Duygular, genel olarak, bireyin hayatındaki mevcut durum ve olgulara fizyolojik, bilişsel ve davranışsal tepki vermesiyle ve yeni karşılaştığı olgulardan da sorumlu olmasıyla nitelendirilmektedir.
Bireyin hayatında ruhsal, biyolojik ve dış etmenlerin etkileşimiyle bir duyu haritası ortaya çıkar. Bunu, kişinin tecrübelerini hisleriyle söz etmesi olarak söyleyebiliriz.
Duygu düzenlemenin birinci basamağı insanın bakım vereni, etrafındakilerin davranış örüntüleri ve toplumsal etrafıyla etkileşim kurmasıyla sağlanmaktadır.
Doğumdan çabucak sonra hislerle tanışırız ve büyüdükçe çeşitlenir. Birinci olarak ilgi ve acıya karşı gerilim hissederken sonralarda öfke, şaşkınlık, sevinç, kaygı, ıstırap, utangaçlık gelişir ve ilerleyen vakitlerde bu hisleri empati, kıskançlık, utanma, suçluluk, gurur, utanç seyreder.
Duygu düzenlemenin genel manası olumsuz hislerin regüle edilmesi; olumlu hislerin da paylaşılmasını kapsar. His düzenleme hüneri, kişinin makul bir olay ya da olgu karşısında geliştirdiği duygusal, bilişsel yahut toplumsal gereksinimlerine rağmen his ve davranışlarını düzenleyebilme hünerini sağlayabilmesidir. Öbür bir deyişle his düzenleme hüneri, duygusal zekayı da kapsar diyebiliriz. Alan yazında duygusal zekanın dört alt boyutu bulunmaktadır. Bunlardan birincisi, hislerinin farkında olmaktır. İkincisi ise rahatlama, gevşeme, dikkatini dağıtma, karamsar olmama üzere davranım örüntülerini uygulamaktır. Üçünü alt boyut, motive olabilme hünerini içermektedir. Dördüncü boyut ise oburlarının neler hissettiğinin farkına varmaktır.
Duygusal zekanın boyutları da incelendiğinde yakın münasebetler çerçevesinde değeri daha fazla anlaşılmaktadır. Şöyle ki beşerler münasebetlerinde bilhassa romantik ilgilerinde dinlenilmek, anlaşılmak isterler. Yalnızca bu iki isteğe bakıldığında dahi, dinlenilmek için söz edebilme maharetine sahip olmak gerekiyor. Tabir ederken de hislerimizi göz arkası etmeden yani Jonice Webb’in de ‘Boşluk Hissi’ kitabında tabir ettiği üzere ‘Duygu depoları’mızı boşaltmamız ve yenileri ile doldurmamız gerekmekte. Öteki bir deyişle regüle etmemiz gerekmekte. Bunlar için ‘ifade edebilme’ hüneri değer arz etmektedir. Artık de karşı koltuğa oturup duygusal zekanın kıymetine göz atalım. Burada da romantik bağlantı içerisindeki bireylerden birinin başkasını anlaması yani ‘empati’ hüneri ön plana çıkmakta. Duygusal zekanın dördüncü alt boyutunda söz edildiği üzere, oburlarının neler hissettiğinin farkına varmak. Bu sayede beşerler yakın münasebetlerinde his düzenleme marifetlerini sergilemiş olurlar. Bunun hem ferdî hem de çift olarak olumlu yanlarını inceleyelim.
Empati hüneri ile beşerler kuvvetli bağlar oluştururlar. İnsan en çok da kendini anlaşılmış hissettiği yerde inanç gereksinimini giderebilmektir. İnancın olduğu yerde de samimiyet ve sıcaklık vardır. Öteki bir açıdan bakacak olursak hisler bizim bâtın hazinelerimiz üzeredir. Kendimizi inançta hissetmediğimiz yerde ya da kişinin yanında onları söz etmekten kaçınabiliriz. O denli ki danışanlarımızla yaptığımız birinci görüşmelerde buna kıymet verir ve itimat münasebeti başlığı altında birinci görüşmelerimizi gerçekleştiririz. Birbirini tanımayan iki insan hisler ve inanç ilgisi bu derece değerliyken yakın münasebetlerde bu problem daha bir değer kazanıyor. Bilhassa his düzenleme açısından yani rahatlama ve karamsar olmama yakın alakalarda aranan sıcaklığı da tabir edeceğini düşünüyorum.
Duygu düzenlemeye bir öteki perspektiften yani olumsuz istikametiyle baktığımızda his düzenlemenin sağlanmadığı hatta hislerin dahi söz edilmediği yakın münasebetler gözlemlendiğinde bu bağlantıların toksik yahut bireye ya da bireylere ziyan verdiğini tabir edebilirim. Bunu söylerken psikopatolojik açıdan ele aldığımızda bireylerin his durum ve davranım örüntülerinin devre dışı bırakılması somatik belirtilerin ortaya çıkmasına yer hazırlamaktadır. Bu sözlerimi sevgili Freud’un şu kelamıyla desteklemek istiyorum; ‘İtiraf edilmemiş hiçbir his asla ölmez.’
Bireysel manada bakıldığında psikopatolojik durumlar bireyin kendisine ziyan verir ve yakın alakaları yürüten ve yaşayanlara da birebir oranda ziyan verecektir. Bu bağlamda his düzenleme hünerinin değeri daha fazla anlaşılmaktadır. Romantik ilgileri yaşayan bireylerin sağlıklı olması demek bağlantılarının de sağlıklı olmasına taban hazırlamak demektir.
Tersten bakmaya yani olumsuz perspektiften bakmaya devam edecek olursak his düzenleme mahareti olmayan ya da bunu yansıtabileceği bir alaka içersinde olmayan ebeveynlerin çocuklarına da bu durum yansımaktadır. Bu hususla ilgili yapılan araştırmalar mevcut. Tekrar Jonice Webb’in ‘boşluk Hissi’ kitabında da buna değinilmekte.
Çocukların his düzenleme örüntülerinde aksaklık olması demek farklı formlarda psikopatolojik semptomların gelişmesi demektir. Bu çocuklarda daha çok anksiyete bozuklukları gözlemlenmektedir.
Sonuç olarak bakıldığında hisler ve his düzenleme hüneri hem ferdi manada hem romantik alakalar manasında hem de sonrasında gelecek olan jenerasyonlar açısından bir epey kıymete sahip. Yalnızca ferdî rahatsızlıklar için değil münasebetler ve yakın bağlantıların sağlıklı olmasını isteyen herkesin tahminen de ilgilerinde birinci olarak gözlemleyeceği mevzu bu olabilir. Zira bireyin sağlıklı olması demek bağ kurduğu bağlantıların de sağlıklı olması istikametinde taban hazırlanması demek. Bir bireyin sağlıklı olması için de yeniden bir bireye gereksinim duymakta. Her iki bireyin de sağlıklı olması için yani his düzenleme maharetini rahatça sergileyebileceği münasebetler ruhsal rahatsızlıklar açısından önleyici olabileceği üzere birtakım fizikî rahatsızlıklar açısından da değerli bir tesire sahiptir.
İnsanı rahatsız eden insan olabildiği üzere beşere şifa olan da insandır. Şifa bulacağımız insanların ve şifalandıracağımız insanların sayısının artması temennisiyle…