Stres faktörleri hayatımızın artık çabucak hemen yerinde bulunmaya başladı ve insanların bu gerilim durumlarıyla baş edememesi hem toplumsal hem de ferdî olarak bizleri olumsuz tarafta etkilemeye başladı. Hayatta meydana gelen pek çok olumsuz olayları denetim edemiyor ve değiştiremiyoruz. Ancak gerilim faktörleri karşısında kendi reaksiyonlarımızı ve ruhsal durumlarımızı denetim edebiliriz. Bu yazıda gerilimle baş edebilme hünerleri üzerine okuyucuya bilgi vermek amaçlanmıştır.
İnsanlar hayatta rastgele bir olumsuz olay yaşadığında bu duruma farklı yansılar vermektedir. Bu reaksiyonları olgun ve olgun olmayan yansılar olarak ikiye ayırabiliriz. Olgun olan reaksiyonları kişinin rastgele bir gerilim karşısında verdiği yapan yansılar olarak tanımlayabiliriz. Örneğin, imtihandan berbat not aldığında ağlama krizlerine girmek yerine daha optimum bir seviyede üzülüp, ‘’ bu hayatımın sonu değil, dünyada tek makus not alan kişi ben değilim sonraki imtihanlara odaklanacağım’’ biçiminde reaksiyon vermek gerilim karşısında verilen olgun bir yansıdır. Olgun olmayan yansıları ise kişinin rastgele bir gerilim karşısında verdiği yıkıcı yansılar olarak tanımlayabiliriz. Örneğin, işten kovulan birinin ağır depresyona girmesi, ya da alkol alımı, çok yemek yeme, süratli araç kullanma, konuta kapanma üzere birtakım aksiyona vurumları gerilim karşısında verilen olumsuz ve yıkıcı reaksiyonlardır. Olumsuz ve yıkıcı reaksiyonların temelinde kişinin fonksiyonelliğinin bozulması, içinde bulunulan durumun bireye ziyan vermesi ve ruhsal manada bir çöküntüye sebep olması yatar. Gerilim karşısında geçmişte ya da bugünde nasıl reaksiyon verdiğinizi zihninizde taramaya çalışın. Sizin gerilim karşısında verdiğiniz yansılar olgun-yapıcı yansılar mi yoksa olgun olmayan yıkıcı reaksiyonlar mi?
Stres karşısında olumsuz – yıkıcı yansılar veren bireylerin misal özelliklerinden biri, ‘’ bunu yalnızca ben yaşıyorum, bu durum benim başıma geliyor, bu yaşadığım gerilimli durum neden benim başıma geliyor’’ üzere niyetlere sahip olmasıdır. Gerilim faktörlerini ve benzeri durumları aslında çabucak hemen herkes yaşamaktadır ancak kişinin bu gerilimli durumu yalnızca kendisi yaşıyormuş üzere hissetmesi gerilime vereceği yansıyı olumsuz tarafta etkilemektedir. ‘’bu durum herkesin başına gelebilir, eminim bunu dünyada yalnızca ben yaşamıyorum’’ kanısı gerilime vereceğiniz yansıları çok daha olumlu tarafa çevirecektir.
Stresle Baş Edebilme Mahareti Nasıl Kazanılır?
-
Strese olumlu reaksiyon verebilen insanların ortak özelliklerinden biri de yaşadığı olumsuz durumları espriye dökebilme hünerleridir. Örneğin, yere düştüğünde öfkelenmek, sonlanmak, rezil oldum diye düşünmek yerine bunu espriye döküp gülebilme hali. Gerilimli durumların espriye hatta dalga geçilebilir bir duruma dönüştürebilen kişi için can sıkıcı olaylar kişinin zihninde çok daha küçülür ve üstesinden gelme hissini hissetmesini sağlar.
-
Stresle baş edebilme kapasitemizi zayıflatan kıymetli etkenlerden biri de kişinin yaşamış olduğu olumsuz durum üzerine uzun mühlet sorgulama teşebbüsüdür. Hayatta sıklıkla gerilimli durumlar yaşarız ve her birini uzun uzun sorgulamak kişinin gerilime karşı dayanıklılığını zayıflatır. Örneğin, işten kovulan birinin haftalarca yahut aylarca ‘’neden kovuldum, nerede yanlış yaptım, benim kabahatim neydi, neleri eksik yaptım?’’ biçiminde ki sorgulamaları yaşanan olumsuz olayın tesirlerini kişi üzerinde daha kalıcı olmasına neden olur. Şayet gerilim karşısında sağlam olmak istiyorsak uzun periyodik sorgulamalardan kaçınarak önümüze bakmaya devam etmeliyiz.
