KADINDA CİNSEL FONKSİYON BOZUKLUĞU
Cinsellik, doğum öncesinden başlayıp, ömrün tüm evrelerinde devam eden, üremeyi, cinsel açıdan haz almayı içeren ömrün değerli bir modülüdür. Cinsel sıhhat durumu ise kişinin cinselliğine bağlı toplumsal, bedensel ve bilişsel refah durumudur. Cinsel hayatın sağlıklı olması bütüncül sıhhati değerli ölçüde etkilemekte ve bireyin hayat strandartını arttırmaktadır.(Aras, 2020:13) Cinsel sıkıntılarla karşılaşmak, kişiyi, kişinin ailesini, eşini etkileyebilecek bir sorun oluşturabilmektedir.Cinsel sıhhat sorunları ortasında cinsel fonksiyon bozukluğu, orgazm bozukluğu, cinsel kimlik bozukluğu, cinsel istekte azalma üzere çeşitli dert meselelerini içeren cinsel bozukluklar yer almaktadır. (Gülen, Keseroğlu, Özgür, Yıldız, 2018:270)
Cinsellik bedenin çeşitli tepkileri içeren karmaşık br yapıya sahiptir. Bayanın hayat standartlarını kıymetli ölçüde etkilemektedir.
Kadınlarda en yaygın olarak görülen bozukluklar; cinsel dilekte kıymetli derecede düşüş, orgazm bozuklukları ve cinsel uyarılma bozukluklarıdır.
Kadının cinsel bozukluğu sorunlara yol açtığında bayanın hayat standartlarını olumsuz istikamette etkileyebilmektedir.(Demirezen, Dilşah Karaçam, 2021:57)Bireyler ortası irtibatı olumsuz etkileyen bu bozuklukların yineleyici olması çeşitli problemleri meydana getirmektedir. Yapılan araştırmalar KCD’nin erkek cinsel bozukluklarına nazaran kâfi olmadığını göstermektedir. KCD ile bireylerin hayat standartlarının seviyesi bir çok bahiste ele alınmaktadır ve üreme mühletince birbirlerine paralel bir etkileşime sahiptir.
Yapılan değerli ve ayrıntılı araştırmalarda bireylerin cinsel beraberlikleri ile ilgili sıkıntıları tespit etmek kolay değildir. (Beji, Kızılkaya Özcan, 2018:133)
Bu bozukluk; cinsel ilgide azalma, cinsel münasebet esnasında ağrı yaşama ve orgazm bozukluğu biçiminde bilinmektedir. Bu bozukluğa bayan ve erkek bireylerde çok sık rastlanır ancak bayan bireyleri daha fazla etkilediği bilinmektedir. Bu bozukluk bayanları maddi, ruhsal ve toplumsal açıdan makus bir biçimde etkileyen, bireyin hayatını bir çok taraftan olumsuz etkileyen ve bir çok tarafı olan bir bozukluktur. Bu hastalığın işlevsel bozukluk olarak nitelendirilebilmesi için bireyde meselelere yol açması gerekmektedir. KCD’nin nedenleri ortasında ise genetik faktörler, ruhsal faktörler, çevresel ve kültürel faktörler yer almaktadır. Bireyin ruh sıhhati durumu, aile hikayesi, hayat tarzı, çevresel durumlarının da bu bozukluğu etkilediği görülmektedir. Depresyon, tasa bozuklukları, çocukluk çağı travmaları, alaka içindeki uyuşmazlık, partnerde görülen bozukluklar, ömür sürecini gerilime sokan faktörler bu bozukluğu önemli oranda etkilemektedir.(Yeni, 2019:185)
Cinsel ilgi uyarılma bozukluğu, bu bozukluk cinsel açıdan uyarılmışlık durumunun azlığı yahut büyük ölçüde düşmesiyle ilgilidir. Bu bozukluk bayanda hipoaktif olan cinsel bozukluk ile ilgili iken cinsel uyarılma durumu ise vajinanın ıslanması, genital bölgenin ısısı ile ilgilidir. İlgi gereksinimi ile uyarılmışlık durumu klinik açıdan bir ortada ele alınmaktadır. Bunun nedeni şahısların karşı cinsten gördüğü ilgiyi ferdî açıdan uyarılmışlık durumlarından bağımsız düşünememeleridir. (Bekmezci, Meram,2020: 235)
Genital pelvik ağrı, bu hastalık ağrılı cinsel birliktelik tanısı ve vajinusmus teşhisinin birlikte görüldüğü bir rahatsızlıktır. Bayan cinsel fonksiyon bozukluklarında en çok karşılaşılan bu bozukluk, vajinal bölgenin girişindeki kaslarda ortaya çıkan ve vajinal birlikteliği engelleyen istem dışı görülen kasılmalardır. Ve bireylerde bu belirtiler nedeniyle cinsel birliktelikten kaçınma görülmektedir.
