Yalnızlık, içinde bulunduğumuz yüzyılda, süratle değişen çevresel ve toplumsal şartlar nedeniyle her geçen gün daha fazla sorun haline gelmektedir. Yapılan araştırmalar yalnızlığın ruhsal bozukluklarla direkt bağlı olduğunu göstermiştir. Fakat, yalnızlığın tarifi üzere tabir edilişi de ferdî ve sıkıntılıdır. Öncelikle yalnızlık söz edilemeyecek kadar fecî bir tecrübedir. Tahminen de onu dehşetli yapan faktörlerden biri de söz edilemeyişidir. Aslında tabir edilebilseydi ve paylaşılması kolay olsaydı yalnızlık olmazdı.
Yalnızlık, içinde bulunduğumuz yüzyılda, süratle değişen çevresel ve toplumsal şartlar nedeniyle her geçen gün daha fazla sorun haline gelmektedir. Batı ülkelerinde 1900’lerde bir meskende tek başına yaşayan insan bulmak % 1’den daha azken bir durumken 1972’de bu oran % 6’ya 2008’de ise % 12’ye çıkmıştır.
Yalnızlık, nedenine ve belirtilerine nazaran değişik isimlerle tanımlanır. Derin yalnızlık, depresyonun eşlik ettiği bir durumken toplumsal ya da ilişkisel yalnızlık bireyin kendini bir topluma, kümeye ilişkin hissedememesi ve yaşadığı toplumda kendini yabancı hissetmesi olarak tanım edilir. Yeniden, duygusal yalnızlık, olağan ortamlarda ruhsal beklentilerine karşılık bulamayan ve yakın, özel ilgilerden mahrum olanlar için kullanılırken, saklı yalnızlık dışarı yansıtılmayan lakin içsel hüzünlerle yorumlanabilen bir yalnızlık çeşidi olarak bilinir. Peplau ve Perlman (1982), yalnızlığın bireyin arzuladığıyla gerçek bağları ortasındaki farktan kaynaklandığını belirtir. Younger ise yalnızlığı diğerlerine duyulan hasrete rağmen tek başına olma hissi olarak tabir eder. O’na nazaran yalnız, yalnızlık hissini amaçsızlık ve sıkıcı bir durum olarak tecrübeler ve bu durum beşere hedefsiz ve yararsız olduğu hissini verir. Weiss (1973) ise yalnızlığın, ayrılmanın tehlikelerinden korumak için bireyde olumsuz bir his ortamı yarattığını ve böylelikle yakınlığı arttırıcı bir düzenek fonksiyonu gördüğünü belirtir.
Gündelik yaşantımızda yalnızlık, sahipsiz olmak, konutu her gün anahtarla açmak, çayı tek başına içmek, tek gezmek, bayramlarda “burası değil” ve telefonlarda yanlış numaradır. Yalnız tek başına yaşayan ve bir yıl içinde arkadaşları ya da akrabalarıyla aylık bir kezden daha az münasebet kuran bireyler olarak tanımlanmaktadır. Yalnızlık kimine nazaran kimsesizlik kimisi için de tek başına kalmaktır. Yalnız, açıkça kendi başına olan kişi manasındadır. Fakat, birey fizikî olmasa da yalnızlık hissini yaşayabilir ve bu hissi rahatsız edici bir durum olarak algılayabilir. Bu açıdan birey bazen kendini kalabalıklar içinde yalnız ve tanıdıklar içinde yabancı hissedebilir. Bu açıdan yalnızlık, yaşanan toplumsal bağlantıların sayı ve sıklığıyla pek alakalı değildir. Hatta kimi vakit tıpkı ailenin üyeleri bile yalnız oldukları için keder duyabilirler. Yalnızlık olumsuz bir hissiyatı söz etse de insan bazen yalnızken de memnun olabilir. Lakin, yalnızlıktan kastımız pek olumlu değildir ve temel olarak kavramın manası insanların tek başlarınayken kendilerini yalnız hissetmeleri ve bunu olumsuz bir tecrübe olarak algılamaları formunda yorumlanabilir.
Yalnızlığın ilgili olduğu kavramlardan biri toplumsal yalıtılmışlıktır. Yalnızlık toplumsal izolasyonla emsal özellikleri paylaşsa da ondan farklıdır. Toplumsal izolasyon yalnızlıkla tek bırakılmanın bir karışımıdır. Yalnızlık ne deneyimleyen kişinin bir tercihi ne de başkalarının bir hali sonucunda oluşmayabilir. Ayrıyeten, tek başına kalmak bir tercihi de söz edebilir. Bütün bu tabirler bir dizi üzerine yerleştirildiğinde toplumsal izolasyonun yeri, tek olmakla yalnızlık ortasındaki bir yere tekabül eder.
