Günümüzde ebeveynlik epey tartışmalı bir mevzu. Toplumsal medya ve etrafımızdan “Nasıl gerçek ebeveyn olunur?”, “Çocuklarımıza nasıl davranmalıyız?” üzere sorulara karşılık olarak pek çok bilgiye maruz kalırız. Lakin bu bilgiler, çoğunlukla uzman bireyler tarafından söylenmemesi yahut kaynaklarının çok eskiye dayanması ve hatta kaynağı dahi olmaması nedeniyle yanlış bilgilerdir. Günümüz ebeveynleri her şeyi yanlışsız yapmak ismine bir yola çıkıyor. Fakat bu mükemmeliyetçi hal peşinde yeniden pek çok yanılgıyı getirebiliyor. Bir örnek vermek gerekirse, ebeveynler kendi gereksinimlerini, kendine ayırmaları gereken vakti bir kenara bırakıp yalnızca çocuklarıyla ilgili hususlara vakit ayırmalarının hakikat olduğunu düşünebiliyor. Bu niyet stili öncelikle ebeveynlikteki en değerli kurallardan biri olan, sağlıklı birey sağlıklı ebeveyndir, sözümüzle karşıt düşüyor. Bu kelamdan kastımız şu, bir insan kendine kâfi vakti ayırmadığında, kendi muhtaçlıklarını yeteri kadar gidermediğinde hem ruh sıhhatini hem de vücut sıhhatini göz arkası ettiğinde düzgün bir ebeveyn olmakta çok zorlanır. Biz bir ebeveyn olarak güzel bir ruh hâlinde ve bedenen sağlıklı olamazsak bunun çocuklarımız üstünde negatif bir tesiri olur. Çocuklar vücut lisanı okumakta hayli güzellerdir. Sizin düzgün hissetmediğinizi, yorgun olduğunuzu görebilirler. Çocuk oldukları için de bunu şahsileştirip “Acaba benim yüzümden mi bu durumda?” diye düşünebilirler. Bu da çocukta erken yaşta dert oluşmasına sebep olabilir. Bu nedenle yeterli bir ebeveyn olabilmek için öncelikle kendimizi düşünmeliyiz. Elbette ebeveynlik fedakârlıktır fakat bu fedakârlık seviyesi arttıkça aslında yeterli bir ebeveyn olmayız, tersine fedakârlık seviyesi arttıkça çocuğumuzdan ileride çok fazla şey bekleyebiliriz. Tartışma anlarında “Ben senin için bunları yaptım sen artık neler yapıyorsun?” şekli cümleler kurabiliriz. Bu usul hislere kapılmamız da çok doğal zira hepimiz bir insanız ve ebeveynlerin de hisleri vardır. Onlar bu uzun seyahatte pek çok zorluğa göğüs gerer, bizi tehlikelerden korur ve büyütür. Lakin bunları yaparken yalnız olmadıklarını da hatırlamaları gerekir. Ebeveynlik konusunda takviye alabilecekleri pek çok yer vardır. Bu dayanak sayesinde ebeveynlik konusunda en gerçek bilgiye ulaşabilirler. Aile Danışmanlığı eğitimi almış ve bu
mevzuda uzmanlaşmış Psikologlar size bu bahislerde dayanak olabilir.
Toplumda rollerimiz vardır. Bu roller bazen birbiriyle iç içe bazense çok başkadır. İş yerindeki yönetici rolümüz konutta işimize yaramaz ve o rolü konutta kullanamayız. Tıpkı biçimde konuttaki ebeveyn rolümüz iş yerimizde bir işimize yaramaz. Bu roller meskenin içinde de vardır. Konutta çocuğumuza karşı bir ebeveyn, eşimize karşı da bir eş olmalıyız. Bu iki rol iç içedir ve birbirlerini tesirler. Toplumumuzda kabul gören bir cümle vardır, “O âlâ bir eş olmasa da güzel bir ebeveyn.” Bu cümle aslında psikolojide yanlışsız karşılanmaz. Zira bizler bunun hakikat olmadığını ve uygun bir eş olamayan bir insanın aslında yeterli bir ebeveyn de olamayacağını düşünürüz. Bunun aşikâr başlı sebepleri şunlardır, güzel bir eş olamadığımızda ve ilgimizde tartışmalar, çatışmalar arttığında bu durum çocuklarımızın büyüdüğü ortamı kökünden tesirler. Çocuklar, yaşları ve gelişimsel evreleri gereği etraflarında olan bitenlerin kendi yüzünden olduğunu düşünür ve birden fazla şeyi kişiselleştirir. Bu en çok da ebeveynlerinin ortasındaki bağın durumunu içerir. Çocuklar ebeveynlerinin ortasındaki çatışmaları görür ve kendini sorumlu meblağ. Çocuğumuza uygun bir ebeveyn olmaya çalışırken eş rolümüzü unutmamamız gerekir. Elbette bir bağda çocuk doğduktan sonra dinamikler değişir. Çocuğun bakım sürecinde ebeveynlere bağımlı olduğu için ebeveynlerin boş vakitleri hayli kısıtlıdır. Fakat bu münasebetimize hiç vakit ayırmamamız gerektiğini bize söylemez. Elbette eskisi kadar olamasa da eş rolümüzü yerine getirmeye çalışmalıyız. Haftada bir defa de olsa çocuklarımız olmadan eşimizle aktiviteler yapmalıyız. Evvelden yapıp şu an yapamadığımız şeyleri düşünüp onlara bir vakit yaratmalıyız. Bu aktiviteleri yaparken de “Şu an kendim için bir şey yapıyorum, çocuğum yanımda değil, ben makûs bir ebeveyn miyim?”, “Ben bencil miyim?” üzere kanılar aklımızdan geçebilir. Bu niyetler geldiğinde kendimize şu soruyu soralım “Ben bunu yaptığımda daha sağlıklı olacak mıyım?”, “Ruh hâlim bu aktiviteden sonra daha uygun olacak