Cinsel birliktelik esnasında ya da birliktelik sonrasında meydana gelen üreme organlarının bulunduğu bölgedeki ağrı halinde ele alınmaktadır. Bu bozukluğun birçok vakit travmatik olaylar ya da üreme organlarının bulunduğu bölgedeki rahatsızlıklarla ilgili olduğu söylense de bu bozukluğun nedenleri ortasında sosyokültürel ve bir çok yaşamsal durumun bulunduğu, hastalık seyrinde tesirli olduğu gözlemlenmiştir. Tıpkı vakitte uyku meseleleri, gerilimli ömür olayları, vücutta fizyolojik değişmeler, hamilelik, hayat tarzı ve unsur kullanımının da tesirinin olduğu yapılan araştırmalar sonucu belirtilmiştir. Bireylerin cinsel birlikteliğini olumsuz etkileyen bir rahatsızlıktır. (Uzunoğlu, 2021:15)
Vajinimus, Vajenin giriş kısmındaki kasların spazmı sonucunda cinsel birlikteliğin imkansız yahut çok seviyede sancılı bir kaz rahatsızlığı olduğu, kasların kasılmasıyla bir arada bütün bedenin kasılması, bacakların kapanıp açılamaması, dehşet sonucu verilen geri çekilme tepkisi ve vajinal girişin hiçbir biçimde olamayacağı niyetine eşlik etmesidir. Vajinimus, ekseriyetle cinsel birliktelik ile kısıtlı kalmamaktadır. Bazen tampon kullanımı esnasında ve jinekolog muayenesi esnasında da görülebildiği bilinmektedir. Bireyin kasılan kaslar üzerinde hiçbir hakimiyetinin olmadığı inancı sebebiyle cinsel fonksiyon bozukluklarından bayanı en çaresiz hissettiren bozukluk olduğu görülmektedir. APA vajinismus bozukluğunu primer vajinusmus ve sekonder vajinusmus olarak sınıflandırmıştır. Primer vajinusmus, bayan bireylerin cinsel yaşantısının başladığı birinci andan itibaren rastgele bir cinsel birliktelik yaşayamaması biçiminde tanımlanmaktadır. Sekonder vajinismusta ise bireyin öncelerde vajinal birliktelik yaşayabildiği fakat travma oluşturan bir olay sonrasında istemsizce kasılmalar sonucunda birliktelik yaşayamadığı durum olarak nitelendirilmiştir. (Demirezen, Karaçam, 2021:57)
Orgazm bozukluğu, bu bozukluk bayanda cinsel birliktelik sonrasında orgazmda uzun periyodik ve yineleyici gecikme ya da mahrumluk halinde ele alınmaktadır.