Yabancılaşma hayatın anlamlandırılabilmesiyle yakından alakalıdır. Hayatı anlamlandırmada ise sahip olunan bağların kalitesi büyük bir değer taşır. Zira kişinin kendini anlayabilmesi ve sıhhati için öbür birine muhtaçlığı vardır Hayatı, hayal kırıklıklarıyla dolu, boş ve anlamsız olarak değerlendirmede diğerleriyle kurulan derinliksiz ve süreksiz ilgilerin değerli bir tesiri olduğunu düşünüyoruz. Günümüzde toplumsal dayanak, toplumsal statüyle alakalı olduğundan statü düştükçe yalnızlık da artmaktadır
Yalnızlık tecrübeleri her vakit makus olmayabilir Bazen beşerler yalnız kalabilecekleri sakin bir ortam ararlar. Makul durumlarda ise beşerler konuşma gereksinimi duyarlar ve sonra bu türlü davranmakla sık sık yanlış yaptıklarını düşünürler. Bazen de beşerler kimseyle konuşmaksızın fakat onlarla birlikte olmak suretiyle kendilerini daha rahat hissedebilirler.
Bu nedenle insanların muhtaçlık duydukları anlarda yanlarında birilerinin olması daha olumlu karşılanmaktadır. O halde yalnızlık zarurî bir durum ya da terk edilmişlik değil de kişinin kendi seçimiyse hoş olabilir. Örneğin, yalnızlık insanın ferdileşmesi ve moral yükümlülüklerinin farkına varması açısından değerli bir yer sunabilir. İnsanın kendinin farkına varması ve kendisiyle dünya ortasındaki arayı hissetmesi yalnızlığının şuuruna varmasıyla alakalıdır.
Yalnızlığın, insanın en derin kaygılardan biri olması, onun toplum içinde yaşamak istemesinin, ruhsal sebeplerinden biridir. Her ayrılık, bir yalnızlık endişesidir. Gerek kendimizle ve ailemizle gerek etrafımızla ve yurdumuzla, gerekse geçmişimiz ve inançlarımızla olsun, yaşadığımız her kopma birebir vurgun hissini yaratır. Doğduğu anda hayal kırıklığını yaşayan insan, anne rahminden ayrılırken, aslında o kozmik bütünlük ve birlikten de koparak, yalnız ve tek başına kalmanın derin acısını hisseder. Bu nedenle, aslında her ayrılık ve yalnızlık, birinci acımızı hatırlatan bir tecrübedir
Beşerler daima topluluklar halinde yaşamışlardır. Bu nedenle, insanın toplumsal bir varlık olduğu gerçeği, hücrelerine kadar işlemiştir. Yalnızlık ise bunun bir olumsuzlamasını içerdiğinden insanın kendisini işe yaramaz, yalıtılmış ve hedefsiz hissetmesine yol açar. Yalnız biri için hayat, çekilmez ve bayağıdır. Yalnızlık, gerçekleşmeyen toplumsal ve duygusal beklentiler sonucunda oluşan bir boşluk duygusu halinde hissedilebilir. Bu durumda yalnızlık, bireylerin katlanmak durumunda kaldıkları iç karartıcı, rahatsızlık veren yabancılaştırıcı bir parçalanmışlık duygusudur. Patolojik bir yalnızlık, sarsıcı ve dehşetli bir tecrübedir. Hasebiyle yalnızlık üzerine konuşulurken kolay bir sorunmuş üzere tahliller sunulamaz. Hakikaten de yalnızlık tabansız, yaralayıcı bir ruh uçurumudur ve azaltılsa da yok edilemez.
Bu hissin yaşandığı anlarda insan kendini güya dünyada tek başına kalmış ya da bir uçurum boşluğundaymış üzere hisseder ve yaşama isteğini kaybeder. Bu manada yalnızlık bir insanın ömrünü karartabilecek yeterliliktedir. Bu nedenle var gücümüzle yalnızlığımızı aşmaya, kümelere, kalabalıklara katılmaya çalışır, başkasına muhtaçlık duyarak evlenmeye, arkadaş sahibi olmaya çalışırız. Tahminen de bu nedenle terk edilme, hapsolma korkusunu hisseder, dar alan fobisini yaşar ve tahminen de bu nedenle kurallara uyup uygarlığı oluşturabiliyoruz.
