GİRİŞ
Seligman ve arkadaşları(1989) anksiyeteyi korku ve telaş ile eş manalı olarak kullanmış, güzel olmayan bir iç çatışma durumu ile davranışların sonlu bir formda göründüğü bir durum olarak tanımlamışlardır. Davison (2008). bu durumu, güzel olmayan dehşet hisleri olarak değerlendirmiştir. telaş fizikî ve ruhsal manada insanları birçok taraftan tesirler. Misal bir biçimde yeme davranışları da birçok faktörden etkilenir. Bu durum anksiyetenin yeme davranışı üzerindeki tesirini araştırmayı zorlaştırmaktadır. Altıntaş ve Özgen’in (2017) yeme tavırlarını etkileyen kişilik faktörlerinin araştırıldığı çalışmasında “yeme davranışlarını biyopsikososyal bir durum olarak kıymetlendirmiş ve kişilik yapısının yeme davranışını açıklayabileceğini belirtmiştir.Bu literatür sonucunun da belirttiği üzere yeme davranışlarının biyopsikososyal bir süreç olduğu unutulmamalıdır. Türkçe literatür taramasında yemek yeme davranışı artıran sebeplerle ilgili birçok araştırma yapılmıştır. Özdemir(2015) duygusal yemenin depresyon, anksiyete ve gerilim puanları ortasında bağlantı olduğunu bulmuştur. Ertekin’in (2019) yaptığı bir çalışmada bayanların yeme tavrı puanları erkeklere oranla daha yüksek olduğu görülmüştür. Baştürk (2016) çalışmasında yeme tavrının artmasının şahısların ömür doyumu seviyelerini düşürdüğünü göstermiştir. Bireylerin dehşetli bağlanma seviyeleri arttıkça; yeme tavrı seviyelerinin de artmakta olduğu görülmektedir. Baştürk (2016) inançlı bağlanma seviyesinin yeme tavrı seviyesini düşürdüğü sonucuna ulaşmıştır. Anksiyete durumlarını etkileyen yahut anksiyetenin etkilediği durumları araştıran birçok araştırma yapılmıştır. Örneğin Demir ve Kumcağız’ın (2020) yaptığı bir araştırmada yeme tavır bozukluğunun öznel âlâ oluşu negatif istikamette etkilediği ve yeme tavrı bozukluğunun gerilimi, anksiyeteyi ve depresyonu dolaylı olarak, olumlu istikamette etkilediği sonucuna ulaşmışlardır. Özdemir (2015) Duygusal yemenin gerilim, anksiyete ve depresyon ortasında manalı bir bağlantı bulmuştur. Anksiyete vakitlerinde bireylerin yeme davranışlarında değişimler gözlemlenmektedir fakat bunun bireyden bireye neden farklılaştığıyla ilgili literatürde kâfi bilgi yoktur. Bu farkın neyden kaynaklandığını araştırmak maksadıyla bu türlü bir çalışmanın yapılma gerekliliğine muhtaçlık duyulmuştur. Anksiyete temel olarak kişiyi muhakkak hallerde tehdit altında hissettiren bir ruh halidir. Bu ruh hallerinde beşerler çeşitli reaksiyonlar verir. Bunlardan birisi de yeme ile ilgilidir. Bilindiği üzere yemek yeme beşere dopamin sağlayan ve kendisini güzel hissetmesine yardım eden bir harekettir. Bu bilgilerden ve bahsedilen literatür bilgilerinden yola çıkarak anksiyete durumlarında (kişi kendisini tehdit altında hissettiğinde) yemek yeme seviyesi artıyorsa kendisine dopamin sağlamak emeliyle yemek yeme seviyesinin arttığını böylelikle tehdit altında hissettiği bir durumda ömür doyumunu artırmak istediği düşünülmüştür. Şayet kişinin anksiyete durumunda yemek yeme seviyesi azalıyor ise bu kişinin tehdit edici durumla başa çıkamadığı ve bilinçdışında kendini öldürme isteği oluştuğu düşünülmüştür.