mı?”, “Bu aktivite bağlantımıza uygun gelecek mi?” Bu sorulara evet yanıtını verebiliyorsanız siz ebeveynliğiniz ismine çok hoş bir iş yapıyorsunuz demektir. Elbette ilgi meseleleri burada bitmez. Kimi münasebet meseleleri dışarıdan takviye almayı gerektirebilir. Çift terapilerinde çiftler birbiriyle nasıl bağlantı kurmaları gerektiğini, hislerini ve fikirlerini nasıl lisana getirebileceklerini öğrenirler, bağlantıda karşılıklı birbirlerinden ne beklediklerini anlatırlar. Sıkıntılar danışman eşliğinde masaya yatırılır ve üstüne konuşulur. Bir arada birbirlerine ayıracakları vakitler belirlenir. Bir uzman eşliğinde bunları yapmak bağlantınıza ve daha sonra da ebeveynliğinize çok olumlu formda yansır. Bağlantınızda sıkıntılar yaşadığınızı düşünüyorsanız çift terapisinde uzman psikologlardan takviye alabilirsiniz. Çift terapisinin hayatınıza ve ebeveynliğinize katkısını görebilirsiniz.
Ebeveynler ferdî meseleler da yaşayabilir. Ruhsal sıhhatleri her vakit yeterli durumda olmayabilir. Bu da meskendeki ortama ve çocuklarımıza sirayet edebilir. Bir ebeveyn olarak birinci sorumluluğumuz kendimize bakmak olmalı. Ebeveyn olmanın birinci yıllarında çocuğumuzun bize bağımlılığı üst seviyede olması ve bakıma muhtaç olması kendimizi unutmamıza sebep olabilir. Hobilerimize, arkadaşlarımıza eskisi kadar vakit ayıramayabiliriz. Lakin bu vakit sıfır olmamalıdır. Ebeveyn olduğumuz kadar da birey olduğumuzu unutmamamız gerekir. Bu yüzden evvelce yaptığımız ve zevk aldığımız aktiviteleri yavaşça hayatımıza tekrar sokmaya çalışmalıyız. Biz beşerler toplumsal varlıklar olduğumuz için toplumsal ortamlarımıza da geri dönmeye çalışmalıyız. Bu bir ebeveyn için iş ortamına geri dönme, arkadaş ortamına eskisi kadar olamasa da geri dönmek olabilir. Bu tip aktivitelerde tekrar “Ben bunu yapıyorum fakat çocuğumla değilim, ben bencil miyim?”, “Ben makûs bir ebeveyn miyim?”, “Çocuğum bensiz ne yapıyor sanki?” üzere niyetler aklımıza gelebilir.
Bu kanılara şu soruları sormak gerekir, “Bu aktivite benim ruh hâlime güzel gelecek mi?”, “Çocuğum ebeveynini memnun gördüğünde o da keyifli olur mu?”, “İyi bir ruh hâlinde olmak ebeveynliğimi yeterli tesirler mi?” bu sorulara karşılığımız evetse hem kendiniz hem ebeveynliğiniz için hakikat bir iş yapıyorsunuz demektir. Elbette kişisel sıkıntılar burada bitmez ve tahlillerini her vakit kendimiz bulamayabiliriz. Bilişsel Davranışçı Terapi ekolünde uzman psikologlar bu hususta size yardımcı olabilir. Bu halde kişisel terapi sürecinin hem hayatınıza hem mesken ortamınıza olan tesirini görebilirsiniz.
Ebeveynlik çok uzun ve zorlayıcı bir yoldur. Bu yolda hepimiz harika ebeveynler olmak isteriz lakin bu mükemmeliyetçilik daha evvel de belirttiğimiz üzere problemlere sebep olur. Harika ebeveyn olmayı hedeflemek yerine evvel sağlıklı bir birey, sonra sağlıklı bir eş, daha sonra da sağlıklı
bir ebeveyn olabilmeyi hedeflemeliyiz. Kusur yapmamaya değil kusurlarımızdan ders çıkarmak ve bir çıkış yolu göremediğimizde gerektiğinde dayanak almak bizi uygun bir ebeveyn olma gayemize yaklaştırır. Bu gayelerimiz kapsamında ilerlersek gereğince düzgün bir ebeveyn oluruz. Değerli olan kusursuz olmak değil sağlıklı olmaktır. Takviye ararken de hiçbir şey için geç olmadığını ve hayatımızın her noktasında bu dayanağı alabileceğimizi unutmamamız gerekir. Biz psikologlar bu bahisler için varız ve her vakit size takviye olabilmeyi amaçlarız.
Psikolog Görkem Erva Demir
