Bu yazımda anlattığım tabirler için, bilinçli/bilinçsiz bir zihin kelam hususudur. Hepsinin ortak noktası, duygusal açıdan tahrip edici bir manipülasyon biçimi ve flört şiddeti olmalarıdır. Bu kavramları bilmek hem kendi bağlantılarınıza hemde etrafınızdaki ilgilere daha sağlıklı açılardan bakabilmenizi sağlayacaktır.
LOVEBOMBING
Lovebombing kelimesini türkçeye aşk bombardımanı formunda çevirebiliriz. Bu türlü bakıldığında hoş, beğenilen ve tatlı üzere gözükse de lovebombing, yaşayan bireye ve alakaya büyük ölçüde ziyan verir.
Lovebombing, bir partnerin öteki partnere şuurlu ya da bilinçsiz olarak kullandığı bir manipülasyon tekniğidir.
İlişki şimdi çok yeniyken, sevgi ve ilginin, duygusal, fizikî, maddi ve manevi olarak çok ağır bir biçimde gösterilip, devam eden birkaç hafta sonunda tüm ilgide ani bir düşüş yaşanması ya da kesilmesi durumudur. Manipülatör kişi “sen benim her şeyimsin, ruh ikizimsin, senden diğer kimseyle olamam, bu vakte kadar neredeydin” üzere savlı ve mağdurun duymak istediği cümleler kullanabilir, hayatınıza çok kısa müddette çok ağır bir halde dahil olabilir, evlilik planları kurabilir. Başta her şey hayal üzeredir, mağdur kişinin ayakları yerden kesilir. Kalabalık kümelerde mağdura ilgi artabilir. Bu periyotta lovebombing’e uğrayan kişinin aklına “ben ne yapıyorum da bana bu kadar aşık” üzere kanılar gelebilir ancak lovebombing, fark edilmesi sıkıntı bir davranış örüntüsüdür. Zira her ne kadar akıllarda soru işaretleri bırakan bir durum olsa da, baştaki ilgi manipülasyona maruz kalan partnerin ayağını yerden kesebilir, gerçeklik algısına negatif tesir edebilir. Farkındalık lakin ağır ilginin kesildiği noktada anlaşılır. “İlişkimizin başında o kadar farklıydı ki, her şey o kadar hoştu ki, ikisi nasıl tıpkı kişi olabilir” üzere cümleler size de tanıdık geliyorsa, lovebombing yaşamış olabilirsiniz.
Lovebombing Romantizm midir?
Lovebombing’in romantizmden çok temel bir farkı vardır; romantizm bağın 1.ayında da tıpkı halde devam eder, 10.ayında da. Lakin lovebombing’te bu ilgi yalnızca flört dönemini/ilişkinin en başını kapsar.
Lovebomber’ın maksadı, kısa vakitte partnerin ilgisini kazanmak ve parterini kendisine bağımlı hale getirmektir.
Sosyal münasebetlerimizde birbirimizi aynalayabilen canlılarız ve bir alakanın sağlıklı bir biçimde devam etmesi için münasebette karşılıklı bir uğraşın ve vakte yayılmanın olması gerekir. Bir tarafın daima ileti atması, araması, çok üst düzeyde efor sarf etmesi, hem karşı tarafı manipülatör şahsa bağımlı hale getirir hem de manipülatör tarafın bir beklentiye girmesine sebep olur. Beklenilen çabayı göstermeyen, bu usul hareketleri fazlaca bulan ve içten içe yapmak istemeyen partner, manipülatör partner tarafından hatalı bulunabilir. Manipülatör kişi, hayatıboyunca aradığı şeyi bulduğunu mağdura hissettirdiği için, bir ayrılık durumunda ondan kopmasıyla, kendisinin eksik kalacağına inandırmaya çalışabilir. Bu, duygusal açlığa oynamaktır. Bir lovebomber’dan ayrılmak güç olabilir zira mağdur, en baştaki o ilgiyi tekrar alabileceği ümidiyle münasebete devam edebilir.