Baştürk’ün (2016) yaptığı bir çalışmada yeme tavrı seviyelerinin artmasının ömür doyumu seviyelerini düşürdüğünü bulmuştur. Bu durum ömür doyumu ve yeme tavrı ortasında hipoteze aykırı bir durum üzere gözükmektedir lakin araştırmada yeme tavrının gerilimle bağı incelenmemiş ve Baştürk’ün(2016) bu durumun sebebi olarak obez bireylerin kilolarından ötürü toplumun damgalaması ve yaşadıkları sıhhat düşünceleri sebebiyle olduğu sonucu ortaya çıkmıştır. Ömür doyumunu etkileyen faktörlere de değinmekte fayda var. Baştürk(2016) çalışmasında inançlı bağlanma seviyelerinden alınan yüksek puanların ;yaşam doyumu seviyesini yordadığını bulmuştur. Bahsedilen literatür bilgileri araştırmanın hipoteziyle dolaylı yoldan temaslıdır ve bu çalışmanın hipoteziyle ilgili fikir vermektedir. Fakat literatürde çalışmanın maksadıyla ilgili direkt bir bilginin bulunamamış olması bu çalışmanın değer arz etmekte olduğunu göstermektedir.
TARTIŞMA VE SONUÇ
Araştırmanın Varsayımları ve Sınırlılıkları:
Araştırmaya katılan iştirakçilerin ölçekleri doldururken içten ve samimi bir formda cevap verdikleri varsayılmıştır. Manalı bağlantılar bulunamamasının sebeplerinden birisi de iştirakçilerin ölçekleri online olarak doldurmaları ve bu sebeple ölçekleri doldururken ne derece kendilerini yanlışsız tabir ettiklerinin bilinememesidir. Bilgiler incelendiğinde kimi iştirakçilerin verdikleri yanıtların kuşku yaratacak formda birtakım ölçeklerde arkası gerisine birebir oldukları gözlenmiştir. Araştırma için hedeflenen 384 iştirakçi sayısına ulaşılamamıştır. Kâfi iştirakçi sayısına ulaşılamamış olması araştırmanın güvenilirliğini azaltmaktadır. Tüm bunlar araştırmaların sınırlılıkları dahilindedir. Lakin literatürde bu çalışmaya misal bir çalışmaya rastlanmaması bu çalışmanın kıymetini ve anksiyetenin yeme davranışları üzerindeki tesirinin bireyden şahsa neden farklılaştığı konusunu araştırmaya kıymet kılmaktadır.
Sonuç:
Anksiyete Anında Yeme Davranışı Değişkeni İçin İştirakçi Sayısı ve Yüzde Tablosuna (Tablo 5) nazaran bireyler anksiyete hissettikleri vakitlerde yeme davranışının azalma durumuna(%56.3) yeme davranışının artması durumu(%26.9) yahut yeme davranışında değişim olmaması durumuna (%16.8) nazaran besbelli bir formda daha eğilimli olduklarını göstermektedir.
Cinsiyet ile İBÖ, YAÖ ve İOÖ toplam puanları ve alt ölçek puanları ortasındaki ilgiyi tespit etmek için yapılan t-testi sonuçlarına(Tablo 11 ve tablo 12) nazaran bayanların (Ort.=4.98, ss=1.48) erkeklere(Ort=4.67, ss=1.73) nazaran YAÖ’nin Mana Arayışı alt ölçeğinden alınan puanların manalı olarak daha yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır t(199)=.044,p<.05 - Bu durum Çelik’in(2015) Üniversite Öğrencilerinin Hayatta Mana ve Hayat Hedeflerini araştırdığı makalesindeki bayanların hayatta mana ve ömür gayesi erkeklere oranla daha manalı olarak daha yüksek olduğu sonucuyla çelişmektedir.
Yeme davranışı biyolojik, ruhsal ve toplumsal birçok faktörden etkilenmektedir. (Baylan, Erol ve Kılıçoğlu (2009)yaptıkları çalışmada , ergenlerin yeme davranışında ruhsal, sosyo-kültürel ve biyolojik faktörlerin tesirli olduğunu bulmuştur.. Ayrıyeten anksiyete de beşerler üzerindefiziksel ve ruhsal olarak çok farklı sonuçlara yol açmaktadır. Bu çalışmada gerilimin yeme davranışı üzerindeki tesirlerinin bireyden bireye neden farklılaştığının sebepleri bulunmaya çalışılmıştır. Yapılan tahliller sonucunda hipotezleri destekleyen manalı bir sonuç bulunamamıştır. Fakat belirttiğimiz üzere yemek yeme davranışını etkileyebilecek birçok faktör mevcuttur. Bu sebeple gelecek çalışmalarda araştırmanın güvenilirliğini sağlamak emeliyle değişkenleri sabit tutmak ve kâfi örneklem sayısına ulaşmanın kıymetli olduğu düşünülmüştür.