Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) Maliye Bakanı Sunat Atun, Türkiye ile KKTC hükümetleri ortasında imzalanan 2022 Yılı İktisadi ve Mali İşbirliği Protokolü’nün KKTC için büyük bir fırsat olduğunu, bu yılki protokolün, bugüne kadar yapılan protokoller içerisinde en düzgün protokollerden bir tanesi olduğunu belirtti.
Bakan Atun, KKTC’deki mali durum, atılması planlanan adımlar ve Türkiye ile KKTC ortasında imzalanan 2022 Yılı İktisadi ve Mali İşbirliği Protokolü’ne ait AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.
KKTC maliyesinin sürdürülebilirliğini sağlamanın kendileri için en temel nokta olduğunu vurgulayan Atun, Maliye Bakanlığının, devletin mükellefiyetlerini yerine getirerek vatandaşa en düzgün biçimde hizmet vermenin ve kesimlerin gereksinimlerini karşılayacak biçimde harcamalarını yapabilmesinin kıymetine değindi.
Atun, “Temel olan problem, bütçeyi denk bir halde tutabilmektir. Bu da içinden geçmekte olduğumuz kriz devrinde sıkıntı hale gelmiş durumda. Bunun en temel sebebi, 2020 yılında başlayan global salgının, bütün dünyada tesirlerini çok sert bir biçimde hissettirmesidir. Dünyada evvel üretim zinciri, akabinde tedarik zinciri bozuldu. Bununla birlikte arz-talep istikrarlarının eski denkleminden uzaklaşmasıyla birlikte bilhassa güç ve emtia besin fiyatlarında öngörülmemiş artışlar oluştu. Bu bütün dünyada enflasyonist tesir oluşturdu.” dedi.
Rusya-Ukrayna Savaşı’yla krizin çift taraflı hale geldiğini belirten Atun, bunun KKTC’yi de yüksek enflasyon tarafıyla tesiri altına aldığını söz etti.
Özellikle artan petrol ve güç fiyatlarıyla birlikte özel dalın rekabet edebilirliğinin tehdit altına girdiğini, bunun da üretim açısından büyük tehdit oluşturduğunu anımsatan Atun, bütün bunların devlet gelirlerine de olumsuz bir biçimde yansıdığını belirtti.
“Bütün çabalarımız, KKTC iktisadının tekrar üretkenliğini kazanması içindir”
Atun, “Cumhuriyet Meclisi İktisat, Maliye, Bütçe ve Plan Komitesi’ne ek bütçe yasa tasarımızı sunduk. KKTC bütçesi, 2022’nin başında maddeleşen 12 milyar 770 milyon liralık düzeyden, 18 milyar 810 milyon liralık düzeye ulaştı. Buradaki temel neden, devletin harcamalarını, mükellefiyetlerini, hizmetlerini sağlayabilmesi ve ödemelerini yapabilmesi için şimdiki fiyatlarla yeni bir bütçe gerekli.” dedi.
Dar gelirli vatandaşı, enflasyon karşısındaki yüksek kayıp tehdidiyle karşı karşıya bırakmama konusunda kararlı olduklarını vurgulayan Atun, devlet olarak bu noktada gerekeni yapacaklarını söyledi.
Atun, “Bütün uğraşlarımız, KKTC iktisadının yine üretkenliğini kazanması içindir. Devletin gelir seviyesini de özel bölüm öncülüğünde artırmak niyetindeyiz. Özel dalın sermaye birikimini güçlendirmeli. Yatırımları teşvik edelim, yatırım finansmanı sağlayalım ve yeni yatırım alanlarını teşviklerle destekleyelim, bu formda ülke iktisadı büyümeye gitsin. Haliyle yeni istihdam alanları açılır ve halkın refahı yükselir.” dedi.
Ana vatan Türkiye ile 4 milyar 250 milyon liralık kaynak içeren bir mali ve iş birliği protokolü imzaladıklarına değinen Atun, protokolün KKTC için bir çıpa üzere olduğunu ve 3 bacaktan oluştuğunu vurguladı.