-
Pek çok kişi için acı yaşanılmaması gereken bir histir. Ancak hayatın içinde olmak her duyguyu yaşamak demektir. İnsanların büyük çoğunluğu olumsuz hislerden kaçınmak için gayret gösterir, daima olumlu his ve hislerle hayata devam etmeyi dilekler. Bu fikir sistemi bireylerin gerilim karşısında zayıf hissetmesine sebep olur. Bireylerin ‘’hayata yalnızca keyifli olmaya ya da güzel hissetmeye gelmedim hayatın içindeyim hasebiyle olumlu hisleri hissettiğim üzere olumsuz hisleri da hissedeceğim’’ halindeki kanısı onları gerilim karşısında çok daha güçlü kılar. Sıklıkla düzgün hissetmeye çalışan ve bunun için büyük uğraş harcayan bireylerin olumsuz olayların karşısındaki toleransı düşüktür. Her duyguyu yaşamanın olağan olduğunu içselleştirmiş şahısların negatif olaylara daha yapan yansılar verdiği görülmektedir. Unutulmamalıdır ki her acı tıpkı vakitte içinde gelişimi barındırır. Hasebiyle hayatta yaşadığımız gerilimli durumlar aslında bizi daha olgun bir yapıya götürür.
-
Hayatta maksadı olan ve hedefleri doğrultusunda yaşayan bireylerin gerilim karşısında daha güçlü olduğu görülmektedir. Uzun devirli maksadı olamayan bireylerin, daha çok günlük yaşayan şahısların gerilimden çok daha fazla etkilenmeleri kelam mevzusudur. Bu sebeple gerilimle baş edebilme maharetini arttırmanın bir yolu da hayatta kalıcı emeller edinebilmektedir. Örneğin, ‘’hayatta başarılı bir meslek elde edeceğim’’ demek uzun periyotlu bir gayedir ve kişi bu maksada giden yolda pek çok aksiliklerle karşılaşacağının farkındadır.
-
Düzenli bir hayat stiline sahip olmak daha az gerilimli ömür olaylarına sahip olmayı ve gerilim karşısında daha sağlam olmayı sağlar. Her insanın kendisine ilişkin bir hayat usulü ve nizamı vardır. Kişinin tüm insani muhtaçlıklarını nizamlı bir biçimde karşılaması, kişiyi acıya karşı ruhsal olarak korumaktadır. Örneğin, belli saatlerde uyumak ve uyanmak, muhakkak saatlerde yiyip-içme, makul gün ya da saatlerde dinlenmek ve toplumsallaşmak. Tertipli bir hayat usulüne sahip olmak kişiyi ruhsal olarak güçlendirir ve gerilimli durumlara karşı daha yapan yansılar vermesine imkan sağlar.
-
İçinde bulunmuş olduğumuz insan bağlantıları gerilimle müsabaka sıklığımızı belirleyen değerli ögelerden biridir. Kişinin aile alakaları, toplumsal bağları, iş hayatındaki alakaları olumsuz halde şekillenmiş ise bu durum kişinin daha çok gerilimle müsabakası manasına gelmektedir. Daha çok gerilimle karşı karşıya gelmek ise kişinin gerilim karşısındaki dayanıklılığını azaltır. Bu sebeple negatif tarafta şekillenmiş olan alakalara son vermek ya da hudut koymak, kişinin hayatında daha az gerilim yaşamasına imkan sağlar. Makûs alakaların bilakis güzel bağlar ise kişinin gerilim karşısında ki gücünü arttırır ve yıkıcı değil tersine yapan reaksiyonlar vermesini sağlar. İnsan olarak hepimiz toplumsal varlıklarız münasebetiyle güzel bağlar içinde olmak hayatımızı ve ruhsal yapımızı olumlu tarafta şekillendiren değerli etmenler ortasında yer almaktadır.
Psikoterapi ile Gerilimle Baş Edebilme Becerisi
Günlük hayatında sıklıkla gerilimle karşı karşıya kalan ve gerilim durumlarıyla baş etmekte zorluk yaşayan şahıslara psikoterapi önerilmektedir. Psikoloğun uygulayacağı özel çalışma teknikleri ile kişi gerilimle baş edebilme maharetini süreç içinde kazanmaktadır. Terapiye gelen danışanın gereksinimine nazaran çalışma tekniklerinin uygulanması danışan için epeyce kıymetlidir. Bazen kişinin gerilimle baş etme maharetinin önündeki mahzurlardan biri de geçmişte yaşamış olduğu travmalardan kaynaklanmaktadır. Kişinin travmaları iyileştirildikçe, gerilimle baş edebilme mahareti de artar. Terapist, psikoterapiye gelen danışanın detaylı hikayesini aldıktan sonra danışanın da onayı ile bir arada çalışma tekniklerini belirler ve süreç içinde uygular. Psikoterapi mühleti danışandan danışana nazaran değişkenlik göstermektedir. Yaşın ilerlemesiyle bir arada psikoterapi süreci daha uzun sürebilir lakin kimi durumlarda kısa da sürebilir. Bu yüzden psikoterapi bireye özeldir ve müddeti de bireye nazaran farklılık göstermektedir.