Araştırmalar, sıklıkla evli insanların daha az yalnız olduklarını belirtirler. Bununla birlikte evli beşerler da yalnız olabilmektedirler .Eğer eşler ortasında sevgi yoksa yıllar sonra yalnızlık duygusu bir karabasan üzere gelebilir. Tekrar sevgisini kaybeden çiftlerde yahut terk edilen bireylerde de yalnızlık duygusu vakitle artar. George Sand; “sevilmeyen bir insan her yerde ve her şeyde yalnızdır” der. Bilhassa sevdiklerinden ayrılanlar yalnızlık literatüründe değerli bir yer fiyat. Ayrıyeten, hem bayanların hem de erkeklerin yalnızlıklarında eşlerinin vefatı ve aile bedellerindeki çözülmeler çok değerlidir.
Mahrumiyetin en uç formu bir yakının kaybı esnasında yaşanır ve bu derin bir yalnızlığa yol açabilir. Bayanlar daha fazla bağlılık ve şefkat hislerine sahip olduklarından bu üzere durumlarda erkeklerden daha fazla yalnızlık hissine sahip olurlar.Örneğin, uygun arkadaşlık ilgilerinin çabucak her yaş devrinde değerli olmakla birlikte özelikle, herkesin meskenden ayrıldığı ileri yaşlarda önemli bir yatırım olduğu söylenebilir. Yalnızlık ile arkadaş sayısı, tertipli arkadaş ve aile bağları ortasında zıt bir korelasyon vardır. Bununla birlikte bu toplumsal ağın niteliği yaşa nazaran değişebilmektedir. Gençler için yalnızlığın önlenmesinde toplumsal ilgilerin niceliği daha belirleyiciyken yaşlılar için bağlantının niteliği daha ağır basar. Zira yaşlılar için alakalar oturmuştur. Halbuki, gençler farklı ortamlarda yeni arkadaşlıklar edinebilirler.
Hasebiyle, insanların yalnızlıkları da, subjektif bir algı yahut doğuştan gelen şahsî bir özellik olmak yerine, yaş, cinsiyet, yıpratıcı olaylar, yetiştirilme ortamı, arkadaşlık imkanları ve toplumsal münasebetlerin niteliğiyle birlikte ele alınmalıdır. Öncelikle modernizmin özgürlük ve kişisellik vurgusu ailevi bedelleri çözerek atomize bireyler topluluğu yaratıyor. Yani, duygusallık çaptan düşüp, pragmatizm ve hazcılık yükselince ötekiler “bireyin varoluşunu” zedeleyen birer pürüz olarak görülüyor. Çağdaş ailenin küçüle küçüle çocuğu bile dışlayacak kıvama gelmesi de aslında yalnızlığı üreten birebir mevt kültüründen kaynaklanmaktadır. Bu manada toplumsallaşmanın ve sevginin tam manasıyla öğretilemediği parçalanmış ailelerden gelen bireylerin daha fazla yalnızlık sorunu yaşamaları tesadüf değildir. Zira, önemli ruhsal sıkıntılar da yaratan bu aile parçalanmalarının sonraki toplumsal bağlantıların zayıflamasında kıymetli bir yeri olduğu unutulmamalıdır.
Sahiden de ne yaparsak yapalım günün sonunda yalnız olduğumuzu hissediyorsak tahlilin kolay olmadığını da anlamalıyız. Arkadaşlık ve komşuluk üzere birincil ilgilerde meydana gelen daralmanın ruhsal sıhhati sarsması şaşırtan değildir. Artan nüfus ve yoğunluğunun, bedellerde, iş ve gayelerde yarattığı farklılaşmanın toplumsal münasebetlerdeki derinliği yıprattığını ve bunun da toplumdaki inancı azaltarak yalnızlık hislerini kabarttığını biliyoruz. Gri kent ortamları, büyük ve soyut kurumlarıyla insanı çepeçevre kuşatırken bu betonarme kurgunun insanları yorgun ve yalnız kıldığını söyleyebiliriz. Günümüzün ağır nüfuslu ve toplumsal hareketliliği yüksek toplumlarında gitgide azalan komşuluk ve dostluk üzere bağlantılar, yerini resmi, soğuk ve çıkarcı münasebetlere bıraktıkça, yalnızlık algısının daha da artacağını iddia edebiliriz. Kaba bir tabirle yalnızlık aslında, biz şuurundaki yarılmadır. Bu manada, yalnızlık çağdaşlaşmayla yakından alakalıdır. Hassaslık ve duygusallık nasıl çağdaş yaşama uymuyorsa toplumsal dayanak de mevcut ekonomik modele uygun olmadığından ikisi de gitgide azalacaklardır.