İlişkilerde partnerler ortasında hislerin daha az bir biçimde belirli edildiği, gösterildiği ya da lisana getirildiği vakitlerde orgazm olamama durumunda artış meydana gelmekte ve bu bireylerin fizikî ve duygusal temastan haz aldıkları görülmektedir. Bununla birlikte bayanlarda orgazm olmayı etkileyen etmenler ortasında ; cinsellikle alakalı travma oluşturacak bir hayat kıssası, eş ile irtibat sorunları, bedel yargıları ve bu etmenlere eklenebilecek çeşitli ruhsal sorunlar yer almaktadır. (Işık, 2020:6)
Bu hastalığın teşhisinin konulabilmesi için neredeyse altı ay sürmesi ve aşağıdaki belirtilerden biri yahut birden fazlasının görülmesi ve şahısta işlevsel bozukluğuna sebep olması gerekmektedir. Bu belirtiler; orgazmda muhakkak bir gecikme, orgazm yoksunluğu ve orgazm hislerinin şiddetinin önemli oranda düşmesidir.
Etiyolojik faktörleri ele alındığında partnerler ortası uyarılma bozukluğu, travmatik cinsel olaylar, şahısta görülen rahatsızlık ve eski cinsel tecrübelerin bulunduğu belirtilmektedir.(Çalı, 2021:18)
Cinsel işlev rahatsızlıklarının özünde ‘arzu, cinsel açıdan uyarılmışlık hali, orgazm devri ve çözülme periyotlarını içeren cinsel tepki durumununda bozukluk meydana gelmesi ve birliktelik esnasında ağrı hissedilmesi;’ yer almaktadır. Bireyin bu açıdan sorunlu olarak bilinmesi için bu olayların tek başlarına görülmemesi gerekmektedir. Bu olaylara bireye mahsus gerilim olaylarının, eşi ile olan birlikteliğinde sorunlu bir biçimde algılanması da eşlik etmelidir. Tanımlama yapılırken bu durumun sıklıkla görülüp görülmediği ve yineliyici mi olup olmadığı dikkate alınmalıdır.(Yeni, 2019:185)
Bu hastalığın tedavisinde; davranışçı terapi tekniği uygulanmaktadır. Ayrıyeten bu bozukluğa neden olan ruhsal ve kalıtımsal etmenlerin de tedavi sürecinde göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Bu nedenle hastalığın tedavisinde çeşitli tedavi teknikleri bir ortada kullanılmaktadır. BDT bu hastalığın tedavisinde en sık kullanılan tedavi tekniklerinden biridir.
BDT, Bu terapinin hedeflediği şey; bireyin cinsel açıdan uyarıldığında sergilediği çizgili reaksiyonların hakikat reaksiyonlarla değiştirilmesidir. Bu açıdan tedavi içerisindeki müdahaleler bu bozukluğun seyrinde tesirli olan biliş etmenlerini ve davranış etmenlerini dikkate almaktadır.(Sargın, Türkçapar, 2018:8)Bu bağlamda bilişsel davranışçı terapide psikoterapi, yine yapılandırma, şahıslar ortası ilgileri kuvvetlendirme, yanlışsız mastürbasyonun öğretilmesi, rahatlama antrenmanı ve alınan hazza ağırlaşma üzere çeşitli prosedürlerden faydalanılmaktadır.
Yapılan araştırmalarda bilişsel davranışçı terapi bu psikopatolojinin tedavisinde tesirli olduğu görülmüştür. Bozukluğun tedavisinde bu metot sıklıkla uygulanılsa da bu metodun sırınlıklarının da olduğuna dikkat çekilmiştir. Günümüzde bu bozukluğun tedavisinde bilişsel davranışçı terapi ile birlikte yahut diğer bir seçenek olarak şuurlu farkındalığı temel alan terapi prosedürleri de kullanılmaktadır. Şuurlu farkındalık terapisinde kişinin odağını şuurlu ve yargılayıcı olmadan o anki tecrübelere yönlendirmesi amaçlanmaktadır ve iç görü rahatlama tekniklerinden biridir. Temelini oluşturan bileşenler; şu ana odaklanma, iç görü yeteceğine sahip olma, yargılayıcı olmama ve var olan durumu kabul etmedir.