Atun, “Protokolün birinci bacağı, takvimlendirilmiş, hareket planlarından oluşan ve bir gayesi olan programdır. İkinci bacağı fondur, 4 milyar 250 milyon liralık fonu vardır. Üçüncü bacağı ise uygulayıcıdır. Uygulayıcının da kararlı bir halde bu protokolü hayata geçirmesi, içeriğindeki aksiyon planına takvimine nazaran uyması, öngörülen maddeleri yapması, ıslahat programlarını uygulaması ve gereken teşvik ile dayanakları ülke gerçek kesimine sağlamasıdır. 4 milyar 250 milyon liralık bu kaynağın 3 milyar 200 milyon lirası, KKTC iktisadına direkt hibe olarak ayrılmıştır. Bu 3 milyar 200 milyonun ise 2 milyar 164 milyon lirası direkt KKTC gerçek bölümüne, altyapı yatırımlarına, teşviklere ve katkılara ayrılmıştır. Bu protokol, KKTC iktisadı için çok büyük bir fırsat, bilhassa de bu kriz devirlerinde.” dedi.
Ülkelerin kriz periyotlarını yönetirken kaynağa muhtaçlık duyduğunun ve bunun bir bedeli olduğunun altını çizen Atun, “KKTC, ana vatanı sayesinde dış fon kaynağına sahip olabilen lakin bunun için rastgele bir bedel ödemeyen dünyadaki tahminen de yegane devlettir. Bu bizim için büyük bir nimettir, bu fırsatın da değerini bilmemiz gerekiyor. Bunun değerini bilmek de gereğini yapmak, programı uygulamak ve bu kaynakları projelendirerek hızlı bir halde kıymetlendirmekten geçiyor. Şayet bunu bu yıl içerisinde bütün icra alanları olarak başarabilirsek, ekonomimize çok güçlü bir kaynak da gerçek kesim üzerinden girmiş olacak. Bu kaynak, silsile tesiriyle iktisadın büyümesine kadar sonuçlar doğuracaktır.” diye konuştu.
Protokolün vizyoner bir yapıda olduğuna, ülkedeki ekonomik istikrara vesile olabileceğine dikkati çeken Atun, bunun gerçekleşmesinin siyasi istikrarla da bağlantılı, bunun da kendi sorumluluğunda olduğuna işaret etti.
Atun, protokoldeki programı olduğu üzere uygulamaları halinde, bundan sonraki süreçte dıştan gelen krizlere karşı daha güçlü olabileceğini de söyledi.
Bakan Atun, KOBİ’ler, küçük esnaf ve girişimcilere devlet takviyelerinden daha fazla faydalanabilecekleri bir alan açmayı hedeflediklerini belirterek bütün bunların yeni istihdam alanları, refah artışı ve ekonomik büyümeyi getireceğini söz etti.
Türkiye’den bir teknik heyetin 2022 protokolünü görüşmek üzere KKTC’ye geldiğini vurgulayarak bu grubun, kaynak kullanımı, programın aksiyon planında tabir edilen tarih ve maksatların ön görüşmesinin yapılacağını kaydetti.
“Türkiye ile imzaladığımız mali protokole yönelik tenkitleri son derece haksız buluyorum”
Türkiye ile KKTC ortasındaki protokolün birtakım çevreler tarafından haksızca ve bağlamından koparılarak eleştirildiğine de değinen Atun, şöyle devam etti:
“Türkiye ile imzaladığımız mali protokole yönelik tenkitleri son derece haksız, sığ ve siyasi buluyorum. Yapan niyet içerisinde olan hiç kimsenin, protokolü eleştirebileceği bir alan ben görmüyorum. Bugüne kadar yapılan protokoller içerisinde bence en güzel protokollerden bir tanesi. Bu çıpa niteliği bir mutabakat. Bunu incelediğiniz vakit analitik yaklaşım var. Analitik olarak baktığımız vakit, son yıllarda imzalanan protokollere mutabakatlara kıyasla, bütçeye nispeten tahminen de en yüksek kaynak tahsislerinden bir tanesi bu protokol. Münasebetiyle bu protokolde KKTC vatandaşı için yalnızca refah vardır, hem toplumsal hem ekonomik kazan ile yarar vardır. Bu gözle bakmak lazım. Ana vatanımız, KKTC’nin ve halkının yanında olduğunu bir kere daha somut bir halde ortaya koymuş oluyor. Bir Maliye Bakanı olarak ben bunu net bir halde görüyor ve hissediyorum. Bu protokoldeki hususları uygulama iradesi hükümetimizde vardır.”