Finlandiya Dışişleri Bakanı Pekka Haavisto, Finlandiya’nın NATO’ya üyelik müracaat sürecine Türkiye’nin karşı çıkmasına ait, “Görüşmeler sırasında, Türkiye’nin birtakım güvenlik telaşlarını ve benzerilerini derinlemesine ele aldığımızı düşünüyorum. ve olağan ki Türkiye ile bu diyaloğu sürdürmeye hazırız. Bunun üyelik öncesi bir seferlik bir diyalog olmamasının değerli olduğunu düşünüyorum.” dedi.
Haavisto, Finlandiya’nın NATO’ya üye olma kararını ve üyelik müracaat sürecindeki şimdiki durumu, Finlandiya Dışişleri Bakanlığının Helsinki’de düzenlediği medya ziyareti kapsamında ortalarında AA muhabirinin de bulunduğu bir küme gazeteciye kıymetlendirdi.
Finlandiya’yı NATO üyeliğine müracaat kararına götüren süreç
Haavisto, Finlandiya halkı ortasında NATO üyeliğinin, geçen aralık, ocak ve şubat aylarına kadar hiçbir vakit yüzde 30’dan fazla takviye görmediğini belirtti.
Birinci olarak aralıkta Rusya’nın kimin NATO’ya katılıp kimin katılamayacağına karar veren tondaki açıklamalarından rahatsızlık duyduklarını belirten Haavisto, “Büyük komşumuzun (Rusya) her şeyden evvel Avrupa’nın güvenlik mimarisine hürmet duymadığını gördük.” dedi.
Haavisto, “Finlerin yüzde 50’den fazlasının, tahminen de yüzde 60’ının NATO üyeliğini desteklediğini görüyoruz. Daha sonra siyasi partiler de güvenlik konusundaki gayelerini yine düşünmeye başladı ve birçok toplantının akabinde NATO üyeliğine yönelik dayanakla sonuçlandı.” tabirini kullandı.
İki hükümet raporunun parlamentonun önüne geldiğini anlatan Haavisto, bunlardan birincisinin NATO üyeliğini bir amaç olarak koymadan Avrupa’daki genel güvenlik değişiklikleri hakkında olduğunu, oburunun ise parlamentonun NATO üyeliğinden yana olmasıyla birlikte, bu mevzuyu tartışmak üzere direkt NATO üyeliğini önerdiğini belirtti.
Haavisto, 200 parlamenterden 188’inin NATO üyeliği lehinde oy verdiğini hatırlattı.
“Şimdi artık NATO ülkelerinin ellerindeyiz”
Haavisto, geçen hafta Washington’da ABD’li mevkidaşı Antony Blinken ve birkaç senatörle yaptığı görüşmelerde NATO’nun bu mevzuyu nasıl ele alacağını değerlendirdiklerini belirterek “Şimdi artık NATO ülkelerinin ellerindeyiz. Bildiğiniz üzere Türkiye’nin de ortalarında bulunduğu, buna çekince koyan NATO ülkeleri var. ve doğal ki her NATO ülkesini Finlandiya ve İsveç’i üye olarak almanın uygun olacağına ve Avrupa güvenliğine net katkıda bulunduğumuza ikna etmeye çalışıyoruz.” dedi.
Finlandiya’nın gayrisafi ulusal hasılasının yüzde 2’sinden fazlasını savunma mevzularına ayırdığını belirten Haavisto, ABD’den 64 F-35 uçağı alacaklarını ve savunma alanına katkı sunduklarını söyledi.
Haavisto, “Tabii ki NATO’ya getirdiğimiz en büyük sorun, Rusya ile 1300 kilometreden fazla hudut. Lakin olağan ki emelimiz o hududu olabildiğince barışçıl tutmak.” diye konuştu.
Haziranda Madrid’te düzenlenecek NATO doruğunun bu süreçte belirleyici olacağını lisana getiren Haavisto, “Ancak alışılmış ki NATO ülkelerinin sürecine bağlı olarak gerekirse daha uzun bir vakit çizelgesine de hazırız.” dedi.