Bu metot teknik ve pratik açıdan BDT’den ayrılmaktadır. BDT bireyin yanılgılı kanıları yerine gerçekçi fikirleri getirmeyi amaçlar. Bu yaklaşım ise tecrübeleri yargılayıcı olmaksızın kabullenmeyi içerir. ( Dirik, Durna, Ülbe, 2020:73)
Aşağıda belirtilen tedavi teknikleri bu bozukluk için çoğunlukla kullanılmaktadır.
Evlilik Terapisi, partnerlerin münasebet esnasında yaşadıkları sorunları baz alan tekniklerdir. Çeşitli sistemler, yanlışsız irtibatın öğretilmesi, toplumsal hayattaki maharetler konusunda eğitimler ve empati kurmak için yapılan müdahaleleri içerir.
Cinsel Marifet Eğitimi, çoğunlukla antrenmanlara ağırlaşan bu müdahale bireylerin cinsel fonksiyonlarına katkı sağlamaktadır. Antrenmanlar ferdî formda ya da eşlerle birlikte uygulanır. Ve mastürbasyon konusunda verilen eğitimleri, doyumu baz alan faaliyetleri, durup başlama metotlarını içinde barındırmaktadır.
Sistematik Duyarsızlaştırma, birtakım durumlarda meydana gelen tasayı en aza indirmek için gevşeme antrenmanlarının uygulandığı davranış stratejisidir.
Eğitimsel Müdahaleler, bu teknikte yalnızca cinsel dönüt esnasında ortaya çıkan ruhsal ve bedensel değişimlerle alakalı bilgilerin aktarılmasına dikkat çekmektedir.
Cinsel Terapi, bu prosedürde her iki bireyinde tedavi mühletince faal rol oynamaya teşvik edilmelidir. Tedavi 2 ila 3 hafta boyunca sürmektedir. Uzmanın bu teknik tedaviye başlama meselesine, hastanın kendisine olan inancına ve danışan ile uzmanın pratik fikirlerine nazaran küme, tek kişilik ya da eşler ile birlikte yürütülebilmektedir. Tedavi sürecine çifter birlikte katılırlar ama bireyin cinsel hayatının hikayesi hakkında bilgi alınırken en az bir sefer ferdi olarak görüşme yapılmaktadır. Hastanın gösterdiği dirence bağlı olarak ferdî seanslar tekrar yapılmaktadır. Klasik psikoterapi teknikleri uygulanırken bu terapi performans korkusunu en aza indirmeye yarayan duyumlara ağırlaşma, erken boşalan hastalarda dur başla, orgazm olamayan bireyler içinde mastürbasyon eğitimi ve gevşeme için kullanılan dilatörlerin yerleştirilmesi üzere ek müdahaleleri içermektedir. Bu ek müdahaleler cinsel davranış ve benliğe ilişkin imaj ile algılanan niyetleri olumlu bizde farklılaştırmak maksadıyla uygulanmaktadır.
Psikodinamik Terapi, bu terapi psikanalitik geleneği baz alan ve bu geleceğin esas kurallarını devam ettiren bir terapi tekniğidir. Bu psikanalize nazaran cinsel fonksiyon bozukluklarının kökeninde çocukluğun erken periyotlarındaki hayat olayları, psikoseksüel evrelerde yaşanılan saplantılar ve saplantılar sonucu olan karmaşalar üzere sebeplerin bulunduğu çözümlenemeyen ve bilinçaltında oluşan çatışmalardan etkilenmektedir. Tedavide hedeflenen bireyin bilinçaltındaki çatışmalarını bilince getirmektir. Günümüzde yapılan çalışmalar bu tekniğin cinsel terapiden ayrıştığını, cinsel birlikteliğe ve fonksiyona öteki tekniklere nazaran az kıymet verildiğini ortaya koymaktadır. Bununla bir arada literatürde cinsel terapi ve psikoterapi mevzularının üzerinde cinsel sorunların değerli tesiri vardır.
