Travma; ani gelişen, hayati tehdit oluşturan, beklenmedik sonuçları olan ve beklenmedik, alışa gelmedik olaylardır. Bu tip olaylara doğal afetler, trafik kazaları, cinsel istismar olayları örnek verilebilir. Travma sonrası gerilim bozukluğu ise travmatik bir olaya şahit olmak ya da olayın içinde bulunma, çok çaresizlik ve dehşet hissetme sonrasında yaşanan ruhsal zorlanma sürecidir.
Çocukların bir travmaya maruz kalmaları sonucunda alışageldik sistemleri bozulabilir ve inanç sistemleri sarsılabilir; geleceğe dair telaşları oluşabilir; egosantrik niyet sisteminde oldukları için yeterlilik düzeylerinde gerçeğe bağlı olmayan bir düşme ve üstünden gelemeyecekleri bir suçluluk hissine kapılabilirler; ağır ıstırap ve denetim kaybı yaşayabilirler.
Her travma yaşayan çocuk TSSB geliştirir mi? Elbette hayır. TSSB’den esirgeyici etmenler; travmatik olay öncesinde ya da sonrasında profesyonel yardım aramış/almış olmak, olaydan sonra küme yardımı almak, olay sırasında başardığı ferdi davranışlardan şad olmak, berbat olaylara karşı koyabilme marifeti kazanmış olmak olarak sıralanabilir.
Gözetici etmenlere gereğince ulaşamayan okul çağı öncesi çocuklarda neler gözlemleyebiliriz diyerek bakacak olursak;
- Afetle ilgili abartılı hikayeler anlatma ve afetle ilgili daima sorular sorabilir
- Saldırganlık ya da içe kapanma gözlemlenebilir
- Kabuslar ve gece korkmaları yaşayabilir
- Konuşma bozuklukları görülebilir
- Daha evvelki gelişim düzeyine geri dönme gözlemlenebilir
- Uyum zahmeti yaşayabilir
- Güvensizlik ve suçluluk yaşayabilir
- Gerçekçi olmayan dehşetler geliştirme gözlemlenebilir
- Yatağını ıslatabilir
- Tik oluşturabilir
Aynı halde okul çağı çocuklarına da bakacak olursak gözlemleyebileceğimiz durumlar;
- Davranışlarında evvelki gelişim devrine gerileyebilir
- Okulu reddedebilir
- Afetle bağlı şiddet eğilimli oyunlara ilgi duyabilir
- Bedensel ağrılar çekebilir
- Kabus, uyku bozuklukları yaşayabilir
- Konuşma bozuklukları gözlemlenebilir
- Saldırganlık ya da içe kapanma gözlemlenebilir
- Uyum zahmeti yaşayabilir
Ergenlik devrinde ise büyük bir savaş olan ergenlik periyoduna bu türlü bir darbenin inmesi ergenleri çok daha fazla sorgulamaya, güvensizliğe, kendini muhafazaya almaya çalışmaya ve saldırganlığa itebilir. Geniş bir pencereden bakmak istersek görülebilir etmenler;
- Gelecek derdi yaşayabilir
- Suçluluk ve çaresizlik hissinin üstesinden gelmede zorlanabilir
- Daha fazla riskli aksiyona geçebilir
- Okul muvaffakiyetinde düşüş yaşayabilir
- Erken yetişkinliğe girebilir
- Ebeveyn ile çatışmalarda artış yaşanabilir
- İştah ve uyku düzensizlikleri görülebilir
- Sürekli değişen ruh hali gözlemlenebilir
- İntihar teşebbüsleri görülebilir
Yukarıda bahsettiğimiz çocuklarda ve ergenlerde TSSB için tedavinin ana bileşenlerinden biri, yapılan araştırmalara nazaran, kişisel terapidir. Ferdi terapide çocuğunuz yalnız olmamalı, her vakit aile ve etrafı tarafından toplumsal takviye hissettirilmelidir.
Travma sonrası gerilim bozukluğu tedavisi konusunda asla yalnız değilsiniz. Uzmanlarımız her vakit, her mevzuda size yardımcı olmaya hazırlar. Bize sitemizde bulunan bağlantı numaralarımızdan her daim ulaşabilirsiniz
Uzman Klinik Psikolog Damla KANKAYA
Psikoloji Kısmı Öğrencisi Nesrin AYDIN