“Hırvatistan garanti verdi”
Haavisto, Hırvatistan Cumhurbaşkanı Zoran Milanovic’in Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya üyelik müracaatına yönelik itirazına ait bir soruya “Üyeliğimiz için gecikme yahut olumsuz geri bildirim manasına gelebilecek her şeyden tasa duyuyoruz.” karşılığını verdi.
Ülkede onay sürecinin parlamento ve hükümetin elinde olduğuna dikkati çeken Haavisto, “Hırvatistan Başbakanı, Hırvatistan’ın bu bahiste gecikmeye neden olmayacağı konusunda bana garanti verdi.” dedi.
Haavisto, NATO’nun açık kapı siyasetine işaret ederek “ABD’de bana yöneltilen bir soruya şu karşılığı verdim: Bu, birebir vakitte NATO’nun açık kapı siyasetinin işleyip işlemediği konusunda da bir test. Yani Finlandiya ve İsveç’in önünde kapı kapalıysa, bundan sonra artık NATO’nun açık kapı siyaseti olduğunu söylemek çok sıkıntı.” diye konuştu.
Haavisto, Rusya’nın açıklamalarına tam olarak güvenilemeyeceğinin de Minsk Mutabakatlarına yaklaşımında görüldüğünü vurgulayarak “Temel olarak müzakere ettiklerini söylüyorlar lakin birebir vakitte Ukrayna hududunda asker topluyorlardı. Akabinde Rusya’dan komşusuna yönelik bu büyük hücum geldi. Bu bizde büyük şaşkınlık yarattı.” sözünü kullandı.
“(Türkiye ile görüşmeler) Bu sürecin devamının geleceğinden epey eminim”
Haavisto, Türkiye’nin Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya üyelik müracaatına yönelik itirazı hakkındaki bir soru üzerine, iki ülkenin üst seviye heyetlerini Ankara’ya gönderdiklerini hatırlattı.
Heyetlerin, Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın’la 5 saat boyunca epeyce âlâ ve derin görüşmeler yaptığını söyleyen Haavisto, “Bu sürecin devamının geleceğinden epeyce eminim. Olağan ki masada çeşitli sıkıntılar var. Finlandiya’da ve İsveç’te de terör örgütü olarak gördüğümüz PKK sıkıntısı var. PKK, AB’nin de terör örgütleri listesinde. Buna hiç kuşku yok. Şayet bunun büyük harflerle yazılması gerekiyorsa, tabir yerindeyse, bunu yapabiliriz.” dedi.
Haavisto, birtakım Fin vatandaşlarının yahut ikili vatandaşların hudut dışı edilmesi konusunun da gündeme geldiğine dikkati çekerek “Bu daha çok, yasal süreçlerimizle ve mahkemelerimizin nasıl çalıştığıyla kontaklı bir şey. ve örneğin İsveç’te bir parlamento üyesinin hudut dışı edilmesi talebi olduğunda da biraz endişelendik. Meclise seçilmiş biri için bu türlü bir şey talep etmek çok büyük bir sorun. Münasebetiyle bu mevzularda alışılmış ki ulusal mevzuatımıza çok sıkı uymak zorundayız.” değerlendirmesinde bulundu.
Türkiye’ye yönelik silah ambargolarına da değinen Haavisto, Türkiye’ye silah ticareti konusunda birtakım sınırlamalar getiren tek ülkenin kendileri olmadığını, “Bu kısıtlamalara ne olacak?” sorusunun Türkiye tarafından gündeme getirildiğini belirterek “Dolayısıyla bu üç bahis tartışılıyor. Tüm bu bahislere ait kimi uzlaşmacı tahliller bulabileceğimizden epey eminim. Lakin olağan bu birebir vakitte, görüşmelerde her iki taraftan da yeterli niyete muhtaçlık duyulan bir durum.” değerlendirmesinde bulundu.