Özetleyecek olursam;yalnızlık hayatımızın bir kesimidir. Yalnızlık öteki kavramlarla basitçe karıştırılabilecek tanımlanması güç bir kavramdır. Zira yalnızlığın nedenleri de tesirleri de bir ve tıpkı olabilir. Yalnızlık bireyci, ben merkezli niyet yapısı ve haz takıntıları nedeniyle gözden kaçmaktadır. Fakat yalnızlığın derinliği öteki duygusal sorunlarla birlikte fark edildiğinde anlaşılmaktadır. Kaynaklarda kimi kümelerin, örneğin yaşlıların, gençlerin, nispeten erkeklerin ve alt sınıf insanlarının yalnızlığa daha eğilimli oldukları söz edilmiştir. Bununla birlikte herkes bir biçimde yalnızdır ve toplumun hiçbir kısmı yalnızlığa sağlam değildir. Birtakım insanların kişilik stilleri ve yetersiz çaba stratejileri ve düşük pozisyonları nedeniyle yalnızlığı üreten travmatik olaylara daha fazla maruz kalacakları ve dolaysıyla da daha yalnız ve kırılgan olmaları mümkündür. Lakin yalnızlığın tartısı farklı toplumsal kümelerde farklı hissedilir. Toplumun maddi görünüşü ve toplumsal yapısı yalnızlığın görünüşü hakkında bize çok bilgi verir.
Günümüz materyalist toplumunun temelindeki hayat ideolojisi yalnızlığı herkes için bir risk haline getirmektedir. Her birey farklıdır ve kendine has bir hayat tecrübesine sahiptir. Ayrıyeten, her bireyin ömrü algılama üslubu ve ona gösterdiği reaksiyon de farklıdır ve hayatta kimi beşerler başkalarından daha başarılıdır. Fakat kim olursa olsun hiç kimse ömrü boyunca yalnızlığa dayanamaz. İnsanın bir kesimi olsa da yalnızlık ziyanlı olabilir. Hangi kişilik tipinin yalnızlığa daha hassas olduğunu araştırmaktan çok bu kasvet verici rahatsızlığa neden olan şartların ve onu izleyen ruhsal acıyı azaltma yollarının araştırılması daha yerinde olacaktır. Bu manada ilgi alanlarının genişletilmesi, toplumsal ve istekli faaliyetlere iştirak, hobiler, toplumsal münasebetleri genişletmek ve bu hususlarda profesyonel yardım alınması işe yarayabilir. Ancak bunlardan da değerlisi daha dayanışmacı kıymetlerin özendirilerek toplulukçu örgütlenmelerin arttırılmasıdır.
Yalnızlık şu yahut bu biçimde hayatımızın bir kesimidir. Yalnızlık dehşetli, yıpratıcı bir histir ve birebir vakitte formdan hale giren kavranması güç, garip bir durumdur. Meskende, iş sonunda yahut gece yatağa giderken insanı yakalayabilir. Niyetler üzere yalnızlık da bireye özeldir. Hatta günün her saatinde değişebilir. İnsan bazen rahat bazen de dünyada kimsesiz ve tek başınaymış üzere hissedebilir. Yalnızlık değişken olsa da ebediyen oradadır. Bazen bütün bir anı kuşatabilir bazen de sessiz lakin geri gelmek için bekleyen derin bir his olarak hissedilir.
Bugün yalnızlığın bireylerin ömürleri üzerindeki tesiri iddia edilenin çok üstündedir. Lakin yalnızlığın nedenleri, tesirleri ve yol açabileceği sonuçlara dikkat çekerken bu sürecin işleyiş mantığını çözmenin pek de kolay olmadığını söylemeliyiz. Zira yalnızlığın çok farklı nedenleri ve çok sayıda tesirleri olduğundan bu süreci açıklamak için her bireyi kapsayabilecek genel bir yaklaşım geliştirmek çok sıkıntı olsa gerek. Bu nedenle, yalnızlık herkeste ortak bir durum olsa da şahıstan şahsa değişen tabiatı nedeniyle farklı şartlarda çok taraflı nedenlerle ilgili olabilir ve sonuçları da farklı farklı olabilir.
Yalnızlık farklı formlarda olabilir, lakin hangi çeşitte olursa olsun insanların birçoklarını olumsuz tesirler. Yalnızlık üniversal bir histir ve herkes bir formda onunla tanışmıştır fakat onun gereğince tartışıldığını söyleyemeyiz. Tahminen de onun paylaşılamaz olması ya da hislerini paylaşmayanlara ilişkin olması anlaşılmasını da zorlaştırmaktadır. Yalnızlığın insanın kıymetli bir kesimini oluşturması onun fark edilmesini zorlaştırmaktadır. Bu nedenle yalnızlığın anlaşılabilmesi için daha derin araştırmaların yapılması gerekmektedir.