Hayatınızın âlâ ya da makus giden vakitlerinde, bir adım geride durup, “ne hissediyorum?, neye gereksinimim var?,” diye düşünmek, etrafınızda olup bitenleri daha sağlıklı bir açıdan yorumlamanızı sağlayacaktır. Bu düşünme formunu münasebetleriniz için de sürdürmeniz, olayları daha sağlıklı pencerelerden bakabilmenizi sağlar.
Lovebombing kusursuzluğu içerir ancak unutmamak gerek ki, kusursuzluk, bir görme kusurudur.
BREADCRUMBING
Breadcrumbing, gerçek bir bağlılık niyeti olmadan, karşıdaki kişinin yalnızca ilgisini kendinde tutmayı amaçlamak manasına gelir. Bir kişi, bu manipülatif ve tutarsız davranışı, öteki kişiyi cezbetmeye yetecek kadar kullanır. Ekmek kırıntısı kadar minik ilgi ve sevgi ile karşıdakini kendisine çekmeye çalışır. Breadcrumbing şuurlu yahut bilinçsizce yapılabilir, şuurlu yapılması durumunda karşıdaki kişiyi yedekte tutma bir amaç olabilir. Breadcrumbing yapan şahıslar, daima tıpkı bağlantı rotasını kullanırlar. Flört basamağında bir mühlet geçmesine karşın ilgi ve paylaşımlar yalnızca onun istediği vakitte ve formda size bir kırıntı olarak sunulur. Karşılıklı his paylaşımı yok denecek kadar azdır.
Breadcrumbing’e maruz kalan bireyler için, “Benden hoşlanıyor, benimle ilgileniyor ancak benimle ilgilenmiyor ve benden de hoşlanmıyor sanırım” üzere bariz bir baş karışıklığı gözlemlenebilir. Tutarsızlık ve muallakta kalmak, mağdur kişi için bu durumda hissedilen temel duygulardandır. Bu örnekteki ilgi “Bugün bana nasılsın dedi” kadar kolay bir soru dahi olabilir zira bu manipülasyon tekniğini kullanan şahıslar romantik bir münasebette olabilecek birçok şeyi karşı tarafa çok az/kısa periyodik (ekmek kırıntısı kadar) verirler. Bu yüzden yaptıkları ve söyledikleri her şey, karşı taraf manipülasyona açıksa, çok çok bedelli ve büyük olarak algılanır.
- Derin sohbetlerden kaçınma,
- Hem bir münasebet isteyip hem de alaka istememe,
- Sadece kendi istedikleri vakitlerde randevulaşmak/randevulaşmamak,
- Kendinden ve hayatından hiç bahsetmemek/çok az bahsetmek
- Sadece muhakkak hususlar için (örneğin cinsellik) aramak/mesaj atmak,
- Partnerler ortası ilgi uçurumu,
- Hep tıpkı irtibat yollarını (sadece instagram/whatsapp vb.) kullanmak
Bu bahsedilenler tanıdık geliyorsa, siz de breadcrumbing yaşıyor/yaşamış olabilirsiniz.
Sıklıkla karşılaştığımız “Zamanla düzelir, bana daha ilgili davranmaya başlayabilir” niyeti ne yazık ki gerçekçi değildir. Zira bir yaklaşıp daha sonra uzaklaşmak kalıplaşmış davranış modelidir.
Farkındalığı ve değişim isteği olmayan manipülatif bireyler için, bu davranış modeli vakitle değişebilecek bir şey değildir.