Haavisto, ülkesinin Türkiye ile temaslarına ait şunları kaydetti:
“Şu ana kadar Türkiye ile bir müzakere kontağımız var. İlkbaharda Türkiye’yi iki kere ziyaret ettim. Ankara’da ve akabinde Antalya’da eksiksiz görüşmeler gerçekleştirdik. Bu ziyaretler sırasında Türkiye’den NATO üyeliğimiz için çok olumlu sinyaller vardı. Münasebetiyle, bu açıklamalardan kimileri bizim için çok şaşırtan oldu, zira evvelki irtibat çok, çok uygundu.”
“(NATO’ya üyelik için) Kesin bir tarih söylemek zor”
Ne vakit NATO’ya üye olabileceklerine ait bir varsayımının olup olmadığına ait ise Haavisto, “Daha evvel bana ‘Ne kadar süratli üye olabilirsiniz?’ diye soruldu. Karşılığım şöyleydi: ’30 üye ülke ve başkaları ile her şey yolunda giderse, sonbaharın sonunda NATO üyesi olabiliriz. Ekim başında olabiliriz, muhtemelen yıl sonundan evvel bile olabiliriz.'” değerlendirmesinde bulundu.
Haavisto, gelinen sürece dikkati çekerek “Şimdi elbette, önümüzde kimi pürüzler var. Türkiye ile görüşmelerimiz var, devam ediyor. O yüzden kesin bir tarih söylemek sıkıntı.” dedi.
“Türkiye ile bu diyaloğu sürdürmeye hazırız”
Görüşmelerin akabinde Finlandiya’nın Türkiye’nin güvenlik kaygılarını anlayıp anlamadığına ve bunları gidermek için adım atmayacağına ait bir soru üzerine Haavisto, “Tabii ki Türkiye ile görüştüğümüzde Türkiye’nin var olan telaşlarını gidermeye çalışıyoruz. Lakin elbette kendi mevzuatımıza yahut mevzuat süreçlerimize de hürmet göstermeliyiz, kimse öteki ülkeler üzerinde kararları dikte edemez.” diye konuştu.
“Bu görüşmeler sırasında, Türkiye’nin birtakım güvenlik kaygılarını ve benzerilerini derinlemesine ele aldığımızı düşünüyorum. ve olağan ki Türkiye ile bu diyaloğu sürdürmeye hazırız. Bunun üyelik öncesi bir seferlik bir diyalog olmamasının değerli olduğunu düşünüyorum. Bu natürel ki NATO üyeliği sırasında Türkiye ve başka ülkelerle, onların mevcut kaygılarını ve problemlerini anlamak için bir diyalog da olabilirdi.”
Finlandiya’nın Türkiye’nin tasalarını giderme konusunda olumlu adımlar atması lakin İsveç’in atmaması durumunda Finlandiya’nın süreci İsveç olmadan da sürdürüp sürdürmeyeceğine ait soruya ise Haavisto şöyle karşılık verdi:
“Finlandiya, İsveç olmadan tek başına devam eder mi? Elbette müracaatlarımız farklı lakin, İsveç’le tarihi olarak çok derin savunma iş birliğimiz var. Çok sayıda ikili savunma kontratımız var, hava alanını denetim ediyoruz ve donanma seviyesinde birlikte çalışıyoruz. Bence bu bölgeden her iki ülkenin de birebir anda üye olması NATO için yararlı olacaktır. Bu bölgenin güvenlik süreçlerine bakacak olursak her iki ülkenin de tıpkı anda gelmesinden NATO’nun en büyük faydayı sağlayacağını düşünüyorum. Bu bahse ait şu anki görüşümüz bu türlü.”
Haavisto, NATO’ya üyelik müracaatının, NATO’nun beşinci hususunun getirdiği güvenlik garantilerinin değerine dikkati çekerek “Bir AB üyesi olarak kıyaslama yaptığımızda, Ukrayna’ya takviye konusunda çok faal olmasına karşın AB, NATO’nun sahip olduğu askeri eğitim ve altyapıdan mahrum. NATO, Avrupa seviyesinde tüm güvenlik mevzularında iş birliğine sahip olan tek kuruluştur.”değerlendirmesinde bulundu.