Çocuklarda Öfke
Öfke, her insanın tabiatında vardır ve uygun yollarla tabir edildiğinde sağlıklı bir histir.Kişinin etrafında olup biten olaylara ya da kendisine yönelik her türlü tehdide karşı gösterdiği bir savunma düzeneğidir. Bebeklikten itibaren var olan öfke hissinin birinci dışa vurma hali ise kriz halinde ağlamalardır. Yaş ilerledikçe kişinin öfkesini dışa vurma formları de değişir. Her yaş periyodunun gelişimi kendine mahsus olduğu için öfke yaşayan 2 yaşındaki bir çocukla, 6 yaşındaki farklı, 10 yaşındaki daha farklı olacaktır.
Çocuklarda öfkenin birçok farklı sebepleri olabilir;
– Bilhassa küçük çocuklar şimdi kendilerini söz etmede zorlandıkları için öfke davranışları sergileyebilirler. İsteklerini ve kanılarını söz edememek, kızgınlıklar ,paylaşmayı şimdi öğrenmemiş olmak onlarda gerilim oluşturabilir.
– Çocuklar haksızlığa uğradıklarına inanırlarsa, ayrımcılık yapılırsa, yanlış anlaşılırlarsa ve emelini aşan ceza alırlarsa sonlanır, öfkelerini dışarıya vurabilirler.
– Ailesinde büyüklerden daima öfkeli davranışlar gören çocuklar da çok öfkeli olabilirler. Anne ve babasını daima tartışırken gören çocukların bu sorunu yaşaması daha güçlü bir ihtimaldir. O yüzden çocukların yanında yapılan konuşmalara ve davranışlara dikkat edilmelidir.
– İstekleri karşılanmayan ya da gereğince karşılanmayan çocuklar öfkeli davranışlar gösterebilirler.
– Tutarsız anne –baba davranışları da çocuğun öfkelenmesine sebep olabilmektedir. Örneğin annenin koyduğu kurala babanın ihtimam göstermemesi öfke krizini tetikleyebilir.
– Etrafında öfkeli davranışlar sergileyip istediğini yaptıran çocukları gözlemleyen çocuklar da öfkeli davranışlar sergileyip istediklerini yaptırmak isteyebilirler.
– İnsanlara vurma, itme, ısırma şiddet uygulama, eşyalara kırıp dökme, parçalama biçiminde ziyan verme, hakaret ve küfür üzere berbat kelamlar söyleme ve saçını yolma, elbiselerini yırtma, yüzünü tırmalama üzere kendine ziyan verme hareketleri de öfkenin patolojik dışa vurumudur. Bu üzere durumlarda durum kesinlikle ciddiye alınmalı, altta yatan ruhsal badireyi anlamak için dayanak alınmalıdır.
Öfke nöbetlerini önlemek, öfke nöbetlerinden kaçınmak için;
– Çocuğunuzun öfke nöbetleri hangi durumlarda oluyor? Bunu tespit edin ve bunlardan uzak durmaya çalışın.
– Çocuğa çok ani, hazır olmasına fırsat vermeden buyruk ve isteklerde bulunmayın. Çocuk parkında kaydıraktan kaymaya kendini kaptırmış çocuğunuza, haydi artık meskene gidiyoruz demek yerine, 10 dakika daha kay, sonra meskene gideceğiz demek daha hakikat bir yaklaşımdır.
– Çocuklar uykusuzluk, yorgunluk, açlık üzere durumlara tahammül edemezler. Bunlara itina göstermeniz çocuğu rahatlatacaktır.
– Çocuklarınızın seçim yapmalarına imkan verin, direkt fikirlerinizi dikte etmeyin. Soğuk havada başlığını takmadan sokağa çıkmakta direnen çocuğunuza, bugün kırmızı mı yoksa yeşil başlığını mı takmak istersin stili yaklaşım onun yumuşamasını sağlayacaktır.
– Dengeli olmak ve konulan kuralları fire vermeden uygulamaya çalışmak, çocuklarda orta ve uzun vadede öfke ve olumsuz davranışların ortadan kalkması için yardımcıdır.
– Ceza vermemek gerekir. Zira ceza, çocukla ebeveyn ortasının daha da açılmasına yol açar.
– Öfke nöbetine giren çocuğunuz karşısında sakin ve serinkanlı olun. Sözel ve fizikî şiddet uygulamayın. Dediğini yaparak öfke nöbetini pekiştirmesine meydan vermeyin. Dikkatini öbür yere çekmek , nefes almasını sağlamak sakinleşmesini beklemek gerçek bir davranış olacaktır.
– Sakinleştiği anda bu davranışı onaylamadığınızı söyleyin , ve onu öfkelendiren şeyi konuşun.
– Çocukların öfke patlamalarını önlemek için onlara hünerler öğretin. Örneğin yardım istemek, planlamak üzere.
– Asla onu sakinleşirse ödüllendireceğinizi söylemeyin. Zira bu durum ödül için öfkesini kullanmasına sebep olacaktır.
– Çocuğunuz öfkelenip size vuruyorsa, çocuğunuzu durdurun. Kızgın olduğunu anladığınızı lakin size vurmasına müsaade vermeyeceğinizi söyleyin. Öfkesini boşaltabileceği diğer bir yol gösterin (Yastık üzere yumuşak bir yere vurmak, bir kağıdı parçalamak gibi).
Unutulmamalıdır ki çocuğun öfkesine boyun eğildiğinde ya da istediği yapıldığında öfkeli davranışın sıklığı ve şiddeti artacaktır. Buradaki emelimiz çocuklarımızın öfke nöbetlerini mümkün olduğu kadar azaltmaktır. Çocuğunuz için bu türlü durumlarda öncelikle öfkeye neyin sebep olduğunu anlamak için uzman takviyesi alıp, sebebini tahlile kavuşturmak gerekir. Öbür türlü anlık tahlillerden öteye geçemeyebiliriz. Öfkesiyle erken yaşta baş etmeyi öğrenen çocuk için ileriki ömrü çok daha kolay olacaktır.
Uzm. Klinik Psikolog Büşra Keyik Mestanlı