GHOSTING
Ortada bir sorun varken/yokken, bir partnerin öbür partnere hiçbir açıklama yapmadan, ansızın ortadan kaybolma ve bağlantısı kesme durumu için kullanılan tabirdir. Daha çok, bir ilgiyi bitirme, bağlantıyı konuşma sorumluluğunu alamayan insanların gösterdiği bir davranış modelidir. Münasebete ağır hislerle başlamak, akabinde bunu devam ettirememek, ghosting yapan bireylerde sıklıkla gözlemlenen bir durumdur.
Ghosting, münasebetin başlarında, ortalarında ya da sonlarında görülebilir, ghosting’e maruz kalan kişi telefondan, toplumsal medyadan engellenmiş olabilir.
“Her şey hoş ilerlerken bir anda ne oldu?”
“Bir şey mi yaptım?”
“Sorun neydi?”
Benzer ve daha pek çok soru, ghosting’e maruz kalan kişinin aklından geçer ve bu sorulara yanıt bulunamaması, mağdur için duygusal tahribat yaratır.
Ghosting’in Sebebi Ne?
Bu sorunun karşılığına birinci olarak bağlanma tarzları açısından bakabiliriz.
Ghosting yapan bireyler, genel olarak bağ kurmaktan hoşlanmayan insanlardır. Bağlantı kurmayı bilememe durumu hakimdir. Bu bireyler için kaçıngan bağlanma tarzından bahsedebiliriz.
Kaçıngan bağlanma, bir bireyin yakın bağlardan kaçınma eğiliminde olduğu bir bağlanma tarzı olarak tanımlanır. Bu bağlanma usulüne sahip olan bireyler ekseriyetle başkalarına güvenmekte zorlanır ve duygusal yakınlık kurmakta zorluk çekerler. Kaçıngan bağlanma tarzı ekseriyetle erken ömür tecrübelerine dayanır. Kişinin bağ kurmaktan kaçınmasıyla ilgili bir durumdur. Farkındalık kazanıp hayatlarında nelere sebep olduğunu anlamadıkları sürece bu pattern devam eder.
Ghosting’e maruz kalan bireylerde münasebet müddetince akıllarına yatmayan bir his hissedilebilir. İnançlı bağlanma tarzına sahip bireyler, bu durumu çabucak fark edip sonlarını çizerler. Telaşlı bağlananlar ise hudut çizmeyi kabul etmeyip, olmayacak bir bağlantıyı oldurmaya çalışabilirler. Bu isteğin sebebi, öbür kişiyi kazanmayı, kendi inancını kazanması ile bağdaştırmasıdır. Bu şahıslarda ağır bir ayrılık korkusu da olabileceği için, manipülasyona epeyce açıktırlar.
Bir bağa başlamak kadar bitirmek de emek ve ilgi isteyen bir süreçtir. Flörtünüz/partnerinizle anlaşamamış olabilirsiniz, o vakit bunu sağlıklı bir halde, açık irtibatla konuşabilirsiniz. Zira bir kişiyi soru işaretleriyle bırakmak sıhhatsiz, travmatik ve zedeleyici bir davranıştır.
GASLIGHTING
Bir kişiyi; niyetlerini, gerçeklerini, hafızasını, hareketlerini, etrafında gelişen olayları ve anılarını sorgulamaya zorlayarak manipüle etme tekniğidir.
İngiliz muharrir Patrick Hamilton’un 1938 yılında yazdığı ‘Gas Light’ oyunu ile birinci sefer ortaya çıkmıştır. Sonrasında 1940 yılında İngiltere’de ve 1944 yılında ise Amerika’da çekilen sinema versiyonları ile toplumda büyük tesir yaratmıştır.
Gaslighting’e maruz kalan kişi kendini daima eksik hisseder. İçinde kendisine ilişkin bir şeyleri daima olarak yanlış yaptığına dair bir inanç vardır ve kişi fazla alınganlıkla suçlanır. Romantik arkadaş ve aile münasebetlerinde sıklıkla görülen bir davranış modelidir.