İnternette Cinsel Terapi, bu bozuklukta bu türlü bir tedavinin uygulanması tartışma yaratan bir husustur. Bu sistemi kullanan uzamanların yaşadığı sorunlardan kimileri danışanın dürüst davranmaması, hastanın yüz ve mimikleriyle alınan ipuçlarına erişilememesi, ince detayları çarçabuk gözlemleyememek yer almaktadır. İnternet kapalılığı nedeniyle hastaya kâfi inancın verilememesi ve hastanın huzursuz hissetmesi de bu sorunlara eklenebilir. Ziyanları olmakla bir arada faydaları da vardır. Bunlar: kolay erişim, saklılık, vakit idaresi, utangaç bireylerin dertlerini azaltması, uzamanlara erişilemeyen coğrafik bölgelerde terapilerin sağlanmasıdır.(Öztürk, 2019:19)
Farmakolojik Tedavi, bireylerde rastlanılan cinsel fonksiyon bozukluklarının öncelikli olarak altında yatan nedenlerin araştırılıp tedavi edilmesi gerekmektedir. Bayanlarda görülen CİB’de tedaviye önemli fayda sağlayan hormonal tedavide bireye ek olarak östrojen hormonu desteği yapılarak testesteron hormonunun seviyesi azaltılmaya çalışılır. Bu sebeple, östrojen hormonu tedavisi çoğunlukla disparoni rahatsızlığında kullanılmaktadır. Lakin daima olarak kullanılması tavsiye edilmez. Vajinal bölgede ağrı oluşumu esnasında görülen istemsiz kas kasılmaları sonucu oluşan ağrının azaltılması emeliyle kullanılan topikal lidokain çoğunlukla tercihler ortasında olmasada farmakolojik tedavi tekniklerinden biridir. Bayan cinsel fonksiyon bozukluklarına ek olarak yeni tedaviler, cinsel doyumu uygun hale getirebilmek için intranazal oksitosin’ i içerisinde barındırmaktadır. Onabotulinum toksini A enjekte edilmesi vajinusmusu tedavisinde destekçi olarak uygulanabilmektedir. Bununla birlikte Vajinal diazepam cinsel bölgede oluşan sancıyı azaltabilmektedir. Yapılan kimi çalışmalarda, mesanenin çok etkin olması için tanımlanan sakral nöromodülasyonun vajinal bölgede kayganlığın artması, cinsel isteğe olan dileğin artması, cinsel birliktelikten duyulan memnuniyeti ve orgazmı arttırdığı sonuçaları edinilmiştir. (Saraç, 2019:13)
Bu çalışma sonucunda bulunduğum çıkarım, Bayanlarda daha sık rastlanan bu bozukluk genel tarifi ile cinsel istekte azalma, bağ sırasında ağrı durumu ve orgazm sorunu formunda tanımlanır. Bu sorun bireyin mental sıhhat durumunu, ailesini ve eşini etkileyebilecek bir bozukluktur. Bunun yanı sıra depresyon, gerilim faktörü, hayat tarzı ve tasa da önemli ölçüde etkilemektedir. Süregelen bu belirtilerin tesirlerini incelediğimizde ise cinsel istekte, uyarılma, çözülme devri, orgazm süreci ve ruhsal etkeni olarak telaş şahısta sık görülen belirtiler ortasındadır.
Tedavide psikodinamikler ve aile geçmişi göz arkası edilmemelidir. Ruhsal ve kalıtımsal olarak davranışçı terapi; bireyler ortası irtibatı güçlendirme, aktif mastürbasyonun öğretilmesi, gevşeme meditasyonları, hazza odaklanma üzere süreçleri içeren BDT; partnerler ortası hakikat irtibat konusunda evlilik terapisi; doyum, haz noktasında cinsel marifet eğitimi; ruhsal süreç boyutunda sistematik duyarsızlaştırma ve eğitimsel müdahale teknikleri kullanılır. Ek olarak cinsel terapi, psikodinamik terapi, internette cinsel terapi ve farmakolojik tedavi bu bozuklukta kullanılan tedavi sistemleri ortasındadır. Bireyin mahsus semptomları ve gidişat göz önünde bulundurularak tedavi tekniği belirlenmeli ve tedaviye başlanılmalıdır.
