Yaklaşık 18’e yakın şemamız bulunmakta. Gelin neler varmış bir göz atalım. 1- Duygusal Mahrumluk : Her çocuk ebeveynleri tarafından ilgi ve bakıma muhtaçlık duyar. Sarılma, öpme, şefkat gösterme, hoş cümleler kurma, onu şartsız kabul etme, çocuğun kendini pahalı hissetmesini sağlar. Bunlar eksik olduğunda ise çocuk yalnızlaşabilir ve sevildiğini hissetmeyebilir. Bu durum yetişkinlik periyodunda toplumsal irtibatına, başarılarına, romantik bağlarında sıkıntılara sebep olabilir. 2- Başarısızlık: Çocuklar yeni şeyler denediklerinde ebeveynler ‘’Sen bunu yapamazsın, beceremezsin; senin yerine ben yapayım’’ üzere tutumlar sergilerlerse; çocukta ben başarısızım, işe yaramazım, ben bunu yapamam hiç denemeyeyim üzere özgüven zedeleyici bir tablo ortaya çıkabilir. Okul hayatına, ikili bağlantılarına, iş hayatına; daima ben yapamam cümleleri eşlik edebilir. Kişi bu şemada kendini daima başarısızmış üzere hisseder. 3- Karamsarlık : Hayatın olumlu taraflarını görmeme, daima berbat şeylerin var olacağına olan inancın kırılamaması, karamsarlık şemasının en besbelli özelliğidir. 4- Cezalandırıcılık : Çocuğun yaptığı her küsurda yahut davranışda çocuk cezalandırılmışsa , kişi büyüdüğünde de yanılgı yaptığı her durumda ağır yaptırımlarla karşılaşacağını düşünebilir. Cezalandırılacağı inancı taşır. 5- Yüksek Standartlar: Çocuk büyüdüğünde de ne yaparsa yapsın kendisine bile yetmez, daima daha uygununu yapmaya çalışır. En düzgününü yapsa bile daha düzgününü zorlar. Bu şema mükemmelliyetçilik ve korku bozukluğunu da beraberinde getirebilir. 6- Onay ve Takdir Arama: ’’Küçükken sevildiğini hissettiğini ve taktir gördüğü anlar daima ebeveynlerinin isteklerine uygun davrandığı vakitler olan çocuklar yetişkinlikte de bunu devam ettirip davranışlarının sonuçlarında onay ve takdir beklemeye devam ederler. 7- Yetersiz Özdenetim: Sorumluluk almak, verilen bir işi tam manasıyla yerine getirmek, bu şemaya ilişkin bireyler için epey zordur. Çocukluk devrinde sorumluluk verilmemiş, ya da sorumlulukları onun yerine daima ebeveynleri tarafından yapılmış çocuklarda görülebilir. 8- Boyun Eğme:Çocukken alay edilmiş, kendi sonlarını koruyamamış, zorbalığa uğramış ve baş kaldıramamış çocuklarda yetişkinlik devirlerinde boyun eğicilik şeması oluşabilir. Yetişkinlik periyotlarında , farklı şahısların dediklerine katılarak göze dikkat çekmemeye çalışabilirler. 9- Duygusal Bastırma: Çocuk ve ergenlik periyotlarında sevgileri gösterilen ebeveynler tarafından büyümemişlerse, büyüdüklerinde de kendi hislerini göstermekten kaçınabilirler. O denli ki hislerini göstermek bireyler için mahcubiyet sebebi olabilir. 10- Ziyan Görme ve Hastalıklara Karşı Dayanıksızlık: Bu şemada çocuk, ya önemli hastalıklar geçirmiş ya da hasta olmaması için ebeveynleri önemli titizlik göstermiş olabilir. Yetişkinlikte de bu bireylerin en büyük korkusu hasta olmaktır. Ya büyük bir hastalık başıma gelirse ne olur üzere fikirler, kişiyi epey kaygılandırır. Bu bireylerde anksiyete yani korku bozukluğunun görülme sıklığı da epey fazladır. 