Zelzele sarsıntılarının yerleşim yerine gelişini beklemeden, sarsıntı kaynağının uzaklığına bağlı olarak saniye ya da dakikalar öncesinde sarsıntısı haber veren yapay zeka tabanlı zelzele erken ihtar sistemi yapıldı. Sistemin Kurucu Ortağı ve CEO’su Ali Emre Erişen, “Saniyeler, dakikalar öncesine kadar programın kullanıldığı sitelerde, apartmanlarda sinyal verilecek. Kullanıcılar da cep telefonlarında bu sinyali alacaklar. Mümkünse dışarı çıkmaları, mümkün değilse uygun durum almalarını sağlamak için elimizden geleni yapmaya çalışacağız” dedi.
Yerin kilometrelerce altında kırılan fay sınırının oluşturduğu sarsıntının yıkıcı tesirinin yeryüzüne yayılmadan evvel artık insanlara haber verilebildiği yapay zeka tabanlı Emergency Disaster Information System (EDIS-Acil Afet Bilgi Sistemleri) hayata geçirildi. Yerli ve yabancı 4 firmanın bir ortaya gelerek tasarladığı, eski kullanılan teknoloji ile yeni geliştirilen teknolojinin birleşimiyle oluşan zelzele erken ikaz sistemi EDIS, Esenler’deki Yıldız Teknik Üniversitesi Yıldız Teknopark Kongre Merkezi’nde düzenlenen lansman ile tanıtıldı. Lansmanda, birçok üniversiteden akademisyen, bürokratlar ve kamu yöneticileri de yer aldı. Lansman toplantısında, 1999 Kocaeli Gölcük merkezli zelzelenin gücünün yüzde 50 düşürülmüş ve tek istikametli hali de simülasyon tırında gösterildi.
KİMİ BÖLGELERDE 3 SANİYE, KİMİ BÖLGELERDE 3 DAKİKA EVVEL HABER VEREBİLİYOR
Sistemin ayrıntıları hakkında açıklamalarda bulunan EDIS Kurucu Ortağı ve CEO’su Ali Emre Erişen, “EDIS, zelzele, sel, yangın üzere birçok faaliyeti evvelce haber veren ihtar sistemi olarak çalışacak. Uzun yıllardır zati zelzele üzerinde çalışıyorduk. Saniyeler, dakikalar öncesine kadar programın kullanıldığı sitelerde, apartmanlarda bu sinyal verilecek. Kullanıcılar da cep telefonlarında bu sinyali alacaklar. Mümkünse dışarı çıkmaları, mümkün değilse uygun durum almalarını sağlamak için elimizden geleni yapmaya çalışacağız. Mühlet araya, zelzelenin derinliğine, kıyıya uzaklığına nazaran değişiyor. Birtakım bölgelerde 3-5 saniye iken, Adıyaman-Sivas ortasında 3 dakikanın üzerinde gördük” sözlerini kullandı.
KAÇIŞ PLANI DA VERİYOR
Malatya’da yaşanan zelzelede 5 saniye evvelden alınabilecek haberin insanların hayatını kurtarabileceğini hatırlatan Erişen, “Oradaki hesaplara baktığımız vakit 20-21 saniyelik üzere bir mühlet vardı. Villada oturmanız, o avizenin düşmemesi manasına gelmiyor. Yeni ya da eski, hasarlı hasarsız bina olup olmaması da değerli değil. Bizim maksadımız hem zelzeleden evvel bir eğitimini hazırlamak hem de yapay zekayı erken ihtar olarak vermek. Zelzele sonrası ne yapacaklarını da planlıyoruz. Bir alışveriş merkezinde yakalansanız telefonda ne tarafa gideceğinizi görebileceksiniz. Öncesi, olduğu an ve sonrası için komplike bir sistem diyebiliriz” dedi.
HEM TÜRKİYE’DE HEM DE DÜNYADA KULLANILIYOR
Sistemin her alanda kullanımının mümkün olduğunu belirten Erişen, “Şu an dairelere vermiyoruz. Öncelikli maksadımız sitelere, apartmanlara, fabrikalara vermek. Ondan sonra yavaş yavaş başka yerlere ineceğiz. Site idareniz program alıp kurdurarak bu işi yapabilir. Daire başına 1-2 liraya sistem alacaksınız. Bir aygıt yoksa sistem olmadığını düşünürsek, 300-400 euroluk bir şey. Bu türlü bir yatırımla binanızı zelzeleye hazır hale getireceksiniz. İş merkezleri için de bir avantaj. Olağanda milyonlarca euroluk bir yatırım yapmaları gerekirken, aygıtı alarak bir fabrikayı zelzeleye hazır hale getirebilecekler. 2,5 yıldır birçok kullanan yer var lakin demo idi. Artık tüm insanlık için başta ülkemizde ve öbür ülkelerde hizmete sunuyoruz” diye konuştu.
KÜÇÜK ZELZELELERİN SİNYALİ VERİLMEYECEK
Yapılan teknolojinin güç bir iş olduğunu belirten Erişen, “Yanlış sinyal verilir mi, bilmiyorum. Şu an 76 sarsıntı tespit ettik. 76’da 76 yüzde 100 oranında yanlış sinyal çıkmadı. En güzel otomobil markaları bile bu otomobil yolda kalacak demiyor. Daha evvel bunu yapan olmadı. Sorabileceğimiz bir kişi de yok. Çok küçük sarsıntı sinyali vermeyecek. Türkiye’de geçen sene tespit edilen yaklaşık 23 bin civarında zelzele vardı. Burada en azından eşik düzeyi 4’ü ya da 5’i geçen, risk bölgesine nazaran, binayı etkileyecek ya da fabrikayı etkileyecek sarsıntıların sinyalini vereceğiz” sözlerini kullandı.
– Karaköse