ÇOCUKLARDAALT ISLATMA VE KAKA KAÇIRMA PROBLEMİ
(DIŞAATIM BOZUKLUKLARI)
Dışa atım bozuklukları; çocuklar ve ergenlerde istemli ya da istemsiz bir biçimde tekrarlayan altına
yahut uygunsuz yerlere tuvaletini yapması formunda izlenen bir bozukluktur. Kelam konusu bozukluk,
enürezis ve enkoprezis biçiminde sınıflandırılır.
Enürezis, çocuğun tuvalet eğitimini tamamlamış olması gereken yaşta uyku yahut uyanıklık
halindeyken idrar kaçırmasıdır.
Enkoprezis uygun olmayan yerlere yahut kıyafetlerine dışkı yapmasıdır. “Kabızlığın olmadığı” ve
“kronik kabızlıkla görülen” olmak üzere iki tipi vardır. Kabızlığın olmadığı enkopreziste genelde aile
psikopatolojileri ve gerilim ön plandadır. Bu bozukluğa sahip kimi çocuklarda cinsel yahut fizikî suistimal
görülebilir. Erkeklerde kızlara oranla daha fazla görülür.
Hem enürezisin hem de enkoprezisin iki formu bulunur. Birincil form; çocuğun gelişim süreci
boyunca hiç tuvalet eğitim devri başarılamadan devam eden alt ıslatma ve kaka kaçırma sıkıntısıdır.
İkincil form; çocuğun aşikâr bir müddet tuvalet eğitimini başardıktan sonra (idrarını ya da kakasını tutmayı
öğrendikten sonra) tekrar alt ıslatmaya ya da kaka kaçırmaya başlaması durumudur. Birincil enürezis
ikincil enürezisten daha fazla görülür.
Dışa atım bozukluklarının biyolojik ve ruhsal nedenleri olabilmektedir. Bilhassa alt ıslatmada
genetik transfer mümkünlüğü yüksektir. Çocuğun uğradığı rastgele bir fizikî, cinsel ve ruhsal şiddet ise
ruhsal nedenler ortasında sayılabilmektedir. Ebeynden ayrılma, hastanede yatma, sevdiği birinin ölümü
ya da ağır hastalığı, okula başlama, kardeş doğumu, kazalar yahut çocuk için travmatik sayılabilecek başka
olaylar enürezisin ve enkoprezisin başlamasına neden olabilmektedir. Bu periyot ebeveyn için de oldukça
şiddetli ve gergin bir periyottur, çocuğun cezalandırılmasına varan birtakım yanlış tutumlar
gözlemlenebilmektedir. Öncelikle çocuk doktoru tarafından gerekli muayenelerden geçilmeli, herhangi
fizyolojik bir hastalık olmamasına karşın durum devam ederse aileler gecikmeden bir ruh sağlığı
çalışanından yardım almalıdır.
Dışa Atım Bozukluklarının kabul edilen genel teşhis kriterleri kısaca şu haldedir;
A. İstemsiz olarak ya da isteyerek, yatağa ya da giysilerine, yineleyen idrar kaçırması,
B. Ardışık üç ay boyunca, en az haftada iki kere gözlemlenmesi,
C. Biyolojik olarak yaşın en az beş olması,
D. Çocukta okul, ilgi alanları, özbakım vb. alanlarda fonksiyon kaybının varlığı,
D. Bu bozukluğun, bir ilacın ya da fizyolojik bir sıhhat durumunun tesiriyle yaşanmıyor
olması.
Bahsi geçen durumla ilgili olarak, ailenin tuvalet eğitimini uygun bir vakitte ve uygun
usullerle vermesi çok değerlidir. Çok erken ya da çok geç yaşta başlanan tuvalet eğitiminin başarılı ve
sağlıklı olması beklenemez. Çocuk uyumadan birkaç saat evvel sıvı alımını kesmek ve gece çok sık
aralıklarla çocuğu tuvalet için kaldırmak ya da çocuğu gece uyandırmadan kucakta tuvalete götürmek
tesirli teknikler değildir.
Bu bozukluğa sahip olan çocukların ikincil bir ruhsal bozukluk geliştirmeleri akranlarına göre
daha kolaydır ve dışa atım bozukluğu yaşayan bir çocuğun aile ile çatışmalar yaşaması daha mümkündür. Bu
yüzden aileler çocuğa yönelik davranışlarında dikkatli olmalılardır. Utandırmak, korkutmak ve ceza
vermek sorunun uzamasını, kalıcı olmasını sağlar ve ek ruhsal problemleri beraberinde getirmesi
kaçınılmazdır. Sıkıntıya yönelik ortaya çıkan ek mesken işlerinde çocuğa da vazifeler verilmeli, bir manada ona
“telafi” bahtı tanınmalıdır. (Yatağı silmek, çarşafları makinaya koymak, kirlenen yeri temizlemek,
nevresim kadrosunu sermek vb.)
Anne babalar zorlandıkları noktada gecikmeden bir ruh sıhhati çalışanından yardım almalıdır.
Bağları sıhhatsiz bir hale dönmeden, travmatik olabilecek sahneler yaşanmadan, çocuğun benlik hürmeti,
özgüveni incitilmeden alınan uzman yardımı, çocuğa ve aileye rehberlik edip bu bozukluğun sağlıklı bir
halde geride bırakılmasında değerli bir rol oynayacaktır.
Psikolog Alperen Orhan TAN-Uzm. Kln. Psikolog Nalan ERLİK