11- Kusurluluk ve Utanç: Bu şahısların çocukluk yaşantılarında daima eksik olduğu noktalar lisana getirilmiştir. Eleştirilmiş bir etrafta yetişmiştir. Kusurluyum, kâfi değilim inancı hakimdir. 12- Güvensizlik ve Berbata Kullanım: Kişi, kendini hiç inançta hissetmez. Çocukluk travmalarında cinsel yahut fizikî hücum, tehdit, yaralanma üzere büyük olaylar yaşadıysa, sonrasında da kendini inançta hissetmeme durumunda hissedebilir ve bu şemaya sahip olabilir. 13- Toplumsal İzolasyon ve Yabancılaşma: Mesken ortamı dışında kendini yeterli hissetmeyen, kendini farklı olarak nitelendiren ve toplumsal ortamlar içerisinde bulunamayan kişi; tekrar çocukluk çağlarında mesken ortamından fazla uzaklaşmamış, baskı altında büyümüş şahıslarda görülebilir. 14- Bağımlılık ve Yetersizlik: Bu bireylerin çocukken tüm muhtaçlıkları çoklukla ebeveynleri tarafından karşılanmıştır. Yetişkin bir birey olduklarında da sorumluluk alamama, kendi başına bir işi bitirememe, daima yardım alma eğiliminde olurlar. Bu şahıslar kendini daima yetersiz hisseder bu sebeple diğerlerine bağımlıdırlar. 15- Kendini Feda: Kendi istekleri yerine sevdiklerinin isteklerini yapan ve onların memnunluğu ile keyifli olan çocuk, büyüdüğünde de birebir davranışları partneri, arkadaşları yahut ailesi için sergilemeye devam edebilir. Diğerlerinin muhtaçlıklarını yerine getirecek, hayır diyemeyecek ve mutsuz olsa dahi oburlarının memnunluğu ile avunacak, olağan olanın bu olduğunu düşünecektir. 16- İç İçe Geçme ve İstikrarsızlık: Çocukluğunda ebeveyniyle sağlıklı halde ayrışmamış yetişkinlerde görülür. Bu şemanın en değerli özelliği yetişkinlikte de bir şahsa çok derecede bağlanarak o kişi olmadan hareket etmemeleridir. Bu durumda bir kişi ile iç içe geçmiştir ve başka kişi bu durumdan o denli keyifli değildir. Bilhassa aile içinde yada bağlarda bir sorun olarak ortaya çıkar. 17- Haklılık / Büyüklenmecilik: Çoğunlukla narsisitik kişilik yapısında karşılaştığımız bir şema olan haklılık şeması; kendini özel hisseden, her vakit kendisinin haklı olduğu ve ortamda daima ön planda kendisinin olması gerektiğiyle kendini gösterir. Bu bireyler birebir vakitte çocuklukta kelam sahibinin daima kendi olduğu, çok beğenilen büyümüş çocuklarda da bu şema ile karşılaşabiliriz. 18- Dayanıksızlık: Çocukluk travmaları, olumsuz anılar karşısında kendini güçsüz hissetmiş olan bir çocuk, yetişkinliğinde de her an makûs bir şeyle karşılaşacakmış üzere hissedebilir. Artık sarsıntı olsa ne yaparım, içimde berbat bir his var, uçağa bindiğimde ya düşerse, araç kullanırken ya kaza olursa üzere her şeyin olumsuz yanını düşünerek kişi, bu tıp olaylarla karşılaştığında kendinde bu durumları yenecek güç bulamaz. Şayet sizde bu şemalardan bir yada birkaçına sahip olduğunuzu ve bunun hayatınızı olumsuz derecede etkilediğini düşünüyorsanız, terapi dayanağına başvurabilirsiniz.