusunda birçok bilgiye maruz kalacaksınız.
Bu bilgilerden birden fazla da öğrencilerin ve ailelerinin imtihana dönük korkuları nasıl yönetecekleri üzerine olacak. Ben ise bugünlerde YKS’nin gençler ve ailelerinin hayatında nasıl yönetilmesi güç bir gerilim ve tasa kaynağı haline geldiği noktasına değinmek istiyorum.
SINAV SAVAŞ DEĞİLDİR
Öncelikle bu imtihanın çocuklarda ağır telaşa yol açmasının temel nedeni, imtihana dair erken yaşlarda başlayan ve çocuğun zihninde şekillendirilen manalardır. Bu açıdan çocuklara verilen yanlışlı iki çeşit ileti olduğunu söyleyebiliriz. Birincisi, çocuklar açısından bu imtihanı ömürde bir dönüm noktası, sonucunda başarılı olamadıkları takdirde hayatta “kaybetmiş” olacakları bir durum, gelecek hayatlarında memnunluk ve huzura ulaşmak için aşmaları gereken bir pürüz olarak tanımlamaktır. Çocuğa daima buna misal bildiriler vermek onda imtihanlarla ve akademik açıdan başarılı olmakla ilgili tasa verici inançların yerleşmesine yol açabilir. Bu biçimde aslında çocuk imtihanı hedeflediği bir gayeye giden bir basamak olarak başarılı olmayı istediği bir evre olarak görmekten çok, hayatının muvaffakiyetinin, bütün geleceğinin belirleyicisi olarak anlamlandırır. İmtihan devri geldiğinde ise artık imtihan o genç için bir imtihan olmaktan çok hayatta kaybeden olmamanın savaşı haline dönüşür.
YAŞAM GAYELERİNİ BELİRLEMEK GEREKİYOR
Hayatını ve geleceğini kaybetme ihtimalinin korkusu ise son derece yüksektir. İşte tam da bu durumda imtihana karşı hissedilen doğal ve sağlıklı telaş, sıhhatsiz ve baş edilmesi sıkıntı hale dönüşür. Halbuki çocuklarımızla imtihanın hayattaki yerini ve kıymetini konuşmak yerine onun hayatta yapmak istediklerini, maksatlarını, gayelerinin değerini, bu amaçlara ulaşmanın yollarını konuşmak; onları imtihana değil yapmak istediklerine odaklamak ve hazırlamak hem imtihana çalışmak konusunda daha motive edici olabillir, hem de imtihanın yarattığı çok tasanın azalmasına yardımcı olabilir. İmtihan esasen belli maksatlara ulaşmak için atılan adımlar içerisinde bir gerekliliktir, bir etaptır. İmtihanın omurdaki yerini öğretmekten çok ömürde emelleri ve amaçların değerini konuşmak, imtihanın maksada ulaşmak için bir araç niteliği taşıdığını kavramak/kavratmak çok daha faydalı olacaktır.
DEĞERLİ OLMAK İMTİHAN BAŞARISIYLA İLGİLİ DEĞİLDİR
İkinci yanılgılı bildiri ise, ailenin imtihanda başarılı olmayı ya da akademik başarıyı sevilen, bedel verilen bir çocuk olmanın önkoşulu olarak kullanmasıdır. Birçok vakit aile bu bildirisi çocuğu ders çalışmaya motive etmek için kullanmaktadır. Lakin bu davranış örüntüsünün altında yatan riskli iletinin farkında değildirler. Ailenin onayı, sevgisi çocuklar için son derece kıymetlidir. Benliği ile ilgili tanımlamalarının formlandığı çocukluk devrinde, kendisinin kim olduğu ve kıymeti konusunda çocuğun algıları da şekillenmeye başlar. Daima okulda ve imtihanlarda başarılı olduğu takdirde sevgi gören, başarılı akranları övülen ve başarısız olduğu için onlarla kıyaslanıp onların daha güzel çocuklar olduğunu duyan çocuklar, hayatta sevilen ve bedelli biri olmak için akademik başarıyı bir mecburilik olarak görmeye başlayabilirler. Bu durumda da imtihanda başarılı olmak artık akademik bir değerlendirmeye girip yükseköğretime geçmenin bir yolu değil, hayatta kıymetli bir insan, hürmet gören bir insan, sevilen bir insan olmanın imtihanı olarak görülebilir. Yeniden bu durumda da imtihanın yarattığı doğal ve motive edici korku, imtihanda başarısız olmak durumunda çocuğun tüm bedelini kaybetme, bedelsiz olma ve sevilmeme riskinin sıhhatsiz ve baş edilemez korkusuna dönüşür. İmtihanda başarısız olmanın sonucu artık gayelerine ulaşmakla ilgili değil bir insan olarak sevilen bedelli biri olamamayla ilgili hale gelir. Aileler esasen sevgilerini ve onaylarını motive edici bir araç olarak kullanmak ve çocuklarının daha başarılı bir meslek yolunda ilerlemelerini isterlerken bu tıp iletilerle aslında onların meslek seyahatlerini zorlaştırırlar.
NE AŞILADIĞIMIZA DİKKAT ETMEK GEREK
Sonuç olarak imtihanda başarılı olmak akademik bir performanstır, bu performansın düzgün ya da makus olması bireyin bedelini ve hak ettiği sevgiyi belirleyen bir ölçüt, ömrün kıymetini belirleyen anlamlandırmalar olamaz. Bu açıdan gerek akademik açıdan başarılı olma, gerek YKS üzere kıymetli imtihanlar kelam konusu olduğunda çocuklarımıza söylediklerimizle onlara ne tıp inançlar aşıladığımızın farkında olmak kıymetlidir. Unutmayın çocuğumuzun maksatlarına uygun adımları atarak ilerlerken içinde bulundukları durumu sağlıklı değerlendirmeleri ve duruma ait yanlışsız tanımlamalar yapmaları onların maksatlarına ulaşmada çok daha yardımcı olacaktır.