SONUÇ VE ÖNERİLER
Alan uzmanlarına teklifim, ele alınan psikopatolojiye eşlik eden bahislerin daha ayrıntılı incelenmesi ve eşlik eden durumlar var ise bu durumlarla birlikte tedavi planının bireye mahsus hazırlanması gerektiği, aktüel tedavi metotlarının belirlenmesi, bireyin kendisinden ve ailesinden ayrıntılı hikaye alınması gerektiğidir. Uzmanlar, teşhisini aldıkları rahatsızlık hakkında, hayatlarını ne kadar etkilediği ve etkileyeceği konusunda hastalarını, hastanın ebeveynlerini ve yakın etrafını bilgilendirmelidir. Hastanın
ebeveynlerine ve yakın etrafına hastalık süreci hakkında bilinçlendirici eğitimler ve dayanaklar verilmelidir.
Sonraki çalışmalara teklifim; yapılan çalışmalarda daha yanlışsız ve kapsamlı araştırma yapılması için deney kümesindeki bireylerin daha fazla kişiyi ele alması gerektiği, bireylerin ileriki hayatlarında bu patolojinin seyrini ortaya koyan farklı birçok bilimsel çalışmanın yapılması gerektiği ve bunun sonucunda literatüre kazandırılabilecek yeni ve yeni bilgilerin olması gerektiğidir
KAYNAKÇA
Aras, E. N. (2020). Bayanlarda evlilik doyumunun cinsel hayat kalitesi ve bilişsel çarpıtmalar bağlamında incelenmesi (Master’s thesis, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü).
Bekmezci, E., & Meram, H. E. (2020). Bayan cinsel fonksiyon bozukluğu idaresinde yeni yaklaşımlar ve ispat temelli uygulamalar. Androloji Bülteni, 22(4), 233-237.
Çali, D. (2021). Kadınlarda cinsel doyum üzerine, cinsel mitlerin ve ruminasyonun etkisi (Master’s thesis, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü).
Demirezen, E., & Karaçam, Z. D. (2021). Vajinismus teşhisli bayanların desteklenmesinde ebelerin rolü. Androloji Bülteni, 23(1), 56-61.
Durna, G., Selva, Ü. L. B. E., & Dirik, G. (2018). Bayanda cinsel fonksiyon bozukluğunun tedavisinde şuurlu farkındalık temelli müdahaleler: sistematik bir derleme. Psikiyatride Yeni Yaklaşımlar, 12(1), 72-90.Işik, C. (2020). Vajinismus tedavisi gören bayanlarda cinsel danışmanlığın ve pelvik taban relaksasyonunun cinsel fonksiyonlara tesiri: Randomize denetimli bir çalışma.
KESEROĞLU, B. B., ÖZGÜR, B. C., YILDIZ, A. K., & GÜLEN, E. (2018). BAYAN CİNSEL FONKSİYON ÖLÇEĞİNE TESİR EDEN FAKTÖRLER. Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 20(3), 269-273.
Özcan, H., & Beji, N. K. (2018). Bayan cinsel işlev bozuklukları: 2018 güncelleme.
Öztürk, C. Ş. (2019, June). Cinsel Fonksiyon Bozukluklarına Yönelik Ruhsal Müdahaleler. In Yeni Symposium (Vol. 57, No. 2).
Saraç, L. (2020). Fitoterapötik ilaçların cinsel fonksiyon bozukluklarında kullanımının değerlendirilmesi (Master’s thesis, Sıhhat Bilimleri Enstitüsü).
Türkçapar, M. H., & Sargın, A. E. (2012). Bilişsel davranışçı psikoterapiler: tarihçe ve gelişim. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 1(1), 7-14.
Uzunoğlu, S. (2021). Evli bayanların cinsel benlik şemaları ile cinsel fonksiyon seviyeleri ortasındaki ilişki (Master’s thesis, İstanbul Kent Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü).
Yeni, E. (2019). Bayan cinsel işlev bozukluklarında ispata dayalı tedavi seçenekleri.