Gaslighting’e Ruhsal Bir Bakış
Kişinin erken çocukluk devrinde deneyimlediği travmaları, kişilik özellikleri, yaşantısı boyunca bu davranışa maruz kalma oranı, öteki türlü bir davranış modeli bilmemesine sebep olabilir.
Gaslighting küçük güncellemelerle başlayabilir (örnek konuttaki bir eşyanın yeri) ama asıl sorun küçük görünen güncellemelerin kişinin muhakemesini ve kendi gerçekliğini sorgulamasına neden olacak kadar büyümesidir.
Gaslighting Hedefleri Neler?
- Sanrıya zorlama ve partnerin beyindeki anılarını değiştirme gayesi,
- Başkaları üzerinde güç sahibi olma dileği,
- Kendi benlik algısını olumlama isteği,
- Partneri kendisine bağımlı hale getirme isteği
Gaslighting’in Davranışsal İşaretleri
- Kurbanın sorduğu sorunun konusunu değiştirmek,
- Dinlemeyi reddetmek ya da anlamadığı durumu karşıdakinin durumu anlatma hünerinin olmadığına bağlamak,
- Kurbanın anlattığı durum için o denli olmadığını söyleyerek kurbanın kendi hafızasından kuşku ettirmek,
- Kurbanın gereksinim ve hislerini önemsememek,
- Yaşanan olayı unutmuş üzere yapmak,
- Öncesinde katıldığı durum karşısında o denli bir şey yapmadığını söylemek
Gaslighting davranışlarına örnek olarak gösterilebilir.
Gaslighting Anlaşılabilir mi?
- Sürekli kendinizi sorguluyorsanız ve bir şeylere karar vermekte tek başınıza zorluk çekiyorsanız,
- Düşünceleriniz hisleriniz ve inançlarınız bulanık geliyorsa,
- Kendinizi sık sık partnerinizin davranışı hakkında mazeretler uydururken buluyorsanız,
- Belirli bir karakter özelliğiniz hakkında daima düşünüp duruyorsanız,
- Bir şeylerin yolunda gitmediğini biliyor lakin ne olduğunu anlamlandıramıyorsanız,
- Hayatınızda neden keyifli olmadığınızı anlayamıyorsanız,
- Partnerinizle bunu konuştuğunuzda tartışmanın büyümesi ve sonunda tekrar kendisini haklı çıkarmasına maruz kalıyorsanız,
gaslighting yaşıyor olabilirsiniz.
Gaslighting Örnek Cümleleri
- Böyle bir şeyi hiç yapmadım
- Abartıyorsun
- Olayı dramatikleştirme
- Bu kadar hassas olma
- Olayları yanlış hatırlıyorsun
- Sadece latife yapıyordum
- Büyük bir sorun değil
- Senin suçun
- Olayları her vakit çarpıtıyorsun
- Çok açık bir formda bu türlü bir şeyi kastetmedim
Gaslighting davranışlarını nasıl değiştirebileceğimize, davranışlarımızı nasıl tekrar çerçeveleyebileceğimize bir örnekle bakalım.
Bazen partnerimizle ilgili bir şeyleri yanlış anlayabiliriz. Örneğin hakikaten partnerimizin bir bahiste hassas olduğunu düşünebiliriz. O vakit sen çok hassas bir beşersin demek yerine “senin bu hususta biraz daha hassas olduğunu hissediyorum bununla ilgili biraz daha ayrıntılı konuşabilir miyiz” demek, kişinin hassasiyetini genele yani partnerin karakterine değil, olay bazına indirecektir ve bu da bize tahlil yolu sağlayacaktır.
Yukarıda anlattığım flört şiddetlerine beşerler her geçen gün daha fazla maruz kalıyor. Bu mevzuyla ilgili farkındalığımızı ne kadar geliştirirsek kendimiz ve etrafımız ismine o kadar sağlıklı alakalar ve sağlıklı bir etraf inşa ederiz.
Psikolog Beril